Sociologie
1
, Deel 1: Ik en de samenleving
Hoofdstuk 1: op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
1.1 De samenleving als speelveld
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
1.2.1 Over eten en drinken
1.2.2 Over sport
1.2.3 Over lifestyle en lijfstijl
1.2.4 Over liefde
1.2.5 Contigent maar niet arbitair?
1.3 Een stap verder
1.3.1 Echtscheiding
1.3.2 Zelfdoding
1.3.3 Arbeid
1.3.4 Ziekte en dood
1.4 Een eerste definitie van sociologie
2
,Hoofdstuk 1: op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
- Sociologie = samenlevingskunde
o Sociologen interesse in:
Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
Door welke wetmatigheden worden ze gestuurd?
- Sociale interactie en handelen binnen samenleving
- Orthopedagogen in de samenleving
Deel uitmaken van het sociaal leven - in constante interactie met cliënten, collega’s,... – gevoeligheid voor
wat leeft in de maatschappij
1.1 De samenleving als speelveld
Spellen:
- Samenleving = speelveld met spelregels en spelers
o Er wordt een spel gespeeld in de samenleving
o Speelveld afgebakend door lijnen.
- Binnen lijnen: spelers die a/h spel mogen deelnemen
- Buiten lijnen: spelers niet mee kunnen spelen (gekwetst), niet mee mogen spelen wegens zware inbreuk
spelregels of niet schikken naar wens coach
Positie
- Ook in samenleving niet iedereen aanspraak positie ‘dreamteam’
- Spelers aan spelregels houden anders scheidsrechter; ook informele regels zoals fairplay
Regels
- Maatschappelijk leven: beheerst door geboden en verboden, regels en taboes
o Bv. Beleefdheidsregels, GAS-boetes, wetten en decreten
- Binnen veld bakenen lijnen verschillende zones waarin sommige handelingen wel of niet zijn toegelaten
- Andere regels publieke en particuliere ruimte; wat je doet op straat, op het werk, binnen in gezin
Taakverdeling
- Buiten speelveld spelers geconfronteerd met posities en taakverdelingen
o Productie goederen en diensten, opleiding, arbeidskrachten, gezondheid
=> Iedere job bepaald doel en zijn zeer nodig
- Afhankelijk van positie spelers verschillend gewaardeerd
o Alle spelers hard nodig om spel tot goed einde te brengen
o Bij elke positie horen specifieke rollen
Waardering
- Lager gewaardeerde beroepen even belangrijk voor goede samenwerking samenleving
Communiceren
- Voortdurend bezig met communiceren en houden we rekening met hoe anderen zich gedragen
Leiders
- Formele leiders: via officiële kanalen op positie terecht
- Informele leiders: Soms meer gezag dan informele leiders
- Motieven: Winnen is officiële doel v/h spel, deelnemers ook gedreven door andere motieven zoals
uitblinken
Macht
- Leiders en leden vaak eigen agenda; eigen maatschappelijke status verbeteren, job doen omdat ze plezier
hebben of plezier van samenzijn
- Ruimte rond het veld: nemen niet deel, maar sturen aan wat op veld gebeurt
3
, De tribune
- Meest geschikte plek voor sociologen te schetsen: neutrale waarnemers
o Feiten analyseren en verklaringen zoeken voor wat zich afspeelt op maatschappelijk speelveld
- Sociale werkelijkheid: minder afgebakend, spelregels voortdurend gemaakt, spelers bekleden verschillende
posities
o ‘Pas vrijheid wanneer er spelregels zijn’ => nodige zekerheid & voorspelbaarheid
o In samenleving beslissen mensen om regels te respecteren of te overtreden
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Sociologische verbeelding (Mills, 1959) = vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse levens en er anders
naar te kijken, los van de vertrouwde routines en met een frisse blik
- Drie componenten: resultaat = historische proces
o Geschiedenis: Hoe kwam samenleving tot stand en hoe verandert ze?
o Biografie: Welke mensen bevolken een bepaalde samenleving? Levensloop, keuzes die we maken,
dingen die we ervaren
o Sociale structuur: Welke instituties bepalen ons leven, hoe werken ze?
1.2.1 Over eten en drinken
- Op eerste gezicht primaire behoeften, maar in andere culturen andere gewoontes
o Hoe mensen omgaan met voedsel & drank ingebed in sociale, culturele context
o Door naar de manier van eten en drinken te kijken, worden sociale patronen zichtbaar
Kookboeken
- Veranderingen in sociale patronen: elke nieuwe uitgave verraadt culturele verschuivingen
- Laatste versie is sterk ingezet op wereldkeuken -> te maken met toegenomen reislust v/d Vlaming en met
multiculturele samenleving die ondertussen geworden is
- Ons kookboeken -> concurrentie mensen huwen minder, ook kookboeken voor mannen, kookprogramma’s
Statussymbool
Een statussymbool is een teken niet functioneel (uniform politieagent) wordt gebruikt, maar verwijzing rijkdom,
macht en prestige
- Niet alleen maatschappelijke rol van eten is grondig veranderd
Koffie
- Koffie (vriendelijke) drug -> hersenen stimuleren en relaxeren
- Koffie is bij ons een sociaal aanvaarde drugs -> in andere culturen niet
- Koffie heeft ook zijn plaats in een netwerk van sociale en economische verhoudingen
o v/d prijs die wij hier voor een kopje betalen -> klein deel bij de koeffieboer
4
1
, Deel 1: Ik en de samenleving
Hoofdstuk 1: op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
1.1 De samenleving als speelveld
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
1.2.1 Over eten en drinken
1.2.2 Over sport
1.2.3 Over lifestyle en lijfstijl
1.2.4 Over liefde
1.2.5 Contigent maar niet arbitair?
1.3 Een stap verder
1.3.1 Echtscheiding
1.3.2 Zelfdoding
1.3.3 Arbeid
1.3.4 Ziekte en dood
1.4 Een eerste definitie van sociologie
2
,Hoofdstuk 1: op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
- Sociologie = samenlevingskunde
o Sociologen interesse in:
Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
Door welke wetmatigheden worden ze gestuurd?
- Sociale interactie en handelen binnen samenleving
- Orthopedagogen in de samenleving
Deel uitmaken van het sociaal leven - in constante interactie met cliënten, collega’s,... – gevoeligheid voor
wat leeft in de maatschappij
1.1 De samenleving als speelveld
Spellen:
- Samenleving = speelveld met spelregels en spelers
o Er wordt een spel gespeeld in de samenleving
o Speelveld afgebakend door lijnen.
- Binnen lijnen: spelers die a/h spel mogen deelnemen
- Buiten lijnen: spelers niet mee kunnen spelen (gekwetst), niet mee mogen spelen wegens zware inbreuk
spelregels of niet schikken naar wens coach
Positie
- Ook in samenleving niet iedereen aanspraak positie ‘dreamteam’
- Spelers aan spelregels houden anders scheidsrechter; ook informele regels zoals fairplay
Regels
- Maatschappelijk leven: beheerst door geboden en verboden, regels en taboes
o Bv. Beleefdheidsregels, GAS-boetes, wetten en decreten
- Binnen veld bakenen lijnen verschillende zones waarin sommige handelingen wel of niet zijn toegelaten
- Andere regels publieke en particuliere ruimte; wat je doet op straat, op het werk, binnen in gezin
Taakverdeling
- Buiten speelveld spelers geconfronteerd met posities en taakverdelingen
o Productie goederen en diensten, opleiding, arbeidskrachten, gezondheid
=> Iedere job bepaald doel en zijn zeer nodig
- Afhankelijk van positie spelers verschillend gewaardeerd
o Alle spelers hard nodig om spel tot goed einde te brengen
o Bij elke positie horen specifieke rollen
Waardering
- Lager gewaardeerde beroepen even belangrijk voor goede samenwerking samenleving
Communiceren
- Voortdurend bezig met communiceren en houden we rekening met hoe anderen zich gedragen
Leiders
- Formele leiders: via officiële kanalen op positie terecht
- Informele leiders: Soms meer gezag dan informele leiders
- Motieven: Winnen is officiële doel v/h spel, deelnemers ook gedreven door andere motieven zoals
uitblinken
Macht
- Leiders en leden vaak eigen agenda; eigen maatschappelijke status verbeteren, job doen omdat ze plezier
hebben of plezier van samenzijn
- Ruimte rond het veld: nemen niet deel, maar sturen aan wat op veld gebeurt
3
, De tribune
- Meest geschikte plek voor sociologen te schetsen: neutrale waarnemers
o Feiten analyseren en verklaringen zoeken voor wat zich afspeelt op maatschappelijk speelveld
- Sociale werkelijkheid: minder afgebakend, spelregels voortdurend gemaakt, spelers bekleden verschillende
posities
o ‘Pas vrijheid wanneer er spelregels zijn’ => nodige zekerheid & voorspelbaarheid
o In samenleving beslissen mensen om regels te respecteren of te overtreden
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Sociologische verbeelding (Mills, 1959) = vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse levens en er anders
naar te kijken, los van de vertrouwde routines en met een frisse blik
- Drie componenten: resultaat = historische proces
o Geschiedenis: Hoe kwam samenleving tot stand en hoe verandert ze?
o Biografie: Welke mensen bevolken een bepaalde samenleving? Levensloop, keuzes die we maken,
dingen die we ervaren
o Sociale structuur: Welke instituties bepalen ons leven, hoe werken ze?
1.2.1 Over eten en drinken
- Op eerste gezicht primaire behoeften, maar in andere culturen andere gewoontes
o Hoe mensen omgaan met voedsel & drank ingebed in sociale, culturele context
o Door naar de manier van eten en drinken te kijken, worden sociale patronen zichtbaar
Kookboeken
- Veranderingen in sociale patronen: elke nieuwe uitgave verraadt culturele verschuivingen
- Laatste versie is sterk ingezet op wereldkeuken -> te maken met toegenomen reislust v/d Vlaming en met
multiculturele samenleving die ondertussen geworden is
- Ons kookboeken -> concurrentie mensen huwen minder, ook kookboeken voor mannen, kookprogramma’s
Statussymbool
Een statussymbool is een teken niet functioneel (uniform politieagent) wordt gebruikt, maar verwijzing rijkdom,
macht en prestige
- Niet alleen maatschappelijke rol van eten is grondig veranderd
Koffie
- Koffie (vriendelijke) drug -> hersenen stimuleren en relaxeren
- Koffie is bij ons een sociaal aanvaarde drugs -> in andere culturen niet
- Koffie heeft ook zijn plaats in een netwerk van sociale en economische verhoudingen
o v/d prijs die wij hier voor een kopje betalen -> klein deel bij de koeffieboer
4
