Sociale ethiek vragen leerjaar 2
Wat wordt bedoeld met het ethisch instrumentarium?
Het ethisch instrumentarium bestaat uit drie bouwstenen van moreel handelen:
- Waarden – idealen die we nastreven (zoals vrijheid, rechtvaardigheid,
respect).
- Normen – concrete gedragsregels die helpen om waarden te realiseren.
- Deugden – karaktereigenschappen zoals moed, eerlijkheid of
zorgzaamheid die helpen juist te handelen.
Ethiek is persoonlijk en situatieafhankelijk: vaak moet men kiezen tussen twee
kwaden of botsende waarden
Wat is het verschil tussen ethiek, sociale ethiek en professionele
ethiek?
- Ethiek: gaat over hoe ik als mens denk, handel en kies — mijn persoonlijke
morele overtuigingen.
- Sociale ethiek: gaat over hoe wij als samenleving samen zouden moeten
leven — rechtvaardigheid, solidariteit, gelijkheid.
- Professionele ethiek: gaat over hoe ik denk, handel en kies als
professional, binnen de waarden en verantwoordelijkheden van mijn
beroep.
Wie was de eerste die nadacht over goed handelen?
Socrates
Waarover gaat ethiek in de kern?
Ethiek denkt na over wat goed handelen is en wat een goede samenleving zou
zijn.
Ze onderzoekt hoe de samenleving eruitziet, hoe we daarin handelen en wat we
daarvan moreel vinden — met andere woorden: wat is goed, rechtvaardig en
wenselijk gedrag?
Wat bedoelt Jeremy Bentham met een “goede samenleving”?
Volgens Jeremy Bentham is een goede samenleving er één waarin de grootste
groep mensen het grootste geluk kan bereiken. Dit idee vormt de basis van
het utilitarisme — het streven naar het grootste geluk voor het grootste aantal.
Wat is de kritiek van John Rawls op het idee van Bentham over de goede
samenleving?
John Rawls vindt dat een samenleving niet alleen goed is voor de grootste groep,
maar ook rechtvaardig moet zijn voor de minst bevoorrechten. Hij stelt: “Stel dat
je niet weet in welke positie je geboren wordt.” Een rechtvaardige samenleving is
er dus één die ook eerlijk is voor mensen met beperkingen of minder kansen.
Wat voegt Martha Nussbaum toe aan het idee van gelijke kansen in de
samenleving?
,Volgens Martha Nussbaum moeten alle mensen gelijke kansen hebben, maar niet
in een samenleving waar sterken alleen voor zwakken zorgen.
Iedereen moet de mogelijkheid hebben om zelf te participeren en een
betekenisvolle bijdrage te leveren aan de samenleving.
Wat bedoelt Jürgen Habermas met de leefwereld en de systeemwereld?
Volgens Habermas is de samenleving een plek waar mensen elkaar ontmoeten en
samenwerken — dat noemt hij de leefwereld. De systeemwereld bestaat
uit structuren en instituties (zoals overheid, economie, zorg) die dit mogelijk
maken. Beide werelden moeten in balans blijven: als de systeemwereld te
dominant wordt, verdringt ze menselijk contact en wederzijds begrip.
Hoe ziet Michel Foucault de samenleving en de relatie tussen macht en
vrijheid?
Volgens Michel Foucault is de samenleving opgebouwd
uit machtsverhoudingen die ons gedrag, denken en identiteit beïnvloeden.
Vrijheid betekent dus niet dat je buiten macht staat, maar dat je bewust omgaat
met hoe macht je vormt.
Wat houdt de deugdethiek van Aristoteles in?
De deugdethiek (Aristoteles) draait om de vraag: “Hoe word ik een goed en
gelukkig mens?”
Een goed mens handelt redelijk en stemt zijn gedrag af op het juiste
midden tussen twee extremen (bijv. tussen lafheid en overmoed ligt moed).
Door deugden zoals moed, matigheid en zorgzaamheid te oefenen, ontwikkel je
karakter en leid je een goed leven.
Wat is de kritiek van Friedrich Nietzsche op de deugdethiek?
Hij heeft een kritische benadering op de deugdethiek. Hij zegt is helpen en
zorgen voor een bevestiging voor je eigen ego? Willen wij niet gewoon gezien
worden? Misschien moeten we meer voor onszelf zorgen.
Wat was de kritiek van Carol Gilligan op Kohlberg?
Gilligan vond dat Kohlberg te veel uitging van mannelijke rationaliteit.
Volgens haar denken vrouwen meer in termen van relaties, zorg en
verantwoordelijkheid:
ethiek gaat niet alleen over regels, maar over verbondenheid en communicatie.
Wat voegde Joan Tronto toe aan de zorgethiek?
Joan Tronto bouwde voort op Gilligan en stelde dat zorg een morele deugd is die
iedereen aangaat.
Goede zorg komt niet uit plicht, maar uit betrokkenheid en aandacht voor
anderen.
Ze onderscheidde vier fasen van zorg:
1. Je zorgen maken om → aandachtig en betrokken zijn,
2. Zorgen dat/voor → verantwoordelijkheid nemen,
3. Verzorgen → competentie en bekwaamheid tonen,
4. Zorg ontvangen → ontvankelijkheid van degene die zorg krijgt
,Wat is het belangrijkste verschil tussen de zorgethiek en de klassieke
ethiek?
De klassieke ethiek (zoals bij Aristoteles) richt zich op redelijkheid en regels,
terwijl de zorgethiek uitgaat van relaties, betrokkenheid en verantwoordelijkheid.
Er zijn geen vaste regels — wat juist is, hangt af van de context en de relatie
tussen mensen.
Het boek Kan ik daar wat aan doen? Hoofdstuk 3 zorgend zijn wij in de wereld.
Wat bedoelt de Duitse filosoof Martin Heidegger met betrokkenheid en
zorgen voor?
Volgens Heidegger is betrokkenheid en zorg (Sorge) een essentieel kenmerk van
het menselijk bestaan. De mens is altijd ingebed in relaties en situaties en leeft
niet los van anderen of de wereld.
Wat bedoelt Martin Heidegger met het idee dat de mens een zorgend
wezen is?
Volgens Heidegger is zorg de basisstructuur van het menselijk bestaan. De
mens bestaat altijd in relatie tot anderen en de wereld — we zijn
voortdurend betrokken en zorgend.
Zorg is dus niet iets wat we doen, maar iets wat we zijn: de grondhouding van
ons bestaan.
Wat is het verschil tussen zorg en helpen volgens de zorgethiek?
Zorg is een blijvende houding — een manier van in het leven staan, gekenmerkt
door voortdurende betrokkenheid bij anderen.
Helpen is daarentegen een doelgerichte activiteit: het eindigt zodra het doel is
bereikt.
Wat bepaalt volgens de zorgethiek of zorg goed is?
Volgens de zorgethiek draait goede zorg om de intentie waarmee je handelt.
Zorg is pas goed als ze gebeurt uit oprechte betrokkenheid en liefdevolle
aandacht voor de ander of voor jezelf.
Wat houdt de deugdethiek van Aristoteles in?
De deugdethiek van Aristoteles richt zich op het karakter van de mens, niet op
regels of plichten.
Het goede is wat mensen vanzelf nastrevenswaardig vinden en wat leidt tot geluk
(eudaimonia).
Een goed mens ontwikkelt deugden — vaste karaktereigenschappen zoals moed
of wijsheid —
en leert in elke unieke situatie redelijk en in balans te handelen.
Wat bedoelt Aristoteles met geluk (eudaimonia) als hoogste doel?
Volgens Aristoteles streven mensen in alles wat ze doen een doel na,
maar het laatste en hoogste doel is geluk (eudaimonia) — iets dat we omwille
, van zichzelf nastreven. Geluk betekent gelukt zijn als mens: je bent pas echt
gelukkig wanneer je je mogelijkheden en deugden volledig hebt ontwikkeld.
Welke twee soorten deugden onderscheidt Aristoteles?
Aristoteles onderscheidt:
1. Intellectuele deugden – zoals wijsheid, verstandigheid en bezonnenheid,
die helpen om goed te oordelen.
2. Karakterdeugden – zoals moed, matigheid, rechtvaardigheid,
zorgzaamheid en vriendelijkheid, die het karakter vormen.
De intellectuele deugden leiden de karakterdeugden, zodat je in elke situatie
het juiste midden kunt vinden.
Wat bedoelt Aristoteles met het “juiste midden” in de deugdethiek?
De deugd ligt tussen twee uitersten: te veel en te weinig.
Bijvoorbeeld: tussen lafheid en overmoed ligt moed. Het juiste midden verschilt
per persoon en situatie en vraagt inzicht en verstand om goed te handelen.
Daarom is deugd moeilijk: het vraagt oefening en maatgevoel.
Hoe ontwikkel je volgens Aristoteles deugden?
Je ontwikkelt deugden door zelfkennis en ervaring: leren
van voorbeelden (ouders, leraren, helden) en geleidelijk je eigen maat vinden.
Zelfkennis betekent weten waar je zwaktes en neigingen liggen en oefenen om
het juiste midden te vinden.
Wat bedoelt Aristoteles met verstandigheid en rechtvaardigheid als
bijzondere deugden?
- Verstandigheid (phronèsis): helpt je te zien wat de juiste maat is in elke
situatie — het vraagt levenservaring en inzicht.
- Rechtvaardigheid: is het juiste midden tussen onrecht doen en onrecht
ondergaan; het gaat om eerlijkheid en evenwicht in relaties met anderen.
Hoe verklaart Aristoteles dat er misdadigers bestaan?
- Mislukking in ontwikkeling – verkeerde omstandigheden, opvoeding of een
verkeerd idee van geluk kunnen ervoor zorgen dat deugden niet tot bloei
komen.
- Gebrek aan samenhang van deugden – een deugd kan niet los bestaan;
ware deugd vraagt evenwicht en samenwerking tussen meerdere
deugden (zoals moed én rechtvaardigheid).
Wat bedoelt Aristoteles met praktische wijsheid (phronèsis) en waarom
is die zo belangrijk?
Praktische wijsheid is de belangrijkste deugd omdat ze alle andere
deugden stuurt en verbindt.
Ze bestaat uit:
1. Kennis van wat goed is,
2. Inzicht in hoe en wanneer die kennis toe te passen,
3. Vaardigheid om in concrete situaties het juiste te doen.
Ze helpt dus om verstand en deugd samen te brengen in goed handelen.
Wat wordt bedoeld met het ethisch instrumentarium?
Het ethisch instrumentarium bestaat uit drie bouwstenen van moreel handelen:
- Waarden – idealen die we nastreven (zoals vrijheid, rechtvaardigheid,
respect).
- Normen – concrete gedragsregels die helpen om waarden te realiseren.
- Deugden – karaktereigenschappen zoals moed, eerlijkheid of
zorgzaamheid die helpen juist te handelen.
Ethiek is persoonlijk en situatieafhankelijk: vaak moet men kiezen tussen twee
kwaden of botsende waarden
Wat is het verschil tussen ethiek, sociale ethiek en professionele
ethiek?
- Ethiek: gaat over hoe ik als mens denk, handel en kies — mijn persoonlijke
morele overtuigingen.
- Sociale ethiek: gaat over hoe wij als samenleving samen zouden moeten
leven — rechtvaardigheid, solidariteit, gelijkheid.
- Professionele ethiek: gaat over hoe ik denk, handel en kies als
professional, binnen de waarden en verantwoordelijkheden van mijn
beroep.
Wie was de eerste die nadacht over goed handelen?
Socrates
Waarover gaat ethiek in de kern?
Ethiek denkt na over wat goed handelen is en wat een goede samenleving zou
zijn.
Ze onderzoekt hoe de samenleving eruitziet, hoe we daarin handelen en wat we
daarvan moreel vinden — met andere woorden: wat is goed, rechtvaardig en
wenselijk gedrag?
Wat bedoelt Jeremy Bentham met een “goede samenleving”?
Volgens Jeremy Bentham is een goede samenleving er één waarin de grootste
groep mensen het grootste geluk kan bereiken. Dit idee vormt de basis van
het utilitarisme — het streven naar het grootste geluk voor het grootste aantal.
Wat is de kritiek van John Rawls op het idee van Bentham over de goede
samenleving?
John Rawls vindt dat een samenleving niet alleen goed is voor de grootste groep,
maar ook rechtvaardig moet zijn voor de minst bevoorrechten. Hij stelt: “Stel dat
je niet weet in welke positie je geboren wordt.” Een rechtvaardige samenleving is
er dus één die ook eerlijk is voor mensen met beperkingen of minder kansen.
Wat voegt Martha Nussbaum toe aan het idee van gelijke kansen in de
samenleving?
,Volgens Martha Nussbaum moeten alle mensen gelijke kansen hebben, maar niet
in een samenleving waar sterken alleen voor zwakken zorgen.
Iedereen moet de mogelijkheid hebben om zelf te participeren en een
betekenisvolle bijdrage te leveren aan de samenleving.
Wat bedoelt Jürgen Habermas met de leefwereld en de systeemwereld?
Volgens Habermas is de samenleving een plek waar mensen elkaar ontmoeten en
samenwerken — dat noemt hij de leefwereld. De systeemwereld bestaat
uit structuren en instituties (zoals overheid, economie, zorg) die dit mogelijk
maken. Beide werelden moeten in balans blijven: als de systeemwereld te
dominant wordt, verdringt ze menselijk contact en wederzijds begrip.
Hoe ziet Michel Foucault de samenleving en de relatie tussen macht en
vrijheid?
Volgens Michel Foucault is de samenleving opgebouwd
uit machtsverhoudingen die ons gedrag, denken en identiteit beïnvloeden.
Vrijheid betekent dus niet dat je buiten macht staat, maar dat je bewust omgaat
met hoe macht je vormt.
Wat houdt de deugdethiek van Aristoteles in?
De deugdethiek (Aristoteles) draait om de vraag: “Hoe word ik een goed en
gelukkig mens?”
Een goed mens handelt redelijk en stemt zijn gedrag af op het juiste
midden tussen twee extremen (bijv. tussen lafheid en overmoed ligt moed).
Door deugden zoals moed, matigheid en zorgzaamheid te oefenen, ontwikkel je
karakter en leid je een goed leven.
Wat is de kritiek van Friedrich Nietzsche op de deugdethiek?
Hij heeft een kritische benadering op de deugdethiek. Hij zegt is helpen en
zorgen voor een bevestiging voor je eigen ego? Willen wij niet gewoon gezien
worden? Misschien moeten we meer voor onszelf zorgen.
Wat was de kritiek van Carol Gilligan op Kohlberg?
Gilligan vond dat Kohlberg te veel uitging van mannelijke rationaliteit.
Volgens haar denken vrouwen meer in termen van relaties, zorg en
verantwoordelijkheid:
ethiek gaat niet alleen over regels, maar over verbondenheid en communicatie.
Wat voegde Joan Tronto toe aan de zorgethiek?
Joan Tronto bouwde voort op Gilligan en stelde dat zorg een morele deugd is die
iedereen aangaat.
Goede zorg komt niet uit plicht, maar uit betrokkenheid en aandacht voor
anderen.
Ze onderscheidde vier fasen van zorg:
1. Je zorgen maken om → aandachtig en betrokken zijn,
2. Zorgen dat/voor → verantwoordelijkheid nemen,
3. Verzorgen → competentie en bekwaamheid tonen,
4. Zorg ontvangen → ontvankelijkheid van degene die zorg krijgt
,Wat is het belangrijkste verschil tussen de zorgethiek en de klassieke
ethiek?
De klassieke ethiek (zoals bij Aristoteles) richt zich op redelijkheid en regels,
terwijl de zorgethiek uitgaat van relaties, betrokkenheid en verantwoordelijkheid.
Er zijn geen vaste regels — wat juist is, hangt af van de context en de relatie
tussen mensen.
Het boek Kan ik daar wat aan doen? Hoofdstuk 3 zorgend zijn wij in de wereld.
Wat bedoelt de Duitse filosoof Martin Heidegger met betrokkenheid en
zorgen voor?
Volgens Heidegger is betrokkenheid en zorg (Sorge) een essentieel kenmerk van
het menselijk bestaan. De mens is altijd ingebed in relaties en situaties en leeft
niet los van anderen of de wereld.
Wat bedoelt Martin Heidegger met het idee dat de mens een zorgend
wezen is?
Volgens Heidegger is zorg de basisstructuur van het menselijk bestaan. De
mens bestaat altijd in relatie tot anderen en de wereld — we zijn
voortdurend betrokken en zorgend.
Zorg is dus niet iets wat we doen, maar iets wat we zijn: de grondhouding van
ons bestaan.
Wat is het verschil tussen zorg en helpen volgens de zorgethiek?
Zorg is een blijvende houding — een manier van in het leven staan, gekenmerkt
door voortdurende betrokkenheid bij anderen.
Helpen is daarentegen een doelgerichte activiteit: het eindigt zodra het doel is
bereikt.
Wat bepaalt volgens de zorgethiek of zorg goed is?
Volgens de zorgethiek draait goede zorg om de intentie waarmee je handelt.
Zorg is pas goed als ze gebeurt uit oprechte betrokkenheid en liefdevolle
aandacht voor de ander of voor jezelf.
Wat houdt de deugdethiek van Aristoteles in?
De deugdethiek van Aristoteles richt zich op het karakter van de mens, niet op
regels of plichten.
Het goede is wat mensen vanzelf nastrevenswaardig vinden en wat leidt tot geluk
(eudaimonia).
Een goed mens ontwikkelt deugden — vaste karaktereigenschappen zoals moed
of wijsheid —
en leert in elke unieke situatie redelijk en in balans te handelen.
Wat bedoelt Aristoteles met geluk (eudaimonia) als hoogste doel?
Volgens Aristoteles streven mensen in alles wat ze doen een doel na,
maar het laatste en hoogste doel is geluk (eudaimonia) — iets dat we omwille
, van zichzelf nastreven. Geluk betekent gelukt zijn als mens: je bent pas echt
gelukkig wanneer je je mogelijkheden en deugden volledig hebt ontwikkeld.
Welke twee soorten deugden onderscheidt Aristoteles?
Aristoteles onderscheidt:
1. Intellectuele deugden – zoals wijsheid, verstandigheid en bezonnenheid,
die helpen om goed te oordelen.
2. Karakterdeugden – zoals moed, matigheid, rechtvaardigheid,
zorgzaamheid en vriendelijkheid, die het karakter vormen.
De intellectuele deugden leiden de karakterdeugden, zodat je in elke situatie
het juiste midden kunt vinden.
Wat bedoelt Aristoteles met het “juiste midden” in de deugdethiek?
De deugd ligt tussen twee uitersten: te veel en te weinig.
Bijvoorbeeld: tussen lafheid en overmoed ligt moed. Het juiste midden verschilt
per persoon en situatie en vraagt inzicht en verstand om goed te handelen.
Daarom is deugd moeilijk: het vraagt oefening en maatgevoel.
Hoe ontwikkel je volgens Aristoteles deugden?
Je ontwikkelt deugden door zelfkennis en ervaring: leren
van voorbeelden (ouders, leraren, helden) en geleidelijk je eigen maat vinden.
Zelfkennis betekent weten waar je zwaktes en neigingen liggen en oefenen om
het juiste midden te vinden.
Wat bedoelt Aristoteles met verstandigheid en rechtvaardigheid als
bijzondere deugden?
- Verstandigheid (phronèsis): helpt je te zien wat de juiste maat is in elke
situatie — het vraagt levenservaring en inzicht.
- Rechtvaardigheid: is het juiste midden tussen onrecht doen en onrecht
ondergaan; het gaat om eerlijkheid en evenwicht in relaties met anderen.
Hoe verklaart Aristoteles dat er misdadigers bestaan?
- Mislukking in ontwikkeling – verkeerde omstandigheden, opvoeding of een
verkeerd idee van geluk kunnen ervoor zorgen dat deugden niet tot bloei
komen.
- Gebrek aan samenhang van deugden – een deugd kan niet los bestaan;
ware deugd vraagt evenwicht en samenwerking tussen meerdere
deugden (zoals moed én rechtvaardigheid).
Wat bedoelt Aristoteles met praktische wijsheid (phronèsis) en waarom
is die zo belangrijk?
Praktische wijsheid is de belangrijkste deugd omdat ze alle andere
deugden stuurt en verbindt.
Ze bestaat uit:
1. Kennis van wat goed is,
2. Inzicht in hoe en wanneer die kennis toe te passen,
3. Vaardigheid om in concrete situaties het juiste te doen.
Ze helpt dus om verstand en deugd samen te brengen in goed handelen.
