PSYCHODIAGNOSTIEK
Inhoud
Basisthema 1.........................................................................................................................................3
Deel 1: Situering van de psychodiagnostiek.......................................................................................3
Wat is psychodiagnostiek?.............................................................................................................3
Rol van diagnostiek in werkveld.....................................................................................................5
Classificatie van psychologische testen..........................................................................................6
Deel 2: Belang van psychodiagnostiek...............................................................................................9
Systematiek in psychodiagnostiek beschermt tegen oordeelsfouten.............................................9
Zes potentiële voordelen t.o.v. subjectief oordeel.......................................................................12
Deel 3: Historische ontwikkeling van het testen (zelfstudie)...........................................................15
Periode 1: Periode tot het verschijnen van de Binet-Simon-test..................................................15
Periode 2: De periode tussen het verschijnen van de Binet-Simon-test en WOI..........................18
Periode 3: Van het begin van WOI tot WOII ................................................................................20
Periode 4: Van het begin van de Tweede Wereldoorlog tot heden .............................................24
Kennislip: ‘Historische ontwikkelingen van het testen’................................................................28
Deel 4: Psychodiagnostiek als proces (IC 4)......................................................................................44
De empirische cyclus als formeel model van diagnostisch handelen...........................................44
Diagnostiek: Definitie en begrippen.............................................................................................47
Deelfasen handelingsgerichte diagnostiek...................................................................................51
Kennisclip: Psychodiagnostiek als proces.....................................................................................54
Kennisclip: Rapportering of verslaggeving....................................................................................57
Kennisclip: Diagnostiek vs interventie..........................................................................................58
Interactiecollege...........................................................................................................................59
Basisthema 2.......................................................................................................................................59
Deel 1: Psychometrische criteria (IC 1).............................................................................................60
Betrouwbaarheid..........................................................................................................................60
Validiteit.......................................................................................................................................66
Kennisclips....................................................................................................................................74
Deel 2: Normscores (IC 2).................................................................................................................79
Inleiding........................................................................................................................................79
Normscores..................................................................................................................................80
Pagina 1 van 110
, Kennisclip 1: Normaalverdeling....................................................................................................84
Kennisclip 2: Interpretatie normscores.........................................................................................85
Deel 3: Kwaliteit van de normgroep (IC 5).......................................................................................87
Aselecte steekproeftrekking.........................................................................................................87
Representatieve steekproef.........................................................................................................88
Vlaamse normen..........................................................................................................................90
Recente normen...........................................................................................................................90
Normgroep voldoende groot........................................................................................................90
Basisthema 3: Diagnostiek van intelligentie en persoonlijkheid (IC 3).................................................93
Diagnostiek intelligentie: Wat zegt de theorie?...............................................................................93
Psychometrische modellen...........................................................................................................93
Start theorievorming....................................................................................................................94
Cattell-Horn-Carroll (CHC) model (tekst nog samenvatten)..........................................................97
Cross-battery assessment (XBA).................................................................................................103
Link tussen intelligentie en schoolse prestaties..........................................................................104
g-VPR model...............................................................................................................................105
Conclusie theorie intelligentie....................................................................................................106
Diagnostiek persoonlijkheid...........................................................................................................107
Constructiemethoden.................................................................................................................107
Big Five Persoonlijkheidstheorie.................................................................................................109
Interactiecollege............................................................................................................................109
Pagina 2 van 110
,BASISTHEMA 1
DEEL 1: SITUERING VAN DE PSYCHODIAGNOSTIEK
WAT IS PSYCHODIAGNOSTIEK?
Basisassumpties die we moeten aannemen als waar vooraleer we aan psychodiagnostiek kunnen
gaan doen:
Mensen hebben herkenbare psychologische trekken of eigenschappen die potentieel
belangrijk zijn én waarin mensen individueel verschillen
o Bv: mate waarin je sterk bent in redeneren, geheugen, verbaal sterk, extravert,
dominant, zelfbeeld ….
De verschillen die er zijn gaan we meten deze resultaten kunnen gekwantificeerd
worden (in cijfers omzetten)
o Kunnen bepaalde eigenschappen op een continuüm geplaatst worden
Zekere mate van stabiliteit
o Om die dingen te meten moet er een zekere stabiliteit zijn in de eigenschappen,
als het wisselt van minuut tot minuut dan kunnen we er geen conclusies aan
koppelen en heeft het geen zin om die eigenschappen te gaan meten
Belangrijke link met effectief gedrag
o Het heeft geen zin om een test voor een psychologische trek te gaan meten als
ze niet gelinkt is aan gedrag dat zich voordoet
GANGBARE DEFINITIES
PSYCHODIAGNOSTIEK = systematisch beslissingsproces waarin verschillende theoretische en
empirische onderzoekslijnen samengebracht worden
Systematisch = belangrijk, we gaan dingen onderzoeken volgens bepaalde
wetenschappelijke procedures om het altijd op een gelijkaardige manier te doen
Proces = het is niet alleen testen uitvoeren, gaat een heel proces aan vooraf en aan achteraf
Je hebt theorie en wetenschappelijke evidentie nodig voordat je onderzoek kunt doen
PSYCHODIAGNOSTIEK = individuele verschillen tussen mensen vaststellen om deze kennis toe te
passen op het enkele individu, de persoon ten dienste van zijn of haar belang in persoonlijk of
maatschappelijk opzicht
Negatief aan deze definitie: lijkt alsof psychodiagnostiek enkel gaat over het individu
PSYCHODIAGNOSTIEK = op wetenschappelijk verantwoorde wijze verzamelen van informatie
omtrent de persoon en zijn omgeving met het oog op het nemen van beslissingen
PSYCHODIAGNOSTIEK = proces van hulp bieden aan personen met hun vragen en problemen
(informatieverzameling, begrijpen van de informatie, integreren van de informatie tot een oordeel
en advies, interventie om het probleem op te lossen)
"hulp bieden" is zeker belangrijk!!
meer doelen: dingen in kaart brengen, inzicht geven, voorspellen, verklaring vinden
Pagina 3 van 110
, PSYCHODIAGNOSTIEK = wetenschappelijke discipline die methoden ontwikkelt en toepast om
relevante kenmerken van personen, groepen, situaties, instituties en zelfs voorwerpen vast te
stellen, die vervolgens in een oordeel geïntegreerd moeten worden
Gaat dus niet alleen over individuen! Ook over groepen en organisaties
DE PSYCHOLOGISCHE TEST
Psychodiagnostiek of assesment is bredere groep waar alles onder kan vallen
Daarbinnen kan je een psychologische test voeren
o Het doel van een test kan het stellen van een diagnose zijn, maar hoeft dat niet per
sé
Maar niet alleen psychologische test, er is nog veel meer dat daaronder valt (intervisies,
observaties, begeleidingen, therapie, interventies, …)
Definitie van de psychologische test?
Niet zo makkelijk
Kan op vele manieren gebruikt worden
Vaak circulair
o Bv: een psychologische test is wanneer je iets wilt testen
6 definiërende kenmerken
Soort proces of materiaal dat
Informatie oplevert over
Een steekproef van
Gedrag en cognitieve processen
Op systematische en gestandaardiseerde wijze
Resulterend in één of andere kwantificatie
Definitie Anastasi (1988):
“A psychological test is the measurement of a sample of behavior obtained under standardized
conditions and that has established rules for scoring or interpreting this sample”
Een psychologische test is het meten van een steekproef van gedrag
o Bv. faalangst: niet alle symptomen id test steken, enkel de
belangrijkste/representatiefste
Het moet ook gaan over gestandaardiseerde condities
Er moeten regels zijn over het scoren en interpreteren van de steekproef
Pagina 4 van 110
Inhoud
Basisthema 1.........................................................................................................................................3
Deel 1: Situering van de psychodiagnostiek.......................................................................................3
Wat is psychodiagnostiek?.............................................................................................................3
Rol van diagnostiek in werkveld.....................................................................................................5
Classificatie van psychologische testen..........................................................................................6
Deel 2: Belang van psychodiagnostiek...............................................................................................9
Systematiek in psychodiagnostiek beschermt tegen oordeelsfouten.............................................9
Zes potentiële voordelen t.o.v. subjectief oordeel.......................................................................12
Deel 3: Historische ontwikkeling van het testen (zelfstudie)...........................................................15
Periode 1: Periode tot het verschijnen van de Binet-Simon-test..................................................15
Periode 2: De periode tussen het verschijnen van de Binet-Simon-test en WOI..........................18
Periode 3: Van het begin van WOI tot WOII ................................................................................20
Periode 4: Van het begin van de Tweede Wereldoorlog tot heden .............................................24
Kennislip: ‘Historische ontwikkelingen van het testen’................................................................28
Deel 4: Psychodiagnostiek als proces (IC 4)......................................................................................44
De empirische cyclus als formeel model van diagnostisch handelen...........................................44
Diagnostiek: Definitie en begrippen.............................................................................................47
Deelfasen handelingsgerichte diagnostiek...................................................................................51
Kennisclip: Psychodiagnostiek als proces.....................................................................................54
Kennisclip: Rapportering of verslaggeving....................................................................................57
Kennisclip: Diagnostiek vs interventie..........................................................................................58
Interactiecollege...........................................................................................................................59
Basisthema 2.......................................................................................................................................59
Deel 1: Psychometrische criteria (IC 1).............................................................................................60
Betrouwbaarheid..........................................................................................................................60
Validiteit.......................................................................................................................................66
Kennisclips....................................................................................................................................74
Deel 2: Normscores (IC 2).................................................................................................................79
Inleiding........................................................................................................................................79
Normscores..................................................................................................................................80
Pagina 1 van 110
, Kennisclip 1: Normaalverdeling....................................................................................................84
Kennisclip 2: Interpretatie normscores.........................................................................................85
Deel 3: Kwaliteit van de normgroep (IC 5).......................................................................................87
Aselecte steekproeftrekking.........................................................................................................87
Representatieve steekproef.........................................................................................................88
Vlaamse normen..........................................................................................................................90
Recente normen...........................................................................................................................90
Normgroep voldoende groot........................................................................................................90
Basisthema 3: Diagnostiek van intelligentie en persoonlijkheid (IC 3).................................................93
Diagnostiek intelligentie: Wat zegt de theorie?...............................................................................93
Psychometrische modellen...........................................................................................................93
Start theorievorming....................................................................................................................94
Cattell-Horn-Carroll (CHC) model (tekst nog samenvatten)..........................................................97
Cross-battery assessment (XBA).................................................................................................103
Link tussen intelligentie en schoolse prestaties..........................................................................104
g-VPR model...............................................................................................................................105
Conclusie theorie intelligentie....................................................................................................106
Diagnostiek persoonlijkheid...........................................................................................................107
Constructiemethoden.................................................................................................................107
Big Five Persoonlijkheidstheorie.................................................................................................109
Interactiecollege............................................................................................................................109
Pagina 2 van 110
,BASISTHEMA 1
DEEL 1: SITUERING VAN DE PSYCHODIAGNOSTIEK
WAT IS PSYCHODIAGNOSTIEK?
Basisassumpties die we moeten aannemen als waar vooraleer we aan psychodiagnostiek kunnen
gaan doen:
Mensen hebben herkenbare psychologische trekken of eigenschappen die potentieel
belangrijk zijn én waarin mensen individueel verschillen
o Bv: mate waarin je sterk bent in redeneren, geheugen, verbaal sterk, extravert,
dominant, zelfbeeld ….
De verschillen die er zijn gaan we meten deze resultaten kunnen gekwantificeerd
worden (in cijfers omzetten)
o Kunnen bepaalde eigenschappen op een continuüm geplaatst worden
Zekere mate van stabiliteit
o Om die dingen te meten moet er een zekere stabiliteit zijn in de eigenschappen,
als het wisselt van minuut tot minuut dan kunnen we er geen conclusies aan
koppelen en heeft het geen zin om die eigenschappen te gaan meten
Belangrijke link met effectief gedrag
o Het heeft geen zin om een test voor een psychologische trek te gaan meten als
ze niet gelinkt is aan gedrag dat zich voordoet
GANGBARE DEFINITIES
PSYCHODIAGNOSTIEK = systematisch beslissingsproces waarin verschillende theoretische en
empirische onderzoekslijnen samengebracht worden
Systematisch = belangrijk, we gaan dingen onderzoeken volgens bepaalde
wetenschappelijke procedures om het altijd op een gelijkaardige manier te doen
Proces = het is niet alleen testen uitvoeren, gaat een heel proces aan vooraf en aan achteraf
Je hebt theorie en wetenschappelijke evidentie nodig voordat je onderzoek kunt doen
PSYCHODIAGNOSTIEK = individuele verschillen tussen mensen vaststellen om deze kennis toe te
passen op het enkele individu, de persoon ten dienste van zijn of haar belang in persoonlijk of
maatschappelijk opzicht
Negatief aan deze definitie: lijkt alsof psychodiagnostiek enkel gaat over het individu
PSYCHODIAGNOSTIEK = op wetenschappelijk verantwoorde wijze verzamelen van informatie
omtrent de persoon en zijn omgeving met het oog op het nemen van beslissingen
PSYCHODIAGNOSTIEK = proces van hulp bieden aan personen met hun vragen en problemen
(informatieverzameling, begrijpen van de informatie, integreren van de informatie tot een oordeel
en advies, interventie om het probleem op te lossen)
"hulp bieden" is zeker belangrijk!!
meer doelen: dingen in kaart brengen, inzicht geven, voorspellen, verklaring vinden
Pagina 3 van 110
, PSYCHODIAGNOSTIEK = wetenschappelijke discipline die methoden ontwikkelt en toepast om
relevante kenmerken van personen, groepen, situaties, instituties en zelfs voorwerpen vast te
stellen, die vervolgens in een oordeel geïntegreerd moeten worden
Gaat dus niet alleen over individuen! Ook over groepen en organisaties
DE PSYCHOLOGISCHE TEST
Psychodiagnostiek of assesment is bredere groep waar alles onder kan vallen
Daarbinnen kan je een psychologische test voeren
o Het doel van een test kan het stellen van een diagnose zijn, maar hoeft dat niet per
sé
Maar niet alleen psychologische test, er is nog veel meer dat daaronder valt (intervisies,
observaties, begeleidingen, therapie, interventies, …)
Definitie van de psychologische test?
Niet zo makkelijk
Kan op vele manieren gebruikt worden
Vaak circulair
o Bv: een psychologische test is wanneer je iets wilt testen
6 definiërende kenmerken
Soort proces of materiaal dat
Informatie oplevert over
Een steekproef van
Gedrag en cognitieve processen
Op systematische en gestandaardiseerde wijze
Resulterend in één of andere kwantificatie
Definitie Anastasi (1988):
“A psychological test is the measurement of a sample of behavior obtained under standardized
conditions and that has established rules for scoring or interpreting this sample”
Een psychologische test is het meten van een steekproef van gedrag
o Bv. faalangst: niet alle symptomen id test steken, enkel de
belangrijkste/representatiefste
Het moet ook gaan over gestandaardiseerde condities
Er moeten regels zijn over het scoren en interpreteren van de steekproef
Pagina 4 van 110
