PERSOONSGERICHTE METHODEN VAN DE
CRIMINOLOGISCHE INTERVENTIE
DE RELATIE TUSSEN JUSTITIE EN HULPVERLENING
Operatie kelk: huiszoekingen in verband met seksueel misbruik in een pastorale
relatie (Commissie Adriaenssens)
1. INLEIDING
Evenwicht tussen justitie en welzijn is broos
= moeizame, soms problematische relatie
Gestructureerde en gesystematiseerde samenwerking tussen justitie en
hulpverlening is nieuw
- In het verleden reeds pogingen gedaan om de samenwerking tussen
justitie en hulpverlening te funderen in regelgeving
- Samenwerkingsinitiatieven
o Bv. Behandeling daders van seksueel misbruik
o Bv. Slachtofferzorg
Moet er überhaupt een relatie zijn?
- Twee aparte ‘instituten’
- Verschillende, en soms conflicterende, doelstellingen en werkwijzen
Geen relatie à hardere justitie
- Geen straffen en maatregelen meer gebaseerd op persoon van
delinquent en zijn sociale omstandigheden
- Geen probatie, geen VOV, geen penitentiair verlof, geen VI
Relatie tussen justitie en hulpverlening = noodzakelijke relatie
- Basisinstituties om rechtvaardige, solidaire samenleving op te
bouwen en te behouden waarin mensen het recht hebben op een
menswaardig bestaan
- Plicht bij te dragen tot het respecteren en realiseren van sociale
grondrechten van mensen (art. 23 Grondwet)
- Voltrekken zich beiden aan één en dezelfde persoon
2. DOELSTELLINGEN
JUSTITIE (1)
Het recht:
- Reguleert het ‘samen’ leven adhv gedragsregels (wetten)
= het geheel van gedragsregels noemen we wetten.
- Democratie = streven naar evenwicht van macht
Wij kunnen ons beroepen op de overheid
- Legt noodzakelijke verhoudingen vast tussen:
1
, o Burgers onderling
o Burgers en overheid
o Verschillende machten
- Doel van het recht =
o Oplossen van intermenselijke, waardegeladen
belangenconflicten met oog op behoud van veilige en
geordende maatschappij
o Minimaliseren onzekerheid en maximaliseren gezamenlijk
welzijn
o Collectieve belang primeert!
JUSTITIE (2)
Justitie= Het geheel van actoren, instituties, procedures en beleid, die als
hulpmiddel fungeren bij het creëren en handhaven van de orde in de
samenleving
Doel justitie =
- Creëren en handhaven van de orde in de samenleving
- Er op toezien dat de doelstellingen van het recht worden
bewerkstelligd en kan hiervoor beroep doen op enkele
hulpmiddelen.
Hulpmiddelen die justitie heeft: politie en strafuitvoering
- Politie: toezien op naleving van wetten/gedragsregels en heeft als
taak het handhaven van de openbare orde en de verkeersveiligheid
en het ophelderen van gepleegde criminaliteit, indien nodig met
gelegitimeerd gebruik van dwang of geweld.
- Strafuitvoering: het is een actie-instrument om rechterlijke
beslissingen uit te voeren en om de personen die de veiligheid van
de samenleving in het gedrang brengen, te bestraffen.
HULPVERLENING
Doel = verhogen welzijn van de client
Hier gaat het over mensen in een best mogeijke context brengen.
Individuele belang primeert!
VERGELIJKING DOELSTELLINGEN
Relatief gelijk doel: welzijn van mensen (verhogen of bewaken)
Maar in praktijk moeizame samenwerking
Verschil ligt in de operationalisering van de doelstelling
= Justitie legt het collectieve welzijn voorop, terwijl hulpverlening gaat
kijken naar het individuele welzijn. Justitie poogt het collectieve welzijn te
bereiken door normerend, en desgevallend bestraffend, op te treden ten
aanzien van mensen die de gedragsregels van de samenleving niet
naleven en bijgevolg de veiligheid van anderen in gedrang brengen.
Justitie behoudt hierbij de controle.
2
, Hulpverlening wil het individuele welzijn verhogen door sociale integratie
van de client, waarbij de client zelf aangeeft wat zijn wensen en behoeften
zijn. De hulpverlener staat in dienst van de cliënt.
è Spanningsveld voor de criminoloog
Toch proberen beiden samen te komen en een weg te zoeken om een
gelijklopende samenwerking te vinden: justitie probeert een persoongsgerichte
aanpak te hanteren door mensen die een gevaar voor de openbare orde zijn bij
te sturen. De hulpverlening kijkt breder en probeert ook de omliggende
contexten in kaart te brengen en mee te nemen in het hulpverleningsproces.
3. HET STURENDE MENSBEELD
Voor een constructieve samenwerking? Gedeeld mensbeeld nodig!
Mensbeeld binnen strafrecht (justitie)
= voor het strafrecht, en bijgevolg ook voor justitie, zijn vrije wil en de intentie
cruciale elementen voor de strafrechtelijke beoordeling van crimineel gedrag in
termen van schuldig versus onschuldig en toerekenisvatbaar versus
ontoerekeningsvatbaar. De essentiële kenmerken van een misdaad zijn immers
dat het om een vrijwillige act gaat end at er de intentie bestond om de act te
stellen.
2 belangrijke elementen:
- Vrije wil
- Intentie
Mensbeeld binnen psychologie (hulpverlening)
Vrije wil en intentie niet altijd aanwezig
4 belangrijke theorieën rond menselijk gedrag
- Psychoanalyse: vrije wil is relatief / onbewuste innerlijke conflicten
= mensen zijn geen rationeel handlende wezens, mensen worden
gestuurd door een innerlijke strijd van verlangens en keuzes. Vrije
wil wordt bijgevolg beschouwd als relatief.
- Leerpsychologie: geen studie van intentie en vrije wil, want niet
observeerbaar (S-R; S-O-R)
= binnen de leerpsychologie richt men de aandacht uitsluitend op
wat observeerbaar is. Intentie en vrije wil behoren tot de innerlijke,
niet direct observeerbare belebingswereld van de mensen, de
zogenaamde ‘black box’ en maken bijgevolg geen onderwerp van
studie uit.
- Humanistische stromingen: innerlijke belevingswereld staat
centraal, mens is zichzelf actualiserend wezen
3
, = Binnen de humanistische psychologie worden vrije wile en intentie
wel bestudeerd. Motivatie is een sleutelconcept in de theorie van de
humanistische psychologie. Iedere mens is er immers op uit om zijn
mogelijkheden maximal tot uiting te brengen. Deze
zelfverwezenlijking impliceert tevens vrije wil.
Bv. Maslov en Rogers
- Cognitivisme: ziet mens als informatieverwerker en weliswaar
onvolkomen rationale beslisser. Het menselijk gedrag word took
gezien als intentioneel gestuurd door interne behoeften en doelen.
Dit mensbeeld sluit het meeste aan bij het mensbeeld gehanteerd in
het strafrecht. Criminaliteit wordt gezien als een disfunctioneel
proces van betekenisgeving. Deze stroming maakte het voor het
eerst mogelijk om een samenwerking te creëren tussen justitie en
hulpverlening.
= intentie en vrije wil gaan een belangrijke rol spelen
à Komt voor eerst in buurt van mensvisie in het recht!!
Twee grote spanningsvelden: 1. justitie streeft naar het algemeen welzijn en
hulpverlening streeft naar het individueel welzijn. 2. bij justitie is mensbeeld
aanwezig is dat tot jaren 80 van de vorige eeuw incompatibel was met het
vigerende mensbeeld binnen de theoriën die binnen de hulpverlening heel sterk
werden ontwikeld en het is pas de laatste 30, 40 jaar dat het mensbeeld in
hulpverlening en het mensbeeld in justitie enigzins sporen maar ook daar is het
belangrijk dat we de mensbeelden die in het recht en in de hulpverlening
vigerend zijn goed in de peiling houden om de complexitieit van de relatie tussen
justitie en hulpverlening goed te begrijpen.
4. WAARDENGEBONDEN VS. WAARDENVRIJ
RECHT (JUSTITIE)
Een volgende factor die een invloed kan hebben op de slaagkansen van een
systematische samenwerking tussen justitie en hulpverlening, is het feit dat voor
het recht het waardendebat een centrale plaats inneemt. Het staat buiten kijf dat
het recht een prescriptief normerend systeem van gedragsregels is. De wet
schrijft individuele waardengeladen gedragsregels voor die een potentieel
afdwingbare naleving impliceren.
PSYCHOLOGIE (HULPVERLENING) (1)
De psychologie daarentegen is voornamelijk descriptief (=beschrijvend)
en verklarend waarbij gedurende lange tijd geen onderzoek werd verricht
naar de invloed van waarden op het menselijk gedrag.
- Invloed humanisme en cognitivisme: met verschuiving mensbeeld,
ook intrede van waarden
= waardendebat kreeg een plaats door de invloed van het
humanisme en cognitivisme
4
CRIMINOLOGISCHE INTERVENTIE
DE RELATIE TUSSEN JUSTITIE EN HULPVERLENING
Operatie kelk: huiszoekingen in verband met seksueel misbruik in een pastorale
relatie (Commissie Adriaenssens)
1. INLEIDING
Evenwicht tussen justitie en welzijn is broos
= moeizame, soms problematische relatie
Gestructureerde en gesystematiseerde samenwerking tussen justitie en
hulpverlening is nieuw
- In het verleden reeds pogingen gedaan om de samenwerking tussen
justitie en hulpverlening te funderen in regelgeving
- Samenwerkingsinitiatieven
o Bv. Behandeling daders van seksueel misbruik
o Bv. Slachtofferzorg
Moet er überhaupt een relatie zijn?
- Twee aparte ‘instituten’
- Verschillende, en soms conflicterende, doelstellingen en werkwijzen
Geen relatie à hardere justitie
- Geen straffen en maatregelen meer gebaseerd op persoon van
delinquent en zijn sociale omstandigheden
- Geen probatie, geen VOV, geen penitentiair verlof, geen VI
Relatie tussen justitie en hulpverlening = noodzakelijke relatie
- Basisinstituties om rechtvaardige, solidaire samenleving op te
bouwen en te behouden waarin mensen het recht hebben op een
menswaardig bestaan
- Plicht bij te dragen tot het respecteren en realiseren van sociale
grondrechten van mensen (art. 23 Grondwet)
- Voltrekken zich beiden aan één en dezelfde persoon
2. DOELSTELLINGEN
JUSTITIE (1)
Het recht:
- Reguleert het ‘samen’ leven adhv gedragsregels (wetten)
= het geheel van gedragsregels noemen we wetten.
- Democratie = streven naar evenwicht van macht
Wij kunnen ons beroepen op de overheid
- Legt noodzakelijke verhoudingen vast tussen:
1
, o Burgers onderling
o Burgers en overheid
o Verschillende machten
- Doel van het recht =
o Oplossen van intermenselijke, waardegeladen
belangenconflicten met oog op behoud van veilige en
geordende maatschappij
o Minimaliseren onzekerheid en maximaliseren gezamenlijk
welzijn
o Collectieve belang primeert!
JUSTITIE (2)
Justitie= Het geheel van actoren, instituties, procedures en beleid, die als
hulpmiddel fungeren bij het creëren en handhaven van de orde in de
samenleving
Doel justitie =
- Creëren en handhaven van de orde in de samenleving
- Er op toezien dat de doelstellingen van het recht worden
bewerkstelligd en kan hiervoor beroep doen op enkele
hulpmiddelen.
Hulpmiddelen die justitie heeft: politie en strafuitvoering
- Politie: toezien op naleving van wetten/gedragsregels en heeft als
taak het handhaven van de openbare orde en de verkeersveiligheid
en het ophelderen van gepleegde criminaliteit, indien nodig met
gelegitimeerd gebruik van dwang of geweld.
- Strafuitvoering: het is een actie-instrument om rechterlijke
beslissingen uit te voeren en om de personen die de veiligheid van
de samenleving in het gedrang brengen, te bestraffen.
HULPVERLENING
Doel = verhogen welzijn van de client
Hier gaat het over mensen in een best mogeijke context brengen.
Individuele belang primeert!
VERGELIJKING DOELSTELLINGEN
Relatief gelijk doel: welzijn van mensen (verhogen of bewaken)
Maar in praktijk moeizame samenwerking
Verschil ligt in de operationalisering van de doelstelling
= Justitie legt het collectieve welzijn voorop, terwijl hulpverlening gaat
kijken naar het individuele welzijn. Justitie poogt het collectieve welzijn te
bereiken door normerend, en desgevallend bestraffend, op te treden ten
aanzien van mensen die de gedragsregels van de samenleving niet
naleven en bijgevolg de veiligheid van anderen in gedrang brengen.
Justitie behoudt hierbij de controle.
2
, Hulpverlening wil het individuele welzijn verhogen door sociale integratie
van de client, waarbij de client zelf aangeeft wat zijn wensen en behoeften
zijn. De hulpverlener staat in dienst van de cliënt.
è Spanningsveld voor de criminoloog
Toch proberen beiden samen te komen en een weg te zoeken om een
gelijklopende samenwerking te vinden: justitie probeert een persoongsgerichte
aanpak te hanteren door mensen die een gevaar voor de openbare orde zijn bij
te sturen. De hulpverlening kijkt breder en probeert ook de omliggende
contexten in kaart te brengen en mee te nemen in het hulpverleningsproces.
3. HET STURENDE MENSBEELD
Voor een constructieve samenwerking? Gedeeld mensbeeld nodig!
Mensbeeld binnen strafrecht (justitie)
= voor het strafrecht, en bijgevolg ook voor justitie, zijn vrije wil en de intentie
cruciale elementen voor de strafrechtelijke beoordeling van crimineel gedrag in
termen van schuldig versus onschuldig en toerekenisvatbaar versus
ontoerekeningsvatbaar. De essentiële kenmerken van een misdaad zijn immers
dat het om een vrijwillige act gaat end at er de intentie bestond om de act te
stellen.
2 belangrijke elementen:
- Vrije wil
- Intentie
Mensbeeld binnen psychologie (hulpverlening)
Vrije wil en intentie niet altijd aanwezig
4 belangrijke theorieën rond menselijk gedrag
- Psychoanalyse: vrije wil is relatief / onbewuste innerlijke conflicten
= mensen zijn geen rationeel handlende wezens, mensen worden
gestuurd door een innerlijke strijd van verlangens en keuzes. Vrije
wil wordt bijgevolg beschouwd als relatief.
- Leerpsychologie: geen studie van intentie en vrije wil, want niet
observeerbaar (S-R; S-O-R)
= binnen de leerpsychologie richt men de aandacht uitsluitend op
wat observeerbaar is. Intentie en vrije wil behoren tot de innerlijke,
niet direct observeerbare belebingswereld van de mensen, de
zogenaamde ‘black box’ en maken bijgevolg geen onderwerp van
studie uit.
- Humanistische stromingen: innerlijke belevingswereld staat
centraal, mens is zichzelf actualiserend wezen
3
, = Binnen de humanistische psychologie worden vrije wile en intentie
wel bestudeerd. Motivatie is een sleutelconcept in de theorie van de
humanistische psychologie. Iedere mens is er immers op uit om zijn
mogelijkheden maximal tot uiting te brengen. Deze
zelfverwezenlijking impliceert tevens vrije wil.
Bv. Maslov en Rogers
- Cognitivisme: ziet mens als informatieverwerker en weliswaar
onvolkomen rationale beslisser. Het menselijk gedrag word took
gezien als intentioneel gestuurd door interne behoeften en doelen.
Dit mensbeeld sluit het meeste aan bij het mensbeeld gehanteerd in
het strafrecht. Criminaliteit wordt gezien als een disfunctioneel
proces van betekenisgeving. Deze stroming maakte het voor het
eerst mogelijk om een samenwerking te creëren tussen justitie en
hulpverlening.
= intentie en vrije wil gaan een belangrijke rol spelen
à Komt voor eerst in buurt van mensvisie in het recht!!
Twee grote spanningsvelden: 1. justitie streeft naar het algemeen welzijn en
hulpverlening streeft naar het individueel welzijn. 2. bij justitie is mensbeeld
aanwezig is dat tot jaren 80 van de vorige eeuw incompatibel was met het
vigerende mensbeeld binnen de theoriën die binnen de hulpverlening heel sterk
werden ontwikeld en het is pas de laatste 30, 40 jaar dat het mensbeeld in
hulpverlening en het mensbeeld in justitie enigzins sporen maar ook daar is het
belangrijk dat we de mensbeelden die in het recht en in de hulpverlening
vigerend zijn goed in de peiling houden om de complexitieit van de relatie tussen
justitie en hulpverlening goed te begrijpen.
4. WAARDENGEBONDEN VS. WAARDENVRIJ
RECHT (JUSTITIE)
Een volgende factor die een invloed kan hebben op de slaagkansen van een
systematische samenwerking tussen justitie en hulpverlening, is het feit dat voor
het recht het waardendebat een centrale plaats inneemt. Het staat buiten kijf dat
het recht een prescriptief normerend systeem van gedragsregels is. De wet
schrijft individuele waardengeladen gedragsregels voor die een potentieel
afdwingbare naleving impliceren.
PSYCHOLOGIE (HULPVERLENING) (1)
De psychologie daarentegen is voornamelijk descriptief (=beschrijvend)
en verklarend waarbij gedurende lange tijd geen onderzoek werd verricht
naar de invloed van waarden op het menselijk gedrag.
- Invloed humanisme en cognitivisme: met verschuiving mensbeeld,
ook intrede van waarden
= waardendebat kreeg een plaats door de invloed van het
humanisme en cognitivisme
4
