Samenvatting: sociologie 2020-2021
1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
× Sociologie = samenlevingskunde
× Sociologen hebben interesse in:
o Hoe mensen leven in allerlei sociale verbanden
o Wat de kenmerken zijn van die samenlevingsverbanden
o Door welke wetmatigheden ze gestuurd worden
1. DE SAMENLEVING ALS SPEELVELD
× Er worden spellen gespeeld
= achter het formele spel gaan er informele spellen schuil
× Speelveld is afgebakend door lijnen
o Binnen de lijnen: kunnen deelnemen aan het spel
o Buiten de lijnen: kunnen niet meespelen
× Niet iedereen heeft een goede positie
= sommigen moeten van langs de zijlijn toekijken, hebben drempels om deel te nemen
× Leven wordt beheerst door regels: geboden en verboden
× Sommige beroepen hebben een lagere/ hogere waardering
= ze zijn allemaal even belangrijk voor de goede werking van de samenleving
× We zijn voortdurend aan het communiceren en houden dan best rekening met hoe anderen
zich gedragen
× Er zijn formele en informele leiders: conflicten tussen beiden maken deel uit van elke
organisatie
× Via macht willen velen hun eigen maatschappelijke status verbeteren
× Er is ook een tribune
= positie van de socioloog: meest geschikt om iedereen te observeren
× De sociale werkelijkheid is minder strikt afgebakend als het speelveld
2. HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN EEN SOCIOLOOG
,Samenvatting: sociologie 2020-2021
× Via de sociologische verbeelding kunnen we betekenis geven aan wat we waarnemen
het vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse levens en er anders naar kijken, los
van de vertrouwde routines en met een frisse blik
× Voor Mills bezit die sociologische verbeelding 3 componenten:
o Geschiedenis = hoe kwam ons samenleving tot stand en hoe verandert ze?
o Biografie = welke mensen bevolken een bepaalde samenleving?
o Sociale structuur = welke instituties bepalen ons leven, hoe werken ze, hoe houden ze
de maatschappelijke orde in stand?
2.1OVER ETEN EN DRINKEN
×Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is ingebed in de sociale en culturele context
×Door naar de manier van eten te kijken worden sociale patronen zichtbaar
×In onze kookboeken zijn er culturele verschuivingen = meer multicultureel
×Statussymbool:
teken dat iets niet functioneel wordt gebruikt, maar als verwijzing naar rijkdom, macht,
prestige
× Koffie heeft bij ons een symbolische waarde: sociaal aanvaarde drugs, in andere culturen niet
× 3 componenten van Mills:
o Geschiedenis: eten nu met mes en vork ipv stokjes of onze handen
o Biografie: onze sociale structuur en in welke groepen je je bevindt beïnvloed ook
eetgewoontes en hoe je omgaat met eten
o Sociale structuur: individuele keuzes van mensen in verband met eetgewoonten zoals
veganisme of vegetarisch eten
2.2 OVER SPORT
× Er bestaat een duidelijk verschil tussen goedkope en dure sporten = sociaal gekleurd
× Sport is een drager van symbolische codes van smaken en leefstijlen
= hogere sporten: afstandsporten
= arbeidsklasse: lijf-aan-lijfgevechten
× 3 componenten van Mills:
o Geschiedenis: laatste trends binnen lifestyle en sport zijn anders dan vroeger
o Biografie: eigen keuzes die je maakt bij een keuze voor een bepaalde sport hangen
samen met het statussymbool die je wil uiten
o Sociale structuur: sport hangt samen met een statussymbool
2.3 OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL
× Lifestylebladen informeren over de cultuur die richtinggevend is voor het imago van de
moderne, vrije mens
= niet wat men is, maar wat men lijkt is belangrijk
× Via de massamedia dringen de nieuwe cultuur- en lichaamsidealen langzaam maar zeker tot de
bredere lagen van de bevolking
= signaal voor de elite om een nieuwe look aan te meten
× De democratisering van een cultureel item vernietigt de waarde waaraan het verbonden was
om zich te onderscheiden van de meerderheid, waar het om te doen was
2.4 OVER LIEFDE
,Samenvatting: sociologie 2020-2021
× Partnerkeuze:
= mensen huwen binnen hetzelfde sociale milieu, religieuze overtuigingen, etnische herkomst,
opleiding…
× Waarom:
= er zijn veel gemeenschappelijkheden
= minder risico op conflicten
= sociale druk: leidt naar gearrangeerde huwelijken, afkeuring van partners door vrienden…
= heteronormativiteit
2.5 CONTINGENT MAAR NIET ARBITRAIR?
× Alles is contingent, maar niet arbitrair
× Contingent
= als het anders had kunnen zijn dan het nu is
× Arbitrair – willekeurig
= leven is niet arbitrair/ willekeurig/ toevallig
= het is niet omdat iets anders had kunnen zijn, dat er geen goede reden bestaat waarom het nu
zo is
3. EEN STAP VERDER
× Gezond verstand is de kennis waarmee we zin geven aan situaties waarmee we geconfronteerd
worden
× Sociologie gaat op zoek naar verklaringen achter de zichtbare fenomenen met algemene regels
dit onderscheidt de wetenschappelijke – sociologische aanpak van het gezond verstand
3.1 ECHTSCHEIDING
× Hebben belangrijke maatschappelijke repercussies
= echtscheidingen worden een sociaal feit
× Waar zoeken sociologen de verklaring?
o Ze letten op de frequentie van de echtscheidingen, op de variaties naargelang het
inkomen, beroep, woonplaats of de leeftijd van de partners = sociale omstandigheden
o Veranderingen in de wetgeving spelen ook een rol
(inkorting van de procedure, huwelijk voor personen zelfde geslacht)
× Mogelijke oorzaken voor de toenemende echtscheidingen:
- tweeverdienersgezinnen: economische onafhankelijkheid, sociale contacten buiten gezin
- verminderde sociale druk om samen te blijven vanwege de kinderen
- verminderde sociale controle op privéleven door kerk en familie
- langere levensverwachting
- inkorting van de echtscheidsingsprocedure
- homohuwelijk
3.2 ZELFDODING
× Vlaamse suïcidecijfer ligt anderhalve keer hoger dan het EU-gemiddelde in 2016 = 1052
= lager opgeleiden, werklozen, alleenwonenden, jonger dan 50 en mannen vertonen een hogere
kans op pogingen tot zelfdodingen en op zelfdoding
× Durkheim (Franse socioloog) verzamelde voor zijn zoektocht naar de oorzaken van zelfdodingen
statistieken over verschillende streken van Frankrijk en verschillende EU-landen
, Samenvatting: sociologie 2020-2021
o Berekende op basis daarvan zelfdodingsratio’s
o Onderzocht vervolgens met welke sociale factoren die ratio’s systematisch varieerden
gemeenschappelijke factor: sociale integratie: gebrek/ overvloed leidt tot zelfdoding
desintegratie: het uit elkaar vallen van een groep
3.3 ARBEID
× Ons beroep bepaalt in hoge mate onze sociale positie, sociale status en onze identiteit
= meer dan een bron van inkomsten
o Manifeste functie: inkomen, materiële voordelen
o Latente functie: sociale contacten, persoonlijke ambitie, status en identiteit, zinvolle
tijdbesteding
× Vandaag is arbeid zeer belangrijk: arbeidsethos
× Latente deprivatiemodel van Marie Jahoda
model toont aan dat psychisch welbevinden vermindert wanneer de arbeid wegvalt
× Arbeid heeft 5 functies:
o Structureert tijd van individuen
o Belangrijke bron van sociale contacten en ervaringen
o Verbindt individu met doeleinden die persoonlijk preferenties overstijgen
o Zorgt voor status en identiteit en draagt bij tot de definitie van iemands positie in de
samenleving
o Dwingt tot activiteit en biedt kansen om handelingen te stellen die leiden tot
ontwikkeling van competenties
× Aan de basis van werkloosheid liggen enkele maatschappelijke oorzaken: ongunstige
economische conjuctuur, onvoldoende banen, opgroeien in armoede, …
× Littekeneffect: hoe langer iemand werkloos is, hoe dramatischer de kansen om ooit weer
volwaardig geïntegreerd te raken op de arbeidsmarkt
3.4 ZIEKTE EN DOOD
× Mensen met een lage sociale status leven minder lang in goede gezondheid + hebben meer
gezondheidsproblemen dan mensen met een hoge sociale status
× In België is er een duidelijke ongelijkheid volgens opleidingsniveau, zowel voor de
levensverwachting als voor de verwachte gezonde jaren
× De levensverwachting in goede gezondheid is wellicht relevanter als aanduiding van de
uiteenlopende levenskwaliteit
× Verklaringen:
o Artefacte verklaring:
= verschillen in levensverwachting is gevolg van gebruikte meetinstrumenten en
onderzoeksmethoden
o Sociaal economische status:
= invloed op levensverwachting via onderliggende factoren:
- materiële en niet-materiële zaken
- leef-, woon- en werkomstandigheden
- gedrag en levensstijl
× Een gebrek aan financiële middelen leidt tot ongezonde woningen, minder leefruimte,
verkeersonveilige buurten, minder speelmogelijkheid…
1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
× Sociologie = samenlevingskunde
× Sociologen hebben interesse in:
o Hoe mensen leven in allerlei sociale verbanden
o Wat de kenmerken zijn van die samenlevingsverbanden
o Door welke wetmatigheden ze gestuurd worden
1. DE SAMENLEVING ALS SPEELVELD
× Er worden spellen gespeeld
= achter het formele spel gaan er informele spellen schuil
× Speelveld is afgebakend door lijnen
o Binnen de lijnen: kunnen deelnemen aan het spel
o Buiten de lijnen: kunnen niet meespelen
× Niet iedereen heeft een goede positie
= sommigen moeten van langs de zijlijn toekijken, hebben drempels om deel te nemen
× Leven wordt beheerst door regels: geboden en verboden
× Sommige beroepen hebben een lagere/ hogere waardering
= ze zijn allemaal even belangrijk voor de goede werking van de samenleving
× We zijn voortdurend aan het communiceren en houden dan best rekening met hoe anderen
zich gedragen
× Er zijn formele en informele leiders: conflicten tussen beiden maken deel uit van elke
organisatie
× Via macht willen velen hun eigen maatschappelijke status verbeteren
× Er is ook een tribune
= positie van de socioloog: meest geschikt om iedereen te observeren
× De sociale werkelijkheid is minder strikt afgebakend als het speelveld
2. HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN EEN SOCIOLOOG
,Samenvatting: sociologie 2020-2021
× Via de sociologische verbeelding kunnen we betekenis geven aan wat we waarnemen
het vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse levens en er anders naar kijken, los
van de vertrouwde routines en met een frisse blik
× Voor Mills bezit die sociologische verbeelding 3 componenten:
o Geschiedenis = hoe kwam ons samenleving tot stand en hoe verandert ze?
o Biografie = welke mensen bevolken een bepaalde samenleving?
o Sociale structuur = welke instituties bepalen ons leven, hoe werken ze, hoe houden ze
de maatschappelijke orde in stand?
2.1OVER ETEN EN DRINKEN
×Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is ingebed in de sociale en culturele context
×Door naar de manier van eten te kijken worden sociale patronen zichtbaar
×In onze kookboeken zijn er culturele verschuivingen = meer multicultureel
×Statussymbool:
teken dat iets niet functioneel wordt gebruikt, maar als verwijzing naar rijkdom, macht,
prestige
× Koffie heeft bij ons een symbolische waarde: sociaal aanvaarde drugs, in andere culturen niet
× 3 componenten van Mills:
o Geschiedenis: eten nu met mes en vork ipv stokjes of onze handen
o Biografie: onze sociale structuur en in welke groepen je je bevindt beïnvloed ook
eetgewoontes en hoe je omgaat met eten
o Sociale structuur: individuele keuzes van mensen in verband met eetgewoonten zoals
veganisme of vegetarisch eten
2.2 OVER SPORT
× Er bestaat een duidelijk verschil tussen goedkope en dure sporten = sociaal gekleurd
× Sport is een drager van symbolische codes van smaken en leefstijlen
= hogere sporten: afstandsporten
= arbeidsklasse: lijf-aan-lijfgevechten
× 3 componenten van Mills:
o Geschiedenis: laatste trends binnen lifestyle en sport zijn anders dan vroeger
o Biografie: eigen keuzes die je maakt bij een keuze voor een bepaalde sport hangen
samen met het statussymbool die je wil uiten
o Sociale structuur: sport hangt samen met een statussymbool
2.3 OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL
× Lifestylebladen informeren over de cultuur die richtinggevend is voor het imago van de
moderne, vrije mens
= niet wat men is, maar wat men lijkt is belangrijk
× Via de massamedia dringen de nieuwe cultuur- en lichaamsidealen langzaam maar zeker tot de
bredere lagen van de bevolking
= signaal voor de elite om een nieuwe look aan te meten
× De democratisering van een cultureel item vernietigt de waarde waaraan het verbonden was
om zich te onderscheiden van de meerderheid, waar het om te doen was
2.4 OVER LIEFDE
,Samenvatting: sociologie 2020-2021
× Partnerkeuze:
= mensen huwen binnen hetzelfde sociale milieu, religieuze overtuigingen, etnische herkomst,
opleiding…
× Waarom:
= er zijn veel gemeenschappelijkheden
= minder risico op conflicten
= sociale druk: leidt naar gearrangeerde huwelijken, afkeuring van partners door vrienden…
= heteronormativiteit
2.5 CONTINGENT MAAR NIET ARBITRAIR?
× Alles is contingent, maar niet arbitrair
× Contingent
= als het anders had kunnen zijn dan het nu is
× Arbitrair – willekeurig
= leven is niet arbitrair/ willekeurig/ toevallig
= het is niet omdat iets anders had kunnen zijn, dat er geen goede reden bestaat waarom het nu
zo is
3. EEN STAP VERDER
× Gezond verstand is de kennis waarmee we zin geven aan situaties waarmee we geconfronteerd
worden
× Sociologie gaat op zoek naar verklaringen achter de zichtbare fenomenen met algemene regels
dit onderscheidt de wetenschappelijke – sociologische aanpak van het gezond verstand
3.1 ECHTSCHEIDING
× Hebben belangrijke maatschappelijke repercussies
= echtscheidingen worden een sociaal feit
× Waar zoeken sociologen de verklaring?
o Ze letten op de frequentie van de echtscheidingen, op de variaties naargelang het
inkomen, beroep, woonplaats of de leeftijd van de partners = sociale omstandigheden
o Veranderingen in de wetgeving spelen ook een rol
(inkorting van de procedure, huwelijk voor personen zelfde geslacht)
× Mogelijke oorzaken voor de toenemende echtscheidingen:
- tweeverdienersgezinnen: economische onafhankelijkheid, sociale contacten buiten gezin
- verminderde sociale druk om samen te blijven vanwege de kinderen
- verminderde sociale controle op privéleven door kerk en familie
- langere levensverwachting
- inkorting van de echtscheidsingsprocedure
- homohuwelijk
3.2 ZELFDODING
× Vlaamse suïcidecijfer ligt anderhalve keer hoger dan het EU-gemiddelde in 2016 = 1052
= lager opgeleiden, werklozen, alleenwonenden, jonger dan 50 en mannen vertonen een hogere
kans op pogingen tot zelfdodingen en op zelfdoding
× Durkheim (Franse socioloog) verzamelde voor zijn zoektocht naar de oorzaken van zelfdodingen
statistieken over verschillende streken van Frankrijk en verschillende EU-landen
, Samenvatting: sociologie 2020-2021
o Berekende op basis daarvan zelfdodingsratio’s
o Onderzocht vervolgens met welke sociale factoren die ratio’s systematisch varieerden
gemeenschappelijke factor: sociale integratie: gebrek/ overvloed leidt tot zelfdoding
desintegratie: het uit elkaar vallen van een groep
3.3 ARBEID
× Ons beroep bepaalt in hoge mate onze sociale positie, sociale status en onze identiteit
= meer dan een bron van inkomsten
o Manifeste functie: inkomen, materiële voordelen
o Latente functie: sociale contacten, persoonlijke ambitie, status en identiteit, zinvolle
tijdbesteding
× Vandaag is arbeid zeer belangrijk: arbeidsethos
× Latente deprivatiemodel van Marie Jahoda
model toont aan dat psychisch welbevinden vermindert wanneer de arbeid wegvalt
× Arbeid heeft 5 functies:
o Structureert tijd van individuen
o Belangrijke bron van sociale contacten en ervaringen
o Verbindt individu met doeleinden die persoonlijk preferenties overstijgen
o Zorgt voor status en identiteit en draagt bij tot de definitie van iemands positie in de
samenleving
o Dwingt tot activiteit en biedt kansen om handelingen te stellen die leiden tot
ontwikkeling van competenties
× Aan de basis van werkloosheid liggen enkele maatschappelijke oorzaken: ongunstige
economische conjuctuur, onvoldoende banen, opgroeien in armoede, …
× Littekeneffect: hoe langer iemand werkloos is, hoe dramatischer de kansen om ooit weer
volwaardig geïntegreerd te raken op de arbeidsmarkt
3.4 ZIEKTE EN DOOD
× Mensen met een lage sociale status leven minder lang in goede gezondheid + hebben meer
gezondheidsproblemen dan mensen met een hoge sociale status
× In België is er een duidelijke ongelijkheid volgens opleidingsniveau, zowel voor de
levensverwachting als voor de verwachte gezonde jaren
× De levensverwachting in goede gezondheid is wellicht relevanter als aanduiding van de
uiteenlopende levenskwaliteit
× Verklaringen:
o Artefacte verklaring:
= verschillen in levensverwachting is gevolg van gebruikte meetinstrumenten en
onderzoeksmethoden
o Sociaal economische status:
= invloed op levensverwachting via onderliggende factoren:
- materiële en niet-materiële zaken
- leef-, woon- en werkomstandigheden
- gedrag en levensstijl
× Een gebrek aan financiële middelen leidt tot ongezonde woningen, minder leefruimte,
verkeersonveilige buurten, minder speelmogelijkheid…
