Colleges Formeel Belastingrecht
Week 1
Algemene beginselen behoorlijk bestuur
Functies ABBB
1 Secundaire toetsing van bestuurshandelingen aan de abbb
Bestuurshandelingen worden eerst getoetst aan de wet en daarna aan de beginselen.
2 Uitleg onduidelijke wetsbepaling aan de hand van de abbb
Het bestuursorgaan moet een standpunt innemen met betrekking tot de vraag hoe de
wetsbepaling uitgevoerd gaat worden. De abbb kunnen in dit geval een leidraad vormen bij
de interpretatie van een wetsbepaling.
3 Aanvullende werking van de abbb
De wet aanvullen als deze beslissingsruimte biedt.
4 Derogerende werking van de abbb
Strijd met een wettelijke bepaling? Kan abbb de wet aan de kant zetten?
Ja -> de toepassing contra-legem.
Contra-legem
Wiarda: als werkelijk contra-legem gewezen zou ik slechts die beslissingen willen
beschouwen, die noch met de tekst, noch met de geschiedenis, noch met het systeem of de
strekking van de wet in overeenstemming zijn en dus duidelijk ingaan tegen hetgeen de
wetgever tot uitdrukking heeft gebracht en heeft gewild, of vermoedelijk zou hebben
gewild, indien het gegeven geval hem voor ogen had gestaan.
Als je een vraag stelt aan de inspecteur en de inspecteur geeft je een toezegging, naderhand
blijkt dit conform de wet niet van toepassing te zijn. Dan kun je een beroep doen op het
vertrouwensbeginsel contra-legem.
Dit beroep zou dus de wet aan de kant kunnen zetten.
Onderscheid abbb
⁃ gecodificeerd / niet gecodificeerd (wet / rechtspraak)
⁃ Formeel / materieel (hoe besluiten tot stand komen / op de inhoud van een besluit)
Formele beginselen
⁃ Het formele zorgvuldigheidsbeginsel (onderzoeksplicht) -> 3:2 Awb
⁃ Het fairplay beginsel -> 2:4 Awb
⁃ Verbod van detournement de procedure: als een besluit wordt genomen met behulp
van een procedure die voor dit besluit niet bestemd is.
⁃ Het gebod van belangenafweging -> 3:4 lid 1 Awb
⁃ Het gebod van een draagkrachtige en kenbare motivering: -> 3:46-3:50 Awb
⁃ Formele rechtszekerheidsbeginsel: besluiten moeten duidelijk en ondubbelzinnig zijn
geformuleerd en de betekenis ervan mag niet afhankelijk zijn van de uitleg door een ander
Materiële beginselen
,⁃ Het verbod van détournement de pouvoir -> 3:3 AWB
⁃ Het materiële zorgvuldigheidsbeginsel -> 3:4 lid 2 Awb
⁃ Het evenredigheidsbeginsel -> 3:4 lid 2 Awb
⁃ Het materiële rechtszekerheidsbeginsel: fiscaliteit
⁃ Het vertrouwensbeginsel
⁃ Het gelijkheidsbeginsel
Materiële zorgvuldigheid
⁃ zorgvuldige besluitvorming
⁃ Overheidsmaatregelen moeten zo weinig mogelijk schade veroorzaken/ gevolgen
mogen niet onevenredig zijn (3:4 lid 2 AWB), anders nadeelcompensatie.
Niet onevenredig
⁃ Het beginsel van de minste pijn
⁃ Proportionaliteitsbeginsel: het middel dat moet ingezet moet proportioneel zijn ten
opzichte van het te bereiken resultaat
⁃ Égalité devant les charges publiques (gelijkheid voor openbare lasten). Basis voor
eventuele nadeelcompensatie. (Aan een toegangsstraat gaan werken tijdens een belangrijk
evenement)
Het rechtszekerheidsbeginsel
Het formele aspect
⁃ Besluiten moeten duidelijk en ondubbelzinnig zijn geformuleerd
Het materiële aspect
⁃ Burgers moeten worden beschermd tegen onzekerheid en willekeur van de overheid
Materiële rechtszekerheidsbeginsel
Verschillende onderdelen:
⁃ Het legaliteitsbeginsel
⁃ Bestaande regels moeten worden toegepast
⁃ Het (niet volstrekt absolute) verbod van terugwerkende kracht ten nadele van de
burger
⁃ Het vertrouwensbeginsel
Legaliteitsbeginsel
Legaliteitsbeginsel fiscaliteit: art 104 Grondwet. ‘Dat de belastingen van het Rijk geheven
worden uit kracht van een wet’.
Doel: de burger kan erop vertrouwen dat belastingheffing overeenkomstig de wet geschiedt.
Kennisclip 2 Vertrouwensbeginsel, gelijkheidsbeginsel en unierechtelijk
verdedigingsbeginsel
Geschiedenis vertrouwensbeginsel
,Na 1978: doorbraakarresten: het vertrouwensbeginsel kan prevaleren op het
legaliteitsbeginsel. Acceptatie contra-legem toepassing.
Toets vertrouwensbeginsel
⁃ Wat wekt gerechtvaardigd vertrouwen?
⁃ Wie kan gerechtvaardigd vertrouwen wekken?
⁃ Wanneer eindigt gerechtvaardigd vertrouwen?
Onderzoeksvragen vertrouwensbeginsel
A: Wat is de aard van de behandeling?
B: Welke personen?
C: Wat is de rol van het dispositie vereiste?
D: Wanneer is er sprake van een contra-indicatie?
Onderzoeksvraag A - Aard van de handeling
⁃ Van de fiscus verkregen informatie
⁃ Met de fiscus gesloten compromissen / vaststellingsovereenkomst
In beginsel kun je op algemene voorlichtingen en inlichtingen niet vertrouwen en op
toezeggingen wel.
Jurisprudentie
HR 26 september 1979, BNB 1979/311
Inlichtingen wekken in beginsel geen gerechtvaardigd vertrouwen, tenzij de inlichtingen niet
zo duidelijk in strijd zijn met een wetstoepassing dat belastingplichtige de onjuistheid had
, kunnen en moeten beseffen. Voorts moet hij een handeling hebben verricht of nagelaten
waardoor hij niet alleen de wettelijk verschuldigde belasting moet betalen maar ook schade
lijdt. (Dispositie vereiste)
Een toezegging wekt in beginsel wel gerechtvaardigd vertrouwen, tenzij de door de
belastingplichtige verstrekte gegevens aan de fiscus juist zijn en dat de gedane toezegging
niet zo duidelijk in strijd is met een juiste wetstoepassing dat de belastingplichtige op
nakoming van de toezegging in redelijkheid niet mocht rekenen.
Met betrekking tot de inlichtingen is dit ook bevestigd in HR 9 maart 1988, BNB 1988/148.
HR 13 december 1989, BNB 1990/119
Jarenlang volgen van een gedragslijn kan in beginsel vertrouwen wekken.
De gerechtvaardigdheid van het vertrouwen hangt af van de waardering van de
omstandigheden die bij de belastingplichtige de indruk hebben kunnen wekken dat een
door de inspecteur gedurende een aantal jaren betreffende dezelfde gelegenheid gevolgde
gedragslijn berust op een bewuste standpuntbepaling.
HR 18 december 1991, BNB 1992/182
Vertrouwen dat gewekt kan worden door een boekenonderzoek.
De indruk bij de belastingplichtige moet zijn gewekt dat de aangelegenheid op zijn fiscale
meritus moet zijn beoordeeld. Dit zal zich voordoen als de betrokken fiscale aangelegenheid
van zodanig belang is dat zij niet aan de aandacht van de inspecteur kan zijn ontsnapt en de
gevolgen van de belastingheffing zodanig zijn dat zij aanleiding hebben gegeven kritische
opmerkingen te maken of tot naheffing over te gaan.
HR 13 oktober 1999, BNB 2000/91
Voor een rechten te beschermen vertrouwen is meer vereist dan de enkele omstandigheid
dat de aangifte gedurende een aantal jaar is gevolgd. Bewuste standpuntbepaling is vereist.
Onderzoeksvraag B - Wie?
⁃ Een willekeurige ambtenaar
⁃ De bevoegde inspecteur
⁃ De staatssecretaris van Financiën (als uitvoerder van de belastingwet)
Onderzoeksvraag C - Dispositievereiste
Heeft degene die schade lijdt meer recht op bescherming van gewekt vertrouwen dan
degene die wel teleurgesteld is, maar geen schade heeft geleden?
Voortbouwcriterium: heeft de belastingplichtige voortgebouwd op de gewekte
verwachting?
Causaliteitscriterium: bestaat er causaliteit tussen de gewekte verwachtingen en het
voortbouwen?
Schadecriterium: raakt de belastingplichtige in een nadeligere situatie als zijn vertrouwen
niet gehonoreerd wordt?
Het dispositievereiste is dus niet van belang voor toezeggingen, want toezeggingen wekken
in beginsel vertrouwen.
Onderzoeksvraag D - Contra - indicatie
⁃ Belastingplichtige verstrekt onjuiste info
Week 1
Algemene beginselen behoorlijk bestuur
Functies ABBB
1 Secundaire toetsing van bestuurshandelingen aan de abbb
Bestuurshandelingen worden eerst getoetst aan de wet en daarna aan de beginselen.
2 Uitleg onduidelijke wetsbepaling aan de hand van de abbb
Het bestuursorgaan moet een standpunt innemen met betrekking tot de vraag hoe de
wetsbepaling uitgevoerd gaat worden. De abbb kunnen in dit geval een leidraad vormen bij
de interpretatie van een wetsbepaling.
3 Aanvullende werking van de abbb
De wet aanvullen als deze beslissingsruimte biedt.
4 Derogerende werking van de abbb
Strijd met een wettelijke bepaling? Kan abbb de wet aan de kant zetten?
Ja -> de toepassing contra-legem.
Contra-legem
Wiarda: als werkelijk contra-legem gewezen zou ik slechts die beslissingen willen
beschouwen, die noch met de tekst, noch met de geschiedenis, noch met het systeem of de
strekking van de wet in overeenstemming zijn en dus duidelijk ingaan tegen hetgeen de
wetgever tot uitdrukking heeft gebracht en heeft gewild, of vermoedelijk zou hebben
gewild, indien het gegeven geval hem voor ogen had gestaan.
Als je een vraag stelt aan de inspecteur en de inspecteur geeft je een toezegging, naderhand
blijkt dit conform de wet niet van toepassing te zijn. Dan kun je een beroep doen op het
vertrouwensbeginsel contra-legem.
Dit beroep zou dus de wet aan de kant kunnen zetten.
Onderscheid abbb
⁃ gecodificeerd / niet gecodificeerd (wet / rechtspraak)
⁃ Formeel / materieel (hoe besluiten tot stand komen / op de inhoud van een besluit)
Formele beginselen
⁃ Het formele zorgvuldigheidsbeginsel (onderzoeksplicht) -> 3:2 Awb
⁃ Het fairplay beginsel -> 2:4 Awb
⁃ Verbod van detournement de procedure: als een besluit wordt genomen met behulp
van een procedure die voor dit besluit niet bestemd is.
⁃ Het gebod van belangenafweging -> 3:4 lid 1 Awb
⁃ Het gebod van een draagkrachtige en kenbare motivering: -> 3:46-3:50 Awb
⁃ Formele rechtszekerheidsbeginsel: besluiten moeten duidelijk en ondubbelzinnig zijn
geformuleerd en de betekenis ervan mag niet afhankelijk zijn van de uitleg door een ander
Materiële beginselen
,⁃ Het verbod van détournement de pouvoir -> 3:3 AWB
⁃ Het materiële zorgvuldigheidsbeginsel -> 3:4 lid 2 Awb
⁃ Het evenredigheidsbeginsel -> 3:4 lid 2 Awb
⁃ Het materiële rechtszekerheidsbeginsel: fiscaliteit
⁃ Het vertrouwensbeginsel
⁃ Het gelijkheidsbeginsel
Materiële zorgvuldigheid
⁃ zorgvuldige besluitvorming
⁃ Overheidsmaatregelen moeten zo weinig mogelijk schade veroorzaken/ gevolgen
mogen niet onevenredig zijn (3:4 lid 2 AWB), anders nadeelcompensatie.
Niet onevenredig
⁃ Het beginsel van de minste pijn
⁃ Proportionaliteitsbeginsel: het middel dat moet ingezet moet proportioneel zijn ten
opzichte van het te bereiken resultaat
⁃ Égalité devant les charges publiques (gelijkheid voor openbare lasten). Basis voor
eventuele nadeelcompensatie. (Aan een toegangsstraat gaan werken tijdens een belangrijk
evenement)
Het rechtszekerheidsbeginsel
Het formele aspect
⁃ Besluiten moeten duidelijk en ondubbelzinnig zijn geformuleerd
Het materiële aspect
⁃ Burgers moeten worden beschermd tegen onzekerheid en willekeur van de overheid
Materiële rechtszekerheidsbeginsel
Verschillende onderdelen:
⁃ Het legaliteitsbeginsel
⁃ Bestaande regels moeten worden toegepast
⁃ Het (niet volstrekt absolute) verbod van terugwerkende kracht ten nadele van de
burger
⁃ Het vertrouwensbeginsel
Legaliteitsbeginsel
Legaliteitsbeginsel fiscaliteit: art 104 Grondwet. ‘Dat de belastingen van het Rijk geheven
worden uit kracht van een wet’.
Doel: de burger kan erop vertrouwen dat belastingheffing overeenkomstig de wet geschiedt.
Kennisclip 2 Vertrouwensbeginsel, gelijkheidsbeginsel en unierechtelijk
verdedigingsbeginsel
Geschiedenis vertrouwensbeginsel
,Na 1978: doorbraakarresten: het vertrouwensbeginsel kan prevaleren op het
legaliteitsbeginsel. Acceptatie contra-legem toepassing.
Toets vertrouwensbeginsel
⁃ Wat wekt gerechtvaardigd vertrouwen?
⁃ Wie kan gerechtvaardigd vertrouwen wekken?
⁃ Wanneer eindigt gerechtvaardigd vertrouwen?
Onderzoeksvragen vertrouwensbeginsel
A: Wat is de aard van de behandeling?
B: Welke personen?
C: Wat is de rol van het dispositie vereiste?
D: Wanneer is er sprake van een contra-indicatie?
Onderzoeksvraag A - Aard van de handeling
⁃ Van de fiscus verkregen informatie
⁃ Met de fiscus gesloten compromissen / vaststellingsovereenkomst
In beginsel kun je op algemene voorlichtingen en inlichtingen niet vertrouwen en op
toezeggingen wel.
Jurisprudentie
HR 26 september 1979, BNB 1979/311
Inlichtingen wekken in beginsel geen gerechtvaardigd vertrouwen, tenzij de inlichtingen niet
zo duidelijk in strijd zijn met een wetstoepassing dat belastingplichtige de onjuistheid had
, kunnen en moeten beseffen. Voorts moet hij een handeling hebben verricht of nagelaten
waardoor hij niet alleen de wettelijk verschuldigde belasting moet betalen maar ook schade
lijdt. (Dispositie vereiste)
Een toezegging wekt in beginsel wel gerechtvaardigd vertrouwen, tenzij de door de
belastingplichtige verstrekte gegevens aan de fiscus juist zijn en dat de gedane toezegging
niet zo duidelijk in strijd is met een juiste wetstoepassing dat de belastingplichtige op
nakoming van de toezegging in redelijkheid niet mocht rekenen.
Met betrekking tot de inlichtingen is dit ook bevestigd in HR 9 maart 1988, BNB 1988/148.
HR 13 december 1989, BNB 1990/119
Jarenlang volgen van een gedragslijn kan in beginsel vertrouwen wekken.
De gerechtvaardigdheid van het vertrouwen hangt af van de waardering van de
omstandigheden die bij de belastingplichtige de indruk hebben kunnen wekken dat een
door de inspecteur gedurende een aantal jaren betreffende dezelfde gelegenheid gevolgde
gedragslijn berust op een bewuste standpuntbepaling.
HR 18 december 1991, BNB 1992/182
Vertrouwen dat gewekt kan worden door een boekenonderzoek.
De indruk bij de belastingplichtige moet zijn gewekt dat de aangelegenheid op zijn fiscale
meritus moet zijn beoordeeld. Dit zal zich voordoen als de betrokken fiscale aangelegenheid
van zodanig belang is dat zij niet aan de aandacht van de inspecteur kan zijn ontsnapt en de
gevolgen van de belastingheffing zodanig zijn dat zij aanleiding hebben gegeven kritische
opmerkingen te maken of tot naheffing over te gaan.
HR 13 oktober 1999, BNB 2000/91
Voor een rechten te beschermen vertrouwen is meer vereist dan de enkele omstandigheid
dat de aangifte gedurende een aantal jaar is gevolgd. Bewuste standpuntbepaling is vereist.
Onderzoeksvraag B - Wie?
⁃ Een willekeurige ambtenaar
⁃ De bevoegde inspecteur
⁃ De staatssecretaris van Financiën (als uitvoerder van de belastingwet)
Onderzoeksvraag C - Dispositievereiste
Heeft degene die schade lijdt meer recht op bescherming van gewekt vertrouwen dan
degene die wel teleurgesteld is, maar geen schade heeft geleden?
Voortbouwcriterium: heeft de belastingplichtige voortgebouwd op de gewekte
verwachting?
Causaliteitscriterium: bestaat er causaliteit tussen de gewekte verwachtingen en het
voortbouwen?
Schadecriterium: raakt de belastingplichtige in een nadeligere situatie als zijn vertrouwen
niet gehonoreerd wordt?
Het dispositievereiste is dus niet van belang voor toezeggingen, want toezeggingen wekken
in beginsel vertrouwen.
Onderzoeksvraag D - Contra - indicatie
⁃ Belastingplichtige verstrekt onjuiste info
