Thema 1: Classificatie en
diagnostiek
1. Classificatie
De behoefte aan een degelijk classificatiesysteem is groot en kan zowel het wetenschappelijk
onderzoek naar het ontstaan van problemen als de klinische praktijk nuttige diensten bewijzen
Definitie classificatie
Het systematisch ordenen en groeperen van problemen op basis van gelijke eigenschappen en
onderlinge relaties.
≠ Diagnostiek
Bij het classificeren van problemen wil men een gemeenschappelijke taal ontwikkelen ter
bevordering van de onderlinge communicatie tussen professionals
Twee soorten classificatie:
1. Klinisch-psychiatrisch classificatiesysteem
2. Empirisch-statistisch classificatiesysteem
1.1 Klinisch-psychiatrisch classificatiesysteem
Psychiatrische stoornissen als onafhankelijke en duidelijk afgelijnde ziekte-entiteiten
Voor elke psychiatrische stoornis zijn diagnostische en differentiaal diagnostische criteria
vastgelegd
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen zijn categoriaal: men heeft een stoornis of men heeft
ze niet
Het bekendste is het DSM-systeem (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
Systeem om problematieken van individuen te beschrijven en te classificeren in
‘stoorniscategorieën’
Wanneer een welbepaald aantal criteria van een stoornis bij een individu positief wordt
gescoord (= diagnostische criteria) en wanneer criteria van andere stoornissen kunnen
worden uitgesloten (= differentiaal diagnostische criteria), kan de betreffende stoornis aan
dat individu worden toegekend en kan de diagnose worden gesteld
Leunt nauw aan bij een medisch model
Nieuw in DSM-5:
Geen Romeins cijfer meer
Drie delen
1. Uitleg over indeling/uitgangspunten
1
, 2. De 22 hoofdcategorieën
3. Classificaties die nog niet zijn opgenomen
Nieuwe namen
Meer dimensioneel gepresenteerd: dimensionele maten voor de ernst van de symptomen
opgenomen, zodat voor alle stoornissen de mate van de ernst van de symptomen kan
worden bepaald
Ook ICD-systeem (International Classification of Diseases), ontwikkeld door WHO
1.2 Empirisch-statistisch classificatiesysteem
Psychometrische invalshoek
Meestal gebruik gemaakt van gedragsvragenlijsten: probleemgedrag inventariseren en
beoordelen
Niet-categoriaal maar dimensioneel: men gaat kijken op een continuüm
Hoe verder op het continuüm, hoe meer het aanwezig is
Vb: ASEBA (Achenbach System of Empirically Based Assesment)
Gedragsvragenlijsten:
a. CBCL: Child Behavior CheckList
b. TRF: Teacher Report Form
c. YSR: Youth Self Report
Doel = over gedrag van individuen zoveel mogelijk informatie verzamelen uit verscheidene
bronnen
Beoordelen op gelijkenissen en verschillen
Globale indruk van de problematiek
CBCL
Alles boven de bovenste stippenlijn = klinisch
Tussen = subklinisch
Onder = normaal
De laatste jaren kan men een opmerkelijke toenadering vaststellen tussen klinisch-psychiatrische
en empirisch-statistische classificatiesystemen
Klinisch-psychiatrisch Empirisch-statistisch
Categoriaal Dimensioneel
Duidelijke diagnostische criteria Gedragsvragenlijsten
Problemen beschrijven en classificeren in Inventaris maken van probleemgedrag en
stoornissen beoordeling door verschillende betrokkenen
Vb. DSM-5, ICD-10 Vb. ASEBA
Criteria om te kunnen spreken van een specifieke stoornis:
Significant meer problemen dan gemiddeld
2
, Problemen op de verschillende dimensies
Hardnekkig, persistent
Pervasief: binnen verschillende contexten
Niet leeftijdsadequaat
Significante belemmeringen
2. Diagnostiek
Besluitvormingsproces met als algemeen doel via systematisch onderzoek het inzicht in de
aard van een problematiek te verhogen en van daaruit een gepast aanbod voor behandeling
te formuleren
≠ behandeling: alle methoden die kunnen worden ingezet om een kind met een
ontwikkelingsstoornis te ondersteunen
2.1 Diagnostiek in engere en ruimere zin
Verhulst maakt een onderscheid tussen diagnostiek in engere en bredere zin
Diagnostiek in engere zin
Beoogt het stellen van een formele diagnose en leunt dicht aan bij de classificatie
De Bruyn spreekt van een onderkennende diagnose
Diagnostiek in ruimere zin
Het onderzoeken of vaststellen van de oorzaak of de aard van een toestand, situatie of
probleem en een uiteenzetting of conclusie betreffende de oorzaak of de aard van een
bepaald fenomeen, evenals een inschatting van de therapeutische mogelijkheden
Diagnostische proces of cyclus: verschillende stappen doorlopen om inzicht in de verklaring van
problematiek te verkrijgen en aan diagnostiek in ruimere zin te doen
Gegevensverzameling, hypothesevormingen, toetsing en indicatiestelling
Het stellen van een diagnose mag nooit een doel op zich zijn, maar er moeten aanknopingspunten
zijn voor behandeling, begeleiding, aanpak, …
Handelingsgerichte diagnostiek
In engere zin In ruimere zin
Onderkennende of classificerende diagnostiek Handelingsgerichte diagnostiek
Formele diagnose - Oorzaak
- Diagnose + inschatting therapeutische
mogelijkheden
Informatie over de ernst, het type en de Diagnostisch proces: gegevensverzameling +
prognose van een probleem hypothesevorming- en toetsing +
indicatiestelling
3
, 2.2 Verschillende soorten diagnostiek
1. Onderkennende of classificerende diagnostiek
2. Verklarende diagnostiek
3. Handelingsgerichte diagnostiek
Onderkennende of categoriaal classificerende diagnostiek
“Wat is er met dit kind aan de hand?”: resulteert in onderkennende diagnose zoals ADHD,
OCD, …
Vaak beschrijvend omdat de criteria betrekking hebben op het uiterlijk waarneembaar gedrag
Screening is de eerste stap: vroegdiagnostiek zorgt ervoor dat er een betere prognose komt
omdat er sneller kan worden ingegrepen
Wanneer er een vermoeden van een bepaalde stoornis is, gaat men dit aftoetsen aan de
hand van een diagnostisch onderzoek
Via categoriaal classificerende diagnostiek
Verklarende diagnostiek
“Wat is de oorzaak van het probleem?”
Verklaringen kunnen van genetische, neurobiologische en neuropsychologische aard zijn
Handelingsgerichte diagnostiek
Geeft zicht op de oorzaken van problemen
“Hoe kunnen we dit kind/deze persoon het best begeleiden?”
Assessment is hierbij gericht op het zicht krijgen op de sterke en zwakke kanten van het kind
Men gaat op zoek naar een gepaste ondersteuning,
behandeling of materiële hulp = indicatiestelling
Op basis daarvan wordt een gepast advies
geformuleerd dat vervolgens resulteert in een lijst
met aanbevelingen voor interventies
Gericht op het opstellen van individuele handelingsplannen, het in kaart brengen van
ondersteuningsnoden en een individuele aanpak op maat van het kind
2.3 Voor- en nadelen van het stellen van een diagnose
Nadelen
Personen een etiket geven, stigmatiseren, labellen
Reductie tot stoornis
Focus op beperking
Zich gedragen naar label
Label als excuus
4
diagnostiek
1. Classificatie
De behoefte aan een degelijk classificatiesysteem is groot en kan zowel het wetenschappelijk
onderzoek naar het ontstaan van problemen als de klinische praktijk nuttige diensten bewijzen
Definitie classificatie
Het systematisch ordenen en groeperen van problemen op basis van gelijke eigenschappen en
onderlinge relaties.
≠ Diagnostiek
Bij het classificeren van problemen wil men een gemeenschappelijke taal ontwikkelen ter
bevordering van de onderlinge communicatie tussen professionals
Twee soorten classificatie:
1. Klinisch-psychiatrisch classificatiesysteem
2. Empirisch-statistisch classificatiesysteem
1.1 Klinisch-psychiatrisch classificatiesysteem
Psychiatrische stoornissen als onafhankelijke en duidelijk afgelijnde ziekte-entiteiten
Voor elke psychiatrische stoornis zijn diagnostische en differentiaal diagnostische criteria
vastgelegd
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen zijn categoriaal: men heeft een stoornis of men heeft
ze niet
Het bekendste is het DSM-systeem (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
Systeem om problematieken van individuen te beschrijven en te classificeren in
‘stoorniscategorieën’
Wanneer een welbepaald aantal criteria van een stoornis bij een individu positief wordt
gescoord (= diagnostische criteria) en wanneer criteria van andere stoornissen kunnen
worden uitgesloten (= differentiaal diagnostische criteria), kan de betreffende stoornis aan
dat individu worden toegekend en kan de diagnose worden gesteld
Leunt nauw aan bij een medisch model
Nieuw in DSM-5:
Geen Romeins cijfer meer
Drie delen
1. Uitleg over indeling/uitgangspunten
1
, 2. De 22 hoofdcategorieën
3. Classificaties die nog niet zijn opgenomen
Nieuwe namen
Meer dimensioneel gepresenteerd: dimensionele maten voor de ernst van de symptomen
opgenomen, zodat voor alle stoornissen de mate van de ernst van de symptomen kan
worden bepaald
Ook ICD-systeem (International Classification of Diseases), ontwikkeld door WHO
1.2 Empirisch-statistisch classificatiesysteem
Psychometrische invalshoek
Meestal gebruik gemaakt van gedragsvragenlijsten: probleemgedrag inventariseren en
beoordelen
Niet-categoriaal maar dimensioneel: men gaat kijken op een continuüm
Hoe verder op het continuüm, hoe meer het aanwezig is
Vb: ASEBA (Achenbach System of Empirically Based Assesment)
Gedragsvragenlijsten:
a. CBCL: Child Behavior CheckList
b. TRF: Teacher Report Form
c. YSR: Youth Self Report
Doel = over gedrag van individuen zoveel mogelijk informatie verzamelen uit verscheidene
bronnen
Beoordelen op gelijkenissen en verschillen
Globale indruk van de problematiek
CBCL
Alles boven de bovenste stippenlijn = klinisch
Tussen = subklinisch
Onder = normaal
De laatste jaren kan men een opmerkelijke toenadering vaststellen tussen klinisch-psychiatrische
en empirisch-statistische classificatiesystemen
Klinisch-psychiatrisch Empirisch-statistisch
Categoriaal Dimensioneel
Duidelijke diagnostische criteria Gedragsvragenlijsten
Problemen beschrijven en classificeren in Inventaris maken van probleemgedrag en
stoornissen beoordeling door verschillende betrokkenen
Vb. DSM-5, ICD-10 Vb. ASEBA
Criteria om te kunnen spreken van een specifieke stoornis:
Significant meer problemen dan gemiddeld
2
, Problemen op de verschillende dimensies
Hardnekkig, persistent
Pervasief: binnen verschillende contexten
Niet leeftijdsadequaat
Significante belemmeringen
2. Diagnostiek
Besluitvormingsproces met als algemeen doel via systematisch onderzoek het inzicht in de
aard van een problematiek te verhogen en van daaruit een gepast aanbod voor behandeling
te formuleren
≠ behandeling: alle methoden die kunnen worden ingezet om een kind met een
ontwikkelingsstoornis te ondersteunen
2.1 Diagnostiek in engere en ruimere zin
Verhulst maakt een onderscheid tussen diagnostiek in engere en bredere zin
Diagnostiek in engere zin
Beoogt het stellen van een formele diagnose en leunt dicht aan bij de classificatie
De Bruyn spreekt van een onderkennende diagnose
Diagnostiek in ruimere zin
Het onderzoeken of vaststellen van de oorzaak of de aard van een toestand, situatie of
probleem en een uiteenzetting of conclusie betreffende de oorzaak of de aard van een
bepaald fenomeen, evenals een inschatting van de therapeutische mogelijkheden
Diagnostische proces of cyclus: verschillende stappen doorlopen om inzicht in de verklaring van
problematiek te verkrijgen en aan diagnostiek in ruimere zin te doen
Gegevensverzameling, hypothesevormingen, toetsing en indicatiestelling
Het stellen van een diagnose mag nooit een doel op zich zijn, maar er moeten aanknopingspunten
zijn voor behandeling, begeleiding, aanpak, …
Handelingsgerichte diagnostiek
In engere zin In ruimere zin
Onderkennende of classificerende diagnostiek Handelingsgerichte diagnostiek
Formele diagnose - Oorzaak
- Diagnose + inschatting therapeutische
mogelijkheden
Informatie over de ernst, het type en de Diagnostisch proces: gegevensverzameling +
prognose van een probleem hypothesevorming- en toetsing +
indicatiestelling
3
, 2.2 Verschillende soorten diagnostiek
1. Onderkennende of classificerende diagnostiek
2. Verklarende diagnostiek
3. Handelingsgerichte diagnostiek
Onderkennende of categoriaal classificerende diagnostiek
“Wat is er met dit kind aan de hand?”: resulteert in onderkennende diagnose zoals ADHD,
OCD, …
Vaak beschrijvend omdat de criteria betrekking hebben op het uiterlijk waarneembaar gedrag
Screening is de eerste stap: vroegdiagnostiek zorgt ervoor dat er een betere prognose komt
omdat er sneller kan worden ingegrepen
Wanneer er een vermoeden van een bepaalde stoornis is, gaat men dit aftoetsen aan de
hand van een diagnostisch onderzoek
Via categoriaal classificerende diagnostiek
Verklarende diagnostiek
“Wat is de oorzaak van het probleem?”
Verklaringen kunnen van genetische, neurobiologische en neuropsychologische aard zijn
Handelingsgerichte diagnostiek
Geeft zicht op de oorzaken van problemen
“Hoe kunnen we dit kind/deze persoon het best begeleiden?”
Assessment is hierbij gericht op het zicht krijgen op de sterke en zwakke kanten van het kind
Men gaat op zoek naar een gepaste ondersteuning,
behandeling of materiële hulp = indicatiestelling
Op basis daarvan wordt een gepast advies
geformuleerd dat vervolgens resulteert in een lijst
met aanbevelingen voor interventies
Gericht op het opstellen van individuele handelingsplannen, het in kaart brengen van
ondersteuningsnoden en een individuele aanpak op maat van het kind
2.3 Voor- en nadelen van het stellen van een diagnose
Nadelen
Personen een etiket geven, stigmatiseren, labellen
Reductie tot stoornis
Focus op beperking
Zich gedragen naar label
Label als excuus
4
