Bestuursprocesrecht voorkennis
Trefwoorden:
- Awb = Algemene wet bestuursrecht. Je hebt ook het bijzondere bestuursrecht
- Legaliteitsbeginsel
- Manier bevoegdheden van bestuursorganen; attributie, delegatie en mandaat.
Kernbegrippen;
- Bestuursorgaanbegrip; artikel 1:1 lid 1 Awb een: "orgaan van een rechtspersoon krachtens
publiekrecht ingesteld" (a-orgaan), of "een persoon of college, met enig openbaar gezag
bekleed" (b-orgaan). Voorbeelden van bestuursorganen zijn het college van burgemeester en
wethouders, Provinciale Staten, de staatssecretaris, (het bestuur van de) Stichting Silicose
Oud-Mijnwerkers,... Niet alle overheidsinstellingen zijn bestuursorganen in de zin van de
Algemene wet bestuursrecht. Uitzonderingen staan vermeld in art. 1:1 lid 2 Awb. De
wetgevende macht, de Raad van State, de Algemene Rekenkamer en de Nationale
ombudsman zijn voorbeelden van overheidsinstellingen die geen bestuursorganen zijn. Het
gevolg hiervan is dat de regelgeving uit de Algemene wet bestuursrecht niet op deze
instellingen van toepassing is.
- Besluitbegrip; artikel 1:3 Awb. ls een bestuursorgaan een bindend besluit wil nemen, dient
het te beschikken over een op de wet gebaseerde bevoegdheid. Dit wordt in het
bestuursrecht aangeduid als het beginsel van wetmatigheid van bestuur of het
legaliteitsbeginsel.
- Belanghebbende-begrip; artikel 1:2 Awb staat het kernbegrip ‘belanghebbende’ centraal. Dit
artikel geeft aan dat een
‘belanghebbende’ degene is ‘wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken’. Om als
belanghebbende te worden aangemerkt, moet aan een aantal eisen zijn voldaan. Die eisen
zijn in de jurisprudentie ontwikkeld. De juiste kwalificatie van een persoon als
belanghebbende is niet alleen van belang voor de vraag wie in bezwaar en in beroep kan
gaan, maar ook voor de vraag wie bij de voorbereiding van een besluit, dus voordat het
besluit wordt genomen, in de gelegenheid moet worden gesteld om een zienswijze naar
voren te brengen.
- Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
, - Handhavingsinstrumenten = last onder bestuursdwang, last onder dwangsom en bestuurlijke
boete.
uitoefenen van toezicht; de overheid controleert of een bedrijf of een burger de voor hem
geldende regels naleeft, waarbij er geen sprake moet zijn van enig vermoeden dat een
wetteljk voorschrift is overtreden.
opleggen van sancties; je hebt herstelsancties (reparatoire) (= gericht op het beëindigen
van een illegale situatie) en bestraffende sancties (punitieve) (= op het toevoegen van leed
aan de dader).
- Una via-beginsel
- Ne-bis-in-idembeginsel
- Rechtsbescherming = voorprocedures en rechterlijke procedure
- Grensvlakken
- Bestuurshandelen = verschillende vormen; algemeen verbindende voorschriften,
concretiserende bas, beleidsregels, beschikkingen, etc. Zowel formele als materiële normen
komen aan bod.
- Gelede normstelling
- Terugtred van de wetgever
- Algemeen verbindende voorschriften (avv)
- Beleidsregel
- Concretiserende besluiten van algemene strekking
- Motiveringsbeginsel
- Gelijkheidsbeginsel
- Vertrouwensbeginsel
- Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
- Verschil materieel en formeel beginsel van behoorlijk bestuur
Elke Nederlander krijgt vroeg of laat met de toepassing van het bestuursrecht te maken. Burgers
vragen omgevingsvergunningen aan om te mogen bouwen of om een evenement te mogen
organiseren, worden gestraft voor te hard rijden door middel van een bestuurlijke boete, of willen in
aanmerking komen voor een uitkering. Ook bijna elk bedrijf heeft voor zijn activiteiten wel één
of meer vergunningen van de overheid nodig, of heeft de mogelijkheid om een subsidie aan te
vragen. Rechters moeten al deze regels toepassen in de vele bestuursrechtelijke geschillen die
aan hen worden voorgelegd en beleidsmedewerkers en wetgevingsjuristen bij de overheid zijn
dagelijks bezig met het opstellen van die regels en de bijstelling daarvan.
Het bestuursrecht houdt zich bezig met vragen als: hoe komen bestuursorganen aan de
bevoegdheid om eenzijdig besluiten te nemen die burgers binden? Wat kunnen burgers doen
wanneer de overheid eenzijdig hun rechtspositie bepaalt en zij het daarmee niet eens zijn? Kan
elke burger daartegen in het geweer komen of is de toegang tot de bestuursrechter beperkt?
Indien er in strijd wordt gehandeld met een wettelijk voorschrift, biedt artikel 5:1 Awb de
mogelijkheid om daar handhavend tegen op te treden. Een belangrijke vervolgvraag is jegens
wie er precies handhavend opgetreden dient te worden. Artikel 5:1 lid 2 Awb bepaalt in dat
kader slechts dat onder ‘overtreder’ wordt verstaan diegene die de overtreding pleegt of
medepleegt.
Bestuursrechtspraak en de uitgangspunten van het bestuursprocesrecht
, 1ste hoorcollege – 3-9-2025
+ Bestuursrechtspraak
casus; afbeelding van Animal Farm, een rommelig terrein. Schuurtjes, kippen, auto’s, hokjes, van
alles. Als bestuursrechtsjurist denkt als eerste reactie; dit zal vast niet allemaal legaal zijn. Bewoners
verderop gaan klagen, ze willen dat de de rommel wordt opgeruimd. De bewoners doen een
handhavingsverzoek.
Kan er een handhavingsbesluit genomen worden? Handhavingsbesluit in dit geval = last onder
bestuursdwang of beschikking.
de eigenaar van het terrein krijgt het handhavingsbesluit, kan de eigenaar/overtreder iets
ondernemen hiertegen?
- bezwaar indienen. Een procedure bij het orgaan die dit besluit heeft genomen.
- beroep instellen bij de bestuursrechter. Kijk in de Awb, dat staat in artikel 8.1
- je kan ook nog in hoger beroep gaan, bij de Raad van State
Een algemene bestuursrectelijke rechtsgang
Regelmatig heeft de rechtspraak van de bestuursrechter grote maatschappelijke gevolgen, het reikt
veel verder dan een individuele zaak. Geschilsberechting. Er zijn ook zaken die gevolgen hebben voor
veel meer dan het specifieke geschil/zaak.
Kinderopvangtoeslagaffaire: van individueel onrecht tot systeemfalen. De bestuursrechter
moet duidelijk maken dat hij goede rechtsbescherming biedt. Moet zichzelf bewijzen. In deze
casus gebeurde dat niet echt.
Evenredigheidsbeginsel werd geschonden bij bovenstaand voorbeeld.
Afdeling bestuursrechtspraak in Den Haag. Hier dragen ze geen toga, gewoon in pak. Je hebt ook een
griffier, maar wordt hier ambtenaar van State genoemd. Functie = vergadering voorbereiden.
De bestuursrechtspraak is geen onderdeel van de Wettelijke macht.
+ Waarom is er een bestuursrechtspraak? We hebben al een stelsel van rechtspraak. Waarom zijn er
aparte bestuursrechters.
waarom is er rechtspraak op het terrein van bestuursrecht, tegen de overheid/bestuursorganen.
= heel lang zijn bestuursrechtelijke geschillen zelf geregeld in het kroonberoep. Niet bij een
onafhankelijke rechter. Tot ongeveer half 19e eeuw. Er werd gedacht dat het niet nodig was.
waarom een aparte/specifieke rechtspraak
1. De rechtstaat vereist
2. Internationale waarorgen eisten de rechtstaat
3. De Grondwet (art. 17 lid 1) eiste een aparte rechtstaat
Waarom een aparte (bestuurs)rechter
- het bestuur wordt gecontroleerd door ...
- er is een verschil of een burger met een burger een geschil heeft of een burger met een
bestuursorgaan
- burgers hebben een achterstands positie ten opzichte van een bestuur
- ongelijkheidscompensatie dat moet een bestuursrechter kunnen bieden.
Trefwoorden:
- Awb = Algemene wet bestuursrecht. Je hebt ook het bijzondere bestuursrecht
- Legaliteitsbeginsel
- Manier bevoegdheden van bestuursorganen; attributie, delegatie en mandaat.
Kernbegrippen;
- Bestuursorgaanbegrip; artikel 1:1 lid 1 Awb een: "orgaan van een rechtspersoon krachtens
publiekrecht ingesteld" (a-orgaan), of "een persoon of college, met enig openbaar gezag
bekleed" (b-orgaan). Voorbeelden van bestuursorganen zijn het college van burgemeester en
wethouders, Provinciale Staten, de staatssecretaris, (het bestuur van de) Stichting Silicose
Oud-Mijnwerkers,... Niet alle overheidsinstellingen zijn bestuursorganen in de zin van de
Algemene wet bestuursrecht. Uitzonderingen staan vermeld in art. 1:1 lid 2 Awb. De
wetgevende macht, de Raad van State, de Algemene Rekenkamer en de Nationale
ombudsman zijn voorbeelden van overheidsinstellingen die geen bestuursorganen zijn. Het
gevolg hiervan is dat de regelgeving uit de Algemene wet bestuursrecht niet op deze
instellingen van toepassing is.
- Besluitbegrip; artikel 1:3 Awb. ls een bestuursorgaan een bindend besluit wil nemen, dient
het te beschikken over een op de wet gebaseerde bevoegdheid. Dit wordt in het
bestuursrecht aangeduid als het beginsel van wetmatigheid van bestuur of het
legaliteitsbeginsel.
- Belanghebbende-begrip; artikel 1:2 Awb staat het kernbegrip ‘belanghebbende’ centraal. Dit
artikel geeft aan dat een
‘belanghebbende’ degene is ‘wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken’. Om als
belanghebbende te worden aangemerkt, moet aan een aantal eisen zijn voldaan. Die eisen
zijn in de jurisprudentie ontwikkeld. De juiste kwalificatie van een persoon als
belanghebbende is niet alleen van belang voor de vraag wie in bezwaar en in beroep kan
gaan, maar ook voor de vraag wie bij de voorbereiding van een besluit, dus voordat het
besluit wordt genomen, in de gelegenheid moet worden gesteld om een zienswijze naar
voren te brengen.
- Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
, - Handhavingsinstrumenten = last onder bestuursdwang, last onder dwangsom en bestuurlijke
boete.
uitoefenen van toezicht; de overheid controleert of een bedrijf of een burger de voor hem
geldende regels naleeft, waarbij er geen sprake moet zijn van enig vermoeden dat een
wetteljk voorschrift is overtreden.
opleggen van sancties; je hebt herstelsancties (reparatoire) (= gericht op het beëindigen
van een illegale situatie) en bestraffende sancties (punitieve) (= op het toevoegen van leed
aan de dader).
- Una via-beginsel
- Ne-bis-in-idembeginsel
- Rechtsbescherming = voorprocedures en rechterlijke procedure
- Grensvlakken
- Bestuurshandelen = verschillende vormen; algemeen verbindende voorschriften,
concretiserende bas, beleidsregels, beschikkingen, etc. Zowel formele als materiële normen
komen aan bod.
- Gelede normstelling
- Terugtred van de wetgever
- Algemeen verbindende voorschriften (avv)
- Beleidsregel
- Concretiserende besluiten van algemene strekking
- Motiveringsbeginsel
- Gelijkheidsbeginsel
- Vertrouwensbeginsel
- Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
- Verschil materieel en formeel beginsel van behoorlijk bestuur
Elke Nederlander krijgt vroeg of laat met de toepassing van het bestuursrecht te maken. Burgers
vragen omgevingsvergunningen aan om te mogen bouwen of om een evenement te mogen
organiseren, worden gestraft voor te hard rijden door middel van een bestuurlijke boete, of willen in
aanmerking komen voor een uitkering. Ook bijna elk bedrijf heeft voor zijn activiteiten wel één
of meer vergunningen van de overheid nodig, of heeft de mogelijkheid om een subsidie aan te
vragen. Rechters moeten al deze regels toepassen in de vele bestuursrechtelijke geschillen die
aan hen worden voorgelegd en beleidsmedewerkers en wetgevingsjuristen bij de overheid zijn
dagelijks bezig met het opstellen van die regels en de bijstelling daarvan.
Het bestuursrecht houdt zich bezig met vragen als: hoe komen bestuursorganen aan de
bevoegdheid om eenzijdig besluiten te nemen die burgers binden? Wat kunnen burgers doen
wanneer de overheid eenzijdig hun rechtspositie bepaalt en zij het daarmee niet eens zijn? Kan
elke burger daartegen in het geweer komen of is de toegang tot de bestuursrechter beperkt?
Indien er in strijd wordt gehandeld met een wettelijk voorschrift, biedt artikel 5:1 Awb de
mogelijkheid om daar handhavend tegen op te treden. Een belangrijke vervolgvraag is jegens
wie er precies handhavend opgetreden dient te worden. Artikel 5:1 lid 2 Awb bepaalt in dat
kader slechts dat onder ‘overtreder’ wordt verstaan diegene die de overtreding pleegt of
medepleegt.
Bestuursrechtspraak en de uitgangspunten van het bestuursprocesrecht
, 1ste hoorcollege – 3-9-2025
+ Bestuursrechtspraak
casus; afbeelding van Animal Farm, een rommelig terrein. Schuurtjes, kippen, auto’s, hokjes, van
alles. Als bestuursrechtsjurist denkt als eerste reactie; dit zal vast niet allemaal legaal zijn. Bewoners
verderop gaan klagen, ze willen dat de de rommel wordt opgeruimd. De bewoners doen een
handhavingsverzoek.
Kan er een handhavingsbesluit genomen worden? Handhavingsbesluit in dit geval = last onder
bestuursdwang of beschikking.
de eigenaar van het terrein krijgt het handhavingsbesluit, kan de eigenaar/overtreder iets
ondernemen hiertegen?
- bezwaar indienen. Een procedure bij het orgaan die dit besluit heeft genomen.
- beroep instellen bij de bestuursrechter. Kijk in de Awb, dat staat in artikel 8.1
- je kan ook nog in hoger beroep gaan, bij de Raad van State
Een algemene bestuursrectelijke rechtsgang
Regelmatig heeft de rechtspraak van de bestuursrechter grote maatschappelijke gevolgen, het reikt
veel verder dan een individuele zaak. Geschilsberechting. Er zijn ook zaken die gevolgen hebben voor
veel meer dan het specifieke geschil/zaak.
Kinderopvangtoeslagaffaire: van individueel onrecht tot systeemfalen. De bestuursrechter
moet duidelijk maken dat hij goede rechtsbescherming biedt. Moet zichzelf bewijzen. In deze
casus gebeurde dat niet echt.
Evenredigheidsbeginsel werd geschonden bij bovenstaand voorbeeld.
Afdeling bestuursrechtspraak in Den Haag. Hier dragen ze geen toga, gewoon in pak. Je hebt ook een
griffier, maar wordt hier ambtenaar van State genoemd. Functie = vergadering voorbereiden.
De bestuursrechtspraak is geen onderdeel van de Wettelijke macht.
+ Waarom is er een bestuursrechtspraak? We hebben al een stelsel van rechtspraak. Waarom zijn er
aparte bestuursrechters.
waarom is er rechtspraak op het terrein van bestuursrecht, tegen de overheid/bestuursorganen.
= heel lang zijn bestuursrechtelijke geschillen zelf geregeld in het kroonberoep. Niet bij een
onafhankelijke rechter. Tot ongeveer half 19e eeuw. Er werd gedacht dat het niet nodig was.
waarom een aparte/specifieke rechtspraak
1. De rechtstaat vereist
2. Internationale waarorgen eisten de rechtstaat
3. De Grondwet (art. 17 lid 1) eiste een aparte rechtstaat
Waarom een aparte (bestuurs)rechter
- het bestuur wordt gecontroleerd door ...
- er is een verschil of een burger met een burger een geschil heeft of een burger met een
bestuursorgaan
- burgers hebben een achterstands positie ten opzichte van een bestuur
- ongelijkheidscompensatie dat moet een bestuursrechter kunnen bieden.
