Samenvatting
orthopedagogiek &
disability studies
Inhoud
Table of Contents
Inhoud.........................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1. Wat is orthopedagogiek?......................................................................................7
1.1 Definitie: klassieke en moderne invullingen.....................................................................7
1.2 Evoluties in de naamgeving van de orthopedagogiek......................................................8
2. Internationale situatie.........................................................................................................8
3. De identiteit van orthopedagogiek.....................................................................................9
3.1 Focus: van individu naar sociale omgeving.......................................................................9
3.2 Orthopedagogische werkvelden: een brede diversiteit...................................................9
3.3 Functieprofiel en eigenheid van de orthopedagogiek in een interdisciplinaire context 10
Hoofdstuk 2. Personen met een verstandelijke beperking.......................................................10
Inleiding.................................................................................................................................10
Historiek personen met een (verstandelijke) beperking.........................................................2
Vóór 1800:...........................................................................................................................2
19de -eeuwse pioniers.........................................................................................................2
Vlaamse pioniers.................................................................................................................3
Ontstaan eerste inrichtingen rond 1850.............................................................................3
Rond de eeuwwisseling à positivisme en evolutieleer.......................................................3
Opkomst testdiagnostiek 1905...........................................................................................4
Eerste tekenen van kentering: start voor meer gebalanceerde nature-nurture discussie. 4
Na 1950 à tegenstroom.......................................................................................................4
Start aversie voor instituutzorg 1960..................................................................................4
Start Disability Rights Movement 1960-1970.....................................................................5
Normalisatieprincipe 1970..................................................................................................5
1
, Het nieuwe denken.............................................................................................................6
Het nieuwste denken..........................................................................................................7
3. Begrippenkader...................................................................................................................8
3.1 Definitie en terminologie..............................................................................................8
3.2 Diagnosestelling..........................................................................................................11
3.3 Prevalentie= hoeveel % een bepaalde ziekte heeft....................................................13
3.4 Comorbiditeit (bijkomende problemen) en ernstig meervoudige handicap..............13
3.5 Etiologie.......................................................................................................................14
3.6 Classificatie..................................................................................................................14
4.1. Een integratief systeem..............................................................................................16
4.2. Beeldvorming – analyse van verstandelijke beperking als multidimensionaal
fenomeen (stap 1).............................................................................................................18
4.3. Diagnosestelling – het al dan niet toekennen van het label ‘verstandelijke
beperking’ (stap 2)............................................................................................................21
4.4. Het uitwerken van ondersteuning die de participatie en het welzijn van een persoon
met een verstandelijke beperking ten goede komt (stap 3).............................................21
Ondersteuningsdenken.........................................................................................................23
5. Personen met ernstige meervoudige beperkingen (nog niet uit boek)............................26
GESCHIEDENIS...................................................................................................................26
Classificatie en terminologie.............................................................................................26
Motorische –verstandelijke beperkingen.........................................................................26
Uitdagingen orthopedagogiek..........................................................................................27
5.1 Family Quality of Life...................................................................................................29
Hoofdstuk 2 en 3. Personen met Downsyndroom....................................................................31
Psychische structuur vastheid...........................................................................................31
Het (psychisch) draaiboek.................................................................................................32
Duaal sociaal functioneren...............................................................................................33
“Verliefdheid is een dingetje”...........................................................................................36
DS EN DEMENTIE:..............................................................................................................36
Draaiboek te vermijden?...................................................................................................37
AFSTAND- NABIJHEID........................................................................................................38
Hoofdstuk 3. Personen met een fysieke beperking..................................................................39
1 Geschiedenis......................................................................................................................39
2 Begrippenkader..................................................................................................................42
2.1 Handicap, een belanden woord..................................................................................42
2.2 Classificatiesystemen..................................................................................................42
, 4 Beeldvorming.....................................................................................................................43
4.1. Cerebrale parese........................................................................................................44
4.2 Spina bifida..................................................................................................................49
4.3 Neuromusculaire aandoeningen.................................................................................52
4.4 Musculoskeletale aandoeningen................................................................................53
4.5 Amputaties..................................................................................................................54
4.6 Dwarslaesie.................................................................................................................54
4.7. Niet-aangeboren hersenletsel....................................................................................55
4.8 Mobiliteitsprobleem bij ouderen................................................................................56
5 Orthopedagogische ondersteuning...................................................................................56
5.1 Een orthopedagogisch handelingsplan op maat.........................................................56
5.2 Gespecialiseerde strategieën voor kinderen en jongeren met neuromotore
beperkingen......................................................................................................................58
5.3 Hulpmiddelen zijn van levensbelang..........................................................................59
5.4 Woonvoorzieningen en ‘leefmogelijkheden’..............................................................60
5.5 Het belang van informele zorg....................................................................................60
6. Actuele obstakels in de samenleving................................................................................60
Hoofdstuk 4. Personen met een visuele beperking..................................................................61
1: Geschiedenis.................................................................................................................61
2: Begrippenkader.............................................................................................................62
3: Beeldvorming...............................................................................................................65
4: Orthopedagogische ondersteuning..............................................................................71
Hoofdstuk 4: Personen met een visuele beperking gastcollege...............................................75
Stoornissen licht-donker adaptatie...................................................................................75
Stoornissen in de hersenen...............................................................................................76
Communicatie...................................................................................................................76
Begeleiden.........................................................................................................................76
Netwerk Licht en Liefde....................................................................................................76
Belangenbehartiging.........................................................................................................76
Hoofdstuk 5: Personen met een auditieve beperking..............................................................76
1: Situering............................................................................................................................76
2: Begrippenkader & beeldvorming..................................................................................77
Neonatale screening (direct na de geboorte)...................................................................77
3: Geschiedenis & orthopedagogiek.................................................................................82
Geschiedenis.........................................................................................................................84
3
, Hoofdstuk 5. Personen met een auditieve beperking Gastles..................................................91
1: Situatieschets....................................................................................................................91
2: Onderwijs..........................................................................................................................92
3: Is er keuze mogelijk?.........................................................................................................94
4: Besluit................................................................................................................................94
5: Rechten.............................................................................................................................94
6: Toekomstperspectieven....................................................................................................95
Hoofdstuk 6. Personen met autisme.........................................................................................96
1 Geschiedenis......................................................................................................................96
1.1 Vroege voorbeelden van autisme?.............................................................................96
1.2 Leo Kanner & Hans Asperger......................................................................................96
1.3 De psychogene verklaring voor autisme.....................................................................96
1.4 Autisme als uiting van neurodiversiteit......................................................................97
1.5 Het duale karakter van autisme..................................................................................98
2 Begrippenkader..................................................................................................................98
2.1 Criteria volgens de DSM-5...........................................................................................98
2.2 Diagnosestelling........................................................................................................101
2.3 Etiologie....................................................................................................................103
2.4 Prevalentie................................................................................................................104
3 Beeldvorming...................................................................................................................105
3.1 Cognitieve verklaringsmodellen................................................................................105
5 Orthopedagogische ondersteuning.................................................................................107
5.1 Een andere manier van informatieverwerking.........................................................107
5.2. Aanpassingen in de omgeving.................................................................................108
Hoofdstuk 8: Personen met gedrags- en emotionele problemen..........................................111
1 Geschiedenis....................................................................................................................111
Vandaag...........................................................................................................................115
2 Terminologie....................................................................................................................116
2.1 Definities en classificatie...........................................................................................116
3 Prevalentie en etiologie...................................................................................................120
Prevalentie:.....................................................................................................................120
Etiologie..........................................................................................................................120
3.1 Biologische factoren..................................................................................................120
3.2 Psychologische factoren............................................................................................121
3.3 Transactionele factoren.............................................................................................121
orthopedagogiek &
disability studies
Inhoud
Table of Contents
Inhoud.........................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1. Wat is orthopedagogiek?......................................................................................7
1.1 Definitie: klassieke en moderne invullingen.....................................................................7
1.2 Evoluties in de naamgeving van de orthopedagogiek......................................................8
2. Internationale situatie.........................................................................................................8
3. De identiteit van orthopedagogiek.....................................................................................9
3.1 Focus: van individu naar sociale omgeving.......................................................................9
3.2 Orthopedagogische werkvelden: een brede diversiteit...................................................9
3.3 Functieprofiel en eigenheid van de orthopedagogiek in een interdisciplinaire context 10
Hoofdstuk 2. Personen met een verstandelijke beperking.......................................................10
Inleiding.................................................................................................................................10
Historiek personen met een (verstandelijke) beperking.........................................................2
Vóór 1800:...........................................................................................................................2
19de -eeuwse pioniers.........................................................................................................2
Vlaamse pioniers.................................................................................................................3
Ontstaan eerste inrichtingen rond 1850.............................................................................3
Rond de eeuwwisseling à positivisme en evolutieleer.......................................................3
Opkomst testdiagnostiek 1905...........................................................................................4
Eerste tekenen van kentering: start voor meer gebalanceerde nature-nurture discussie. 4
Na 1950 à tegenstroom.......................................................................................................4
Start aversie voor instituutzorg 1960..................................................................................4
Start Disability Rights Movement 1960-1970.....................................................................5
Normalisatieprincipe 1970..................................................................................................5
1
, Het nieuwe denken.............................................................................................................6
Het nieuwste denken..........................................................................................................7
3. Begrippenkader...................................................................................................................8
3.1 Definitie en terminologie..............................................................................................8
3.2 Diagnosestelling..........................................................................................................11
3.3 Prevalentie= hoeveel % een bepaalde ziekte heeft....................................................13
3.4 Comorbiditeit (bijkomende problemen) en ernstig meervoudige handicap..............13
3.5 Etiologie.......................................................................................................................14
3.6 Classificatie..................................................................................................................14
4.1. Een integratief systeem..............................................................................................16
4.2. Beeldvorming – analyse van verstandelijke beperking als multidimensionaal
fenomeen (stap 1).............................................................................................................18
4.3. Diagnosestelling – het al dan niet toekennen van het label ‘verstandelijke
beperking’ (stap 2)............................................................................................................21
4.4. Het uitwerken van ondersteuning die de participatie en het welzijn van een persoon
met een verstandelijke beperking ten goede komt (stap 3).............................................21
Ondersteuningsdenken.........................................................................................................23
5. Personen met ernstige meervoudige beperkingen (nog niet uit boek)............................26
GESCHIEDENIS...................................................................................................................26
Classificatie en terminologie.............................................................................................26
Motorische –verstandelijke beperkingen.........................................................................26
Uitdagingen orthopedagogiek..........................................................................................27
5.1 Family Quality of Life...................................................................................................29
Hoofdstuk 2 en 3. Personen met Downsyndroom....................................................................31
Psychische structuur vastheid...........................................................................................31
Het (psychisch) draaiboek.................................................................................................32
Duaal sociaal functioneren...............................................................................................33
“Verliefdheid is een dingetje”...........................................................................................36
DS EN DEMENTIE:..............................................................................................................36
Draaiboek te vermijden?...................................................................................................37
AFSTAND- NABIJHEID........................................................................................................38
Hoofdstuk 3. Personen met een fysieke beperking..................................................................39
1 Geschiedenis......................................................................................................................39
2 Begrippenkader..................................................................................................................42
2.1 Handicap, een belanden woord..................................................................................42
2.2 Classificatiesystemen..................................................................................................42
, 4 Beeldvorming.....................................................................................................................43
4.1. Cerebrale parese........................................................................................................44
4.2 Spina bifida..................................................................................................................49
4.3 Neuromusculaire aandoeningen.................................................................................52
4.4 Musculoskeletale aandoeningen................................................................................53
4.5 Amputaties..................................................................................................................54
4.6 Dwarslaesie.................................................................................................................54
4.7. Niet-aangeboren hersenletsel....................................................................................55
4.8 Mobiliteitsprobleem bij ouderen................................................................................56
5 Orthopedagogische ondersteuning...................................................................................56
5.1 Een orthopedagogisch handelingsplan op maat.........................................................56
5.2 Gespecialiseerde strategieën voor kinderen en jongeren met neuromotore
beperkingen......................................................................................................................58
5.3 Hulpmiddelen zijn van levensbelang..........................................................................59
5.4 Woonvoorzieningen en ‘leefmogelijkheden’..............................................................60
5.5 Het belang van informele zorg....................................................................................60
6. Actuele obstakels in de samenleving................................................................................60
Hoofdstuk 4. Personen met een visuele beperking..................................................................61
1: Geschiedenis.................................................................................................................61
2: Begrippenkader.............................................................................................................62
3: Beeldvorming...............................................................................................................65
4: Orthopedagogische ondersteuning..............................................................................71
Hoofdstuk 4: Personen met een visuele beperking gastcollege...............................................75
Stoornissen licht-donker adaptatie...................................................................................75
Stoornissen in de hersenen...............................................................................................76
Communicatie...................................................................................................................76
Begeleiden.........................................................................................................................76
Netwerk Licht en Liefde....................................................................................................76
Belangenbehartiging.........................................................................................................76
Hoofdstuk 5: Personen met een auditieve beperking..............................................................76
1: Situering............................................................................................................................76
2: Begrippenkader & beeldvorming..................................................................................77
Neonatale screening (direct na de geboorte)...................................................................77
3: Geschiedenis & orthopedagogiek.................................................................................82
Geschiedenis.........................................................................................................................84
3
, Hoofdstuk 5. Personen met een auditieve beperking Gastles..................................................91
1: Situatieschets....................................................................................................................91
2: Onderwijs..........................................................................................................................92
3: Is er keuze mogelijk?.........................................................................................................94
4: Besluit................................................................................................................................94
5: Rechten.............................................................................................................................94
6: Toekomstperspectieven....................................................................................................95
Hoofdstuk 6. Personen met autisme.........................................................................................96
1 Geschiedenis......................................................................................................................96
1.1 Vroege voorbeelden van autisme?.............................................................................96
1.2 Leo Kanner & Hans Asperger......................................................................................96
1.3 De psychogene verklaring voor autisme.....................................................................96
1.4 Autisme als uiting van neurodiversiteit......................................................................97
1.5 Het duale karakter van autisme..................................................................................98
2 Begrippenkader..................................................................................................................98
2.1 Criteria volgens de DSM-5...........................................................................................98
2.2 Diagnosestelling........................................................................................................101
2.3 Etiologie....................................................................................................................103
2.4 Prevalentie................................................................................................................104
3 Beeldvorming...................................................................................................................105
3.1 Cognitieve verklaringsmodellen................................................................................105
5 Orthopedagogische ondersteuning.................................................................................107
5.1 Een andere manier van informatieverwerking.........................................................107
5.2. Aanpassingen in de omgeving.................................................................................108
Hoofdstuk 8: Personen met gedrags- en emotionele problemen..........................................111
1 Geschiedenis....................................................................................................................111
Vandaag...........................................................................................................................115
2 Terminologie....................................................................................................................116
2.1 Definities en classificatie...........................................................................................116
3 Prevalentie en etiologie...................................................................................................120
Prevalentie:.....................................................................................................................120
Etiologie..........................................................................................................................120
3.1 Biologische factoren..................................................................................................120
3.2 Psychologische factoren............................................................................................121
3.3 Transactionele factoren.............................................................................................121
