STRAFRECHT
Inleiding
- 2 subtakken:
Materieel strafrecht Geheel van rechtsregels die bepalen:
- Welke gedragingen strafbaar worden gesteld
- Welke strafrechtelijke sancties gegeven kunnen worden
Richt zich vooral op de burger (met directe of indirecte verbodsbepalingen)
Strafprocesrecht Bepaalt hoe daders van misdrijven kunnen worden opgespoord, vervolgd &
berecht.
- Procedurele regels
- Richt zich vooral op de overheid
- Geen bestraffing, maar andere wijze van sanctionering
Strafprocesrecht
1. Doelstellingen van het strafprocesrecht
- Dubbele bedoeling:
o Waarheid ontdekken (kijken wat er is was gebeurd + wie)
o Individuele grondrechten beschermen
- Diametraal beide belangen met elkaar verzoenen en onderling afwegen moeilijk
o Vb: waarheid ontdekken vergt tijd, maar een grondrecht is om in een redelijk termijn de
zaak te behandelen. (moeilijk in evenwicht te houden)
- Slingerbeweging: vroeger meer belang van waarheid, nu vooral beschermen van grondrechten
o Meer mogelijkheden om criminaliteit te bestrijden/op te sporen.
2. De twee fasen van een strafproces
Vooronderzoek Terechtzitting
Bij openbaar ministerie of Bij vonnisrechter
onderzoeksrechter (= onderzoek ten gronde)
Doelstellingen - Verdachte identificeren Uitspraak over 2 vragen:
- Nagaan of er voldoende - Heeft de verdachte het misdrijf
bezwaren bestaan om hem voor gepleegd?
de vonnisrechter te brengen - Zo ja, welke straf?
Kenmerken - Geheim (zonder publiek) - Openbaar (met publiek)
- Niet-tegensprekelijk (niet weerleggen) - Tegensprekelijk (wel weerleggen)
vooral INQUISITOIR vooral ACCUSATOIR
3. De hoofdrolspelers in het strafprocesrecht
Verdachte - Ruime zin: iemand tegen wie een strafprocedure loopt
TIJDENS FASE VOORONDERZOEK
- Strikte zin: iemand die zich in de 1ste fase vd strafprocedure bevindt, in het
vooronderzoek
- Inverdenkinggestelden: een verdacht wie officieel is meegedeeld dat hij wordt
verdacht van een misdrijf. (enkel binnen gerechtelijk vooronderzoek) + bevinden in
vooronderzoek
TIJDENS FASE TERECHTZITTING
- Beklaagde: verdachte die voor politieRB/correctionele RB moet verschijnen.
- Beschuldigde: verdachte die voor Hof van Assisen moet verschijnen.
(wordt in beschuldiging gesteld door de Kamer van Inbeschuldigingstelling)
≠ veroordeelde: persoon die door vonnisgerecht uiteindelijk schuldig werd
bevonden & werd veroordeeld tot een straf.
O.M. STRUCTUUR:
, - Openbaar Ministerie = parket
- Per gerechtsgebied: Parket-Generaal (hoofd: Procureur-Generaal)
taak: assisenzaken & beroep tegen correctionele zaken
- Parket: gerechtelijk arrondissement (hoofd: Procureur des Konings + substituten)
taak: alle misdrijven die niet tot bevoegdheid Parket-Generaal behoren
- Federaal parket (hoofd: federale procureur)
taak: beperkt aantal misdrijven (internationale dimensies + teveel gewoon parket
ROL BIJ STRAFZAKEN:
- O.M. is geen rechter, maar partij
kan geen straffen uitspreken, maar vertolkt standpunt vd gemeenschap & treedt op in haar naam
wel bepaalde zaken buitengerechtelijk afhandelen (vb: geldsom ipv straf). Alternatief om straf te ontlopen.
- O.M. stelt (al dan niet) de strafvordering in
enige instantie die bevoegd is de strafzaak aanhangig te maken (strafvervolging)
niet verplicht een zaak voor de rechter te brengen, men kan ook seponeren
- O.M. draagt de bewijslast
schuld vd verdachte aantonen en vermoeden van onschuld trachten te weerleggen (niet slagen: vrijspraak)
- O.M. neemt initiatief tot uitvoering van een (door rechter) uitgesproken straf
wanneer vonnisrechter de verdachte een straf oplegt, moet het O.M. die uitvoeren
Slachtoffer Geen noodzakelijke partij ih strafproces, want in sommige gevallen zijn er geen.
- Slachtoffer ih algemeen: iedere persoon & zijn nabestaanden aan wie materiële,
morele en/of lichamelijke schade is toegebracht tgv een misdrijf.
- Burgerlijke partij: slachtoffer dat zich inschrijft in een strafproces, met bedoeling
vergoeding te bekomen voor de geleden schade.
- Benadeelde: slachtoffer dat zich NIET burgerlijke partij stelt & geen partij is ih
proces, maar wel verklaart schade te hebben geleden door het misdrijf.
Rechters ONDERZOEKSRECHTERS:
strafproces - Rechters die optreden tijdens het vooronderzoek (1 ste fase strafproces), voor zolang het gaat over een
gerechtelijk (voor)onderzoek
- Spreken zich niet uit over grond vd zaak & leggen geen straffen op
- Hebben onderzoeksfunctie
ONDERZOEKSGERECHTEN:
- De raadkamer en – in beroep – de kamer van inbeschuldigingstelling
- Raadkamer: 1 rechter & Kamer van inbeschuldigingstelling: 3 raadsheren
- Geheim: achter gesloten deuren
VONNISGERECHTEN:
- PolitieRB, correctionele RB, Hof van Assisen, strafkamer bij Hof van Beroep
- Vellen eindoordeel in terechtzitting (2de fase strafproces)
- Openbare zittingen
STRAFUITVOERINGSRECHTBANKEN:
- Bevoegd om beslissingen te nemen die een wezenlijke wijziging inhouden vd duur of aard van een vrijheidsstraf
+ verdere opvolging van interneringsmaatregelen
- Enkel voor straf die meer dan 3 jaar heeft opgelopen
Justitie - BESTAAT UIT:
huizen - Centrale dienst, 14 justitiehuizen + Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET)
OPDRACHTEN:
- Opvang & begeleiding slachtoffers
- Buitengerechtelijke afhandeling misdrijven (bemiddeling strafzaken)
- Begeleiden, controleren & rapporteren over personen die door een rechter aan
‘voorwaarden’ zijn onderworpen. (personen die:)
voorlopige hechtenis zaken, maar vrijheid onder voorwaarden krijgen
probatie-uitstel of probatie-opschorting krijgen
autonome probatiestraf krijgen
voorwaardelijk in vrijheid zijn gesteld of beperkte detentie hebben gekregen
geïnterneerd waren, maar vrij zijn op proef
- Begeleiden, controleren & rapporteren over personen die werkstraf kregen
- Begeleiden, controleren & rapporteren personen onder elektronisch toezicht
, 4. Verloop van een strafproces (P.42)
POLITIEDIENSTEN Klacht of aangifte (los van politie: betrapping op heterdaad of ambtelijke vaststelling)
PARKET - Seponering, minnelijke schikking (= VSBG) of bemiddeling in strafzaken
- Gerechtelijk - Geleid door onderzoeksrechter (op vraag (vordering) van parket)
onderzoek - Dwangmiddelen toegestaan (vb: bevel tot huiszoeking, tot aanhouding
(begin voorlopige hechtenis…)
- O.M. formuleert eindvordering
- Opsporingsonderzoek - Geleid door parket
- In principe geen dwangmiddelen toegestaan (vb: arrestatie)
- Rechtstreekse dagvaarding of oproeping per proces-verbaal OVER NAAR VONNISGERECHT
ONDERZOEKSRECHTER Leidt een gerechtelijk onderzoek en beslist ev. tot voorlopige hechtenis, ev. met VOV (O.M.
VOORONDERZOEK
formuleert dan de eindvordering)
RAADKAMER = ONDERZOEKSGERECHT beslissen:
KAMER VAN - Ivm ev. voorlopige hechtenis: handhaving, niet-handhaving of VOV
INBESCHULDIGINGSTELLIN - Zaak niet in staat
G - Ontslag van onderzoek
- Buitenvervolgingstelling
- Internering, ev. met vrijheid op proef
- (probatie-) opschorting
- (eventueel denaturatie en/of zuivering vh dossier en) verwijzing naar politieRB of
Correctionele RB
OVER NAAR VONNISGERECHT TERECHTZITTING
- Overmaken vd stukken aan de Procureur-Generaal
AANHANGIGMAKING BIJ KAMER VAN INBESCHULDIGINGSTELLING VOORONDERZOEK
VERWIJZING NAAR HOF VAN ASSISEN
OVER NAAR VONNISGERECHT
VONNISGERECHT - Vrijspraak
- Ontslag van rechtsvervolging
- Verval vd strafvordering
- Ontoelaatbare strafvordering TERECHTZITTING
- (probatie-) opschorting
- Schuldigverklaring zonder straf
- Internering, ev. met vrijheid op proef
- Veroordeling
Inleiding
- 2 subtakken:
Materieel strafrecht Geheel van rechtsregels die bepalen:
- Welke gedragingen strafbaar worden gesteld
- Welke strafrechtelijke sancties gegeven kunnen worden
Richt zich vooral op de burger (met directe of indirecte verbodsbepalingen)
Strafprocesrecht Bepaalt hoe daders van misdrijven kunnen worden opgespoord, vervolgd &
berecht.
- Procedurele regels
- Richt zich vooral op de overheid
- Geen bestraffing, maar andere wijze van sanctionering
Strafprocesrecht
1. Doelstellingen van het strafprocesrecht
- Dubbele bedoeling:
o Waarheid ontdekken (kijken wat er is was gebeurd + wie)
o Individuele grondrechten beschermen
- Diametraal beide belangen met elkaar verzoenen en onderling afwegen moeilijk
o Vb: waarheid ontdekken vergt tijd, maar een grondrecht is om in een redelijk termijn de
zaak te behandelen. (moeilijk in evenwicht te houden)
- Slingerbeweging: vroeger meer belang van waarheid, nu vooral beschermen van grondrechten
o Meer mogelijkheden om criminaliteit te bestrijden/op te sporen.
2. De twee fasen van een strafproces
Vooronderzoek Terechtzitting
Bij openbaar ministerie of Bij vonnisrechter
onderzoeksrechter (= onderzoek ten gronde)
Doelstellingen - Verdachte identificeren Uitspraak over 2 vragen:
- Nagaan of er voldoende - Heeft de verdachte het misdrijf
bezwaren bestaan om hem voor gepleegd?
de vonnisrechter te brengen - Zo ja, welke straf?
Kenmerken - Geheim (zonder publiek) - Openbaar (met publiek)
- Niet-tegensprekelijk (niet weerleggen) - Tegensprekelijk (wel weerleggen)
vooral INQUISITOIR vooral ACCUSATOIR
3. De hoofdrolspelers in het strafprocesrecht
Verdachte - Ruime zin: iemand tegen wie een strafprocedure loopt
TIJDENS FASE VOORONDERZOEK
- Strikte zin: iemand die zich in de 1ste fase vd strafprocedure bevindt, in het
vooronderzoek
- Inverdenkinggestelden: een verdacht wie officieel is meegedeeld dat hij wordt
verdacht van een misdrijf. (enkel binnen gerechtelijk vooronderzoek) + bevinden in
vooronderzoek
TIJDENS FASE TERECHTZITTING
- Beklaagde: verdachte die voor politieRB/correctionele RB moet verschijnen.
- Beschuldigde: verdachte die voor Hof van Assisen moet verschijnen.
(wordt in beschuldiging gesteld door de Kamer van Inbeschuldigingstelling)
≠ veroordeelde: persoon die door vonnisgerecht uiteindelijk schuldig werd
bevonden & werd veroordeeld tot een straf.
O.M. STRUCTUUR:
, - Openbaar Ministerie = parket
- Per gerechtsgebied: Parket-Generaal (hoofd: Procureur-Generaal)
taak: assisenzaken & beroep tegen correctionele zaken
- Parket: gerechtelijk arrondissement (hoofd: Procureur des Konings + substituten)
taak: alle misdrijven die niet tot bevoegdheid Parket-Generaal behoren
- Federaal parket (hoofd: federale procureur)
taak: beperkt aantal misdrijven (internationale dimensies + teveel gewoon parket
ROL BIJ STRAFZAKEN:
- O.M. is geen rechter, maar partij
kan geen straffen uitspreken, maar vertolkt standpunt vd gemeenschap & treedt op in haar naam
wel bepaalde zaken buitengerechtelijk afhandelen (vb: geldsom ipv straf). Alternatief om straf te ontlopen.
- O.M. stelt (al dan niet) de strafvordering in
enige instantie die bevoegd is de strafzaak aanhangig te maken (strafvervolging)
niet verplicht een zaak voor de rechter te brengen, men kan ook seponeren
- O.M. draagt de bewijslast
schuld vd verdachte aantonen en vermoeden van onschuld trachten te weerleggen (niet slagen: vrijspraak)
- O.M. neemt initiatief tot uitvoering van een (door rechter) uitgesproken straf
wanneer vonnisrechter de verdachte een straf oplegt, moet het O.M. die uitvoeren
Slachtoffer Geen noodzakelijke partij ih strafproces, want in sommige gevallen zijn er geen.
- Slachtoffer ih algemeen: iedere persoon & zijn nabestaanden aan wie materiële,
morele en/of lichamelijke schade is toegebracht tgv een misdrijf.
- Burgerlijke partij: slachtoffer dat zich inschrijft in een strafproces, met bedoeling
vergoeding te bekomen voor de geleden schade.
- Benadeelde: slachtoffer dat zich NIET burgerlijke partij stelt & geen partij is ih
proces, maar wel verklaart schade te hebben geleden door het misdrijf.
Rechters ONDERZOEKSRECHTERS:
strafproces - Rechters die optreden tijdens het vooronderzoek (1 ste fase strafproces), voor zolang het gaat over een
gerechtelijk (voor)onderzoek
- Spreken zich niet uit over grond vd zaak & leggen geen straffen op
- Hebben onderzoeksfunctie
ONDERZOEKSGERECHTEN:
- De raadkamer en – in beroep – de kamer van inbeschuldigingstelling
- Raadkamer: 1 rechter & Kamer van inbeschuldigingstelling: 3 raadsheren
- Geheim: achter gesloten deuren
VONNISGERECHTEN:
- PolitieRB, correctionele RB, Hof van Assisen, strafkamer bij Hof van Beroep
- Vellen eindoordeel in terechtzitting (2de fase strafproces)
- Openbare zittingen
STRAFUITVOERINGSRECHTBANKEN:
- Bevoegd om beslissingen te nemen die een wezenlijke wijziging inhouden vd duur of aard van een vrijheidsstraf
+ verdere opvolging van interneringsmaatregelen
- Enkel voor straf die meer dan 3 jaar heeft opgelopen
Justitie - BESTAAT UIT:
huizen - Centrale dienst, 14 justitiehuizen + Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET)
OPDRACHTEN:
- Opvang & begeleiding slachtoffers
- Buitengerechtelijke afhandeling misdrijven (bemiddeling strafzaken)
- Begeleiden, controleren & rapporteren over personen die door een rechter aan
‘voorwaarden’ zijn onderworpen. (personen die:)
voorlopige hechtenis zaken, maar vrijheid onder voorwaarden krijgen
probatie-uitstel of probatie-opschorting krijgen
autonome probatiestraf krijgen
voorwaardelijk in vrijheid zijn gesteld of beperkte detentie hebben gekregen
geïnterneerd waren, maar vrij zijn op proef
- Begeleiden, controleren & rapporteren over personen die werkstraf kregen
- Begeleiden, controleren & rapporteren personen onder elektronisch toezicht
, 4. Verloop van een strafproces (P.42)
POLITIEDIENSTEN Klacht of aangifte (los van politie: betrapping op heterdaad of ambtelijke vaststelling)
PARKET - Seponering, minnelijke schikking (= VSBG) of bemiddeling in strafzaken
- Gerechtelijk - Geleid door onderzoeksrechter (op vraag (vordering) van parket)
onderzoek - Dwangmiddelen toegestaan (vb: bevel tot huiszoeking, tot aanhouding
(begin voorlopige hechtenis…)
- O.M. formuleert eindvordering
- Opsporingsonderzoek - Geleid door parket
- In principe geen dwangmiddelen toegestaan (vb: arrestatie)
- Rechtstreekse dagvaarding of oproeping per proces-verbaal OVER NAAR VONNISGERECHT
ONDERZOEKSRECHTER Leidt een gerechtelijk onderzoek en beslist ev. tot voorlopige hechtenis, ev. met VOV (O.M.
VOORONDERZOEK
formuleert dan de eindvordering)
RAADKAMER = ONDERZOEKSGERECHT beslissen:
KAMER VAN - Ivm ev. voorlopige hechtenis: handhaving, niet-handhaving of VOV
INBESCHULDIGINGSTELLIN - Zaak niet in staat
G - Ontslag van onderzoek
- Buitenvervolgingstelling
- Internering, ev. met vrijheid op proef
- (probatie-) opschorting
- (eventueel denaturatie en/of zuivering vh dossier en) verwijzing naar politieRB of
Correctionele RB
OVER NAAR VONNISGERECHT TERECHTZITTING
- Overmaken vd stukken aan de Procureur-Generaal
AANHANGIGMAKING BIJ KAMER VAN INBESCHULDIGINGSTELLING VOORONDERZOEK
VERWIJZING NAAR HOF VAN ASSISEN
OVER NAAR VONNISGERECHT
VONNISGERECHT - Vrijspraak
- Ontslag van rechtsvervolging
- Verval vd strafvordering
- Ontoelaatbare strafvordering TERECHTZITTING
- (probatie-) opschorting
- Schuldigverklaring zonder straf
- Internering, ev. met vrijheid op proef
- Veroordeling
