Onderzoeksmethoden voor historici
Les 1: inleiding
1. Doelstellingen van het vak
• Centrale vraag: hoe doen historici aan onderzoek?
• Voor ons: hoe moeten studenten aan historisch onderzoek doen?
• Op basis van historisch bronnenmateriaal kan je veel historische methodes toepassen om
iets te leren over wat er gebeurd is
• Historisch onderzoek over de les:
o Studentenaantallen onderzoeken per les
o Correlatie aanwezigheid studenten per les en belangrijke les
o Heatmap maken: waar staat de leerkracht het meest in het lokaal
• Wij moeten nadenken welke soort vragen er beantwoord kunnen worden met bepaalde
methodes. Waarom kiezen we voor methode A en niet voor methode B → omdat we met
methode A meer en beter de historische vraag kunnen beantwoorden
• In dit vak: hoe gaan we een antwoord formuleren op de onderzoeksvraag op basis van
het bronnenmateriaal? → expliciet maken van de methode!
• Ideaal onderzoeksproces:
• Belangrijkste doelen van dit vak:
o Hoe herken je een historische methode?
o Wat is het verband met de bronnen, de concepten, het theoretisch kader, de
onderzoeksresultaten etc.
o Hoe zijn bepaalde historische methoden ontstaan?
o Wat zijn de voor- en nadelen van een specifieke methode?
o Hoe kies je een historische methode?
o Hoe beschrijf je een historische methode?
Pagina 1 van 35
,2. Werkvormen en schema
• Les 1: lesinfo
• Les 2: leren lezen als geschiedkundige, de kijk op het verleden
• Les 3-6: vier klassieke hoorcolleges – introductie historische methode
• Les 7-10: vier interviews met onderzoekers over een historische methode
• Les 11: bespreking opdracht
3. Evaluatie en opdrachten (opname vanaf minuut 20)
Opdracht 1 (10% eindresultaat)
Invulblad met verschillende onderdelen van onderzoek in:
Patricia Van den Eeckhout, ‘Krotten als Metafoor voor een Verrotte Maatschappij. Les Taudis
(1929) van Léon Degrelle’, Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis, no 23, 2011, pp. 95-121.
Deadline 19 februari 2025 voor iedereen
Opdracht 2 (30% eindresultaat)
SWOT-analyses met onderzoeksvraag van artikelen Deadlines: 25/3, 1/4, 22/4 en 6/5 (= dinsdag
voor de les)
Opdracht 3 (60% eindresultaat)
Essay over de methode in drie wetenschappelijke artikelen Deadline: 2 juni 2025
Pagina 2 van 35
,Les 2: leren lezen als historici
1. Waarom lezen als geschiedkundige?
• Verschil tussen primaire bronnen en secundaire literatuur:
o Primaire bronnen: historische teksten die we willen bestuderen → hierin zoeken
we antwoorden op historische vragen
o Secundaire literatuur: andere wetenschappers wiens inzichten we kunnen
gebruiken, zij hebben ook primaire bronnen gebruikt
• Wat haal je uit secundaire literatuur:
o Feiten: inspiratie voor benaderingen
o Benaderingen
o Interpretatie
o Analyse
o Argumenten
o → komt in elke historische tekst aan bod (impliciet → wij zullen dit expliciet
maken)
• De feiten en documentatie kunnen hetzelfde blijven, maar de analyse en interpretatie
kan grondig verschillen en evolueren doorheen de tijd.
• Geschiedschrijving is probleemgericht, en afhankelijk van de vragen die geschiedkundigen
stellen.
o Voorbeelden: klimaat, terrorisme
• Dus daarom moeten we de specifieke vragen in een historische studie detecteren.
• Geschiedenis bestuderen is niet alleen de studie van het verleden zelf, maar evengoed de
studie van de interpretatie van het verleden.
• Maar!!!
o Niet alle interpretaties zijn evenwaardig.
o Het is even essentieel om de antwoorden op de vragen te detecteren en te
evalueren.
o Bronnen en methode zijn van centraal belang om interpretatie en analyse te
staven met feiten.
• Doel: de interpretatie en de conclusie van de auteur begrijpen
• Essentieel: onderscheid begrijpen tussen het onderwerp, het thema, de feiten, de these,
de interpretatie, de analyse en achterhalen/evalueren waarop die interpretatie gebaseerd
is
Pagina 3 van 35
, 2. Informatie opdelven
• Stappenplan:
o 1) titel en abstract lezen
▪ Kruipt veel tijd in titel schrijven
▪ Over de titel is nagedacht
▪ Abstract: hyper-samenvatting
o 2) Onderwerp en these onderscheiden
▪ Moet ik het volledige artikel lezen?
▪ Kan ik enkel de inleiding, abstract en conclusie lezen om te weten of dit artikel
relevant is?
o 3) Structuur bekijken en eventueel aanduiden
▪ Tussentitels lezen: kan je voor jezelf zeggen welke stukken er voor jou
relevant zijn op basis van tussentitels
▪ Met de inleiding, conclusie en structuur heb je een redelijk goed zicht op de
tekst en of de tekst jou kan helpen
o 4) Inleiding en conclusie diagonaal lezen
▪ Inleiding: opzet van het artikel, aangeven welke bijdrage de auteur zal geven,
welke bronnen die gelezen heeft
▪ Conclusie: terugkoppeling naar de onderzoeksvraag die normaal in de
inleiding geschreven is en dat antwoord wordt meer in detail besproken
o 5) Dan pas volledig lezen
• Belangrijk: doelgericht lezen!!
Pagina 4 van 35
Les 1: inleiding
1. Doelstellingen van het vak
• Centrale vraag: hoe doen historici aan onderzoek?
• Voor ons: hoe moeten studenten aan historisch onderzoek doen?
• Op basis van historisch bronnenmateriaal kan je veel historische methodes toepassen om
iets te leren over wat er gebeurd is
• Historisch onderzoek over de les:
o Studentenaantallen onderzoeken per les
o Correlatie aanwezigheid studenten per les en belangrijke les
o Heatmap maken: waar staat de leerkracht het meest in het lokaal
• Wij moeten nadenken welke soort vragen er beantwoord kunnen worden met bepaalde
methodes. Waarom kiezen we voor methode A en niet voor methode B → omdat we met
methode A meer en beter de historische vraag kunnen beantwoorden
• In dit vak: hoe gaan we een antwoord formuleren op de onderzoeksvraag op basis van
het bronnenmateriaal? → expliciet maken van de methode!
• Ideaal onderzoeksproces:
• Belangrijkste doelen van dit vak:
o Hoe herken je een historische methode?
o Wat is het verband met de bronnen, de concepten, het theoretisch kader, de
onderzoeksresultaten etc.
o Hoe zijn bepaalde historische methoden ontstaan?
o Wat zijn de voor- en nadelen van een specifieke methode?
o Hoe kies je een historische methode?
o Hoe beschrijf je een historische methode?
Pagina 1 van 35
,2. Werkvormen en schema
• Les 1: lesinfo
• Les 2: leren lezen als geschiedkundige, de kijk op het verleden
• Les 3-6: vier klassieke hoorcolleges – introductie historische methode
• Les 7-10: vier interviews met onderzoekers over een historische methode
• Les 11: bespreking opdracht
3. Evaluatie en opdrachten (opname vanaf minuut 20)
Opdracht 1 (10% eindresultaat)
Invulblad met verschillende onderdelen van onderzoek in:
Patricia Van den Eeckhout, ‘Krotten als Metafoor voor een Verrotte Maatschappij. Les Taudis
(1929) van Léon Degrelle’, Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis, no 23, 2011, pp. 95-121.
Deadline 19 februari 2025 voor iedereen
Opdracht 2 (30% eindresultaat)
SWOT-analyses met onderzoeksvraag van artikelen Deadlines: 25/3, 1/4, 22/4 en 6/5 (= dinsdag
voor de les)
Opdracht 3 (60% eindresultaat)
Essay over de methode in drie wetenschappelijke artikelen Deadline: 2 juni 2025
Pagina 2 van 35
,Les 2: leren lezen als historici
1. Waarom lezen als geschiedkundige?
• Verschil tussen primaire bronnen en secundaire literatuur:
o Primaire bronnen: historische teksten die we willen bestuderen → hierin zoeken
we antwoorden op historische vragen
o Secundaire literatuur: andere wetenschappers wiens inzichten we kunnen
gebruiken, zij hebben ook primaire bronnen gebruikt
• Wat haal je uit secundaire literatuur:
o Feiten: inspiratie voor benaderingen
o Benaderingen
o Interpretatie
o Analyse
o Argumenten
o → komt in elke historische tekst aan bod (impliciet → wij zullen dit expliciet
maken)
• De feiten en documentatie kunnen hetzelfde blijven, maar de analyse en interpretatie
kan grondig verschillen en evolueren doorheen de tijd.
• Geschiedschrijving is probleemgericht, en afhankelijk van de vragen die geschiedkundigen
stellen.
o Voorbeelden: klimaat, terrorisme
• Dus daarom moeten we de specifieke vragen in een historische studie detecteren.
• Geschiedenis bestuderen is niet alleen de studie van het verleden zelf, maar evengoed de
studie van de interpretatie van het verleden.
• Maar!!!
o Niet alle interpretaties zijn evenwaardig.
o Het is even essentieel om de antwoorden op de vragen te detecteren en te
evalueren.
o Bronnen en methode zijn van centraal belang om interpretatie en analyse te
staven met feiten.
• Doel: de interpretatie en de conclusie van de auteur begrijpen
• Essentieel: onderscheid begrijpen tussen het onderwerp, het thema, de feiten, de these,
de interpretatie, de analyse en achterhalen/evalueren waarop die interpretatie gebaseerd
is
Pagina 3 van 35
, 2. Informatie opdelven
• Stappenplan:
o 1) titel en abstract lezen
▪ Kruipt veel tijd in titel schrijven
▪ Over de titel is nagedacht
▪ Abstract: hyper-samenvatting
o 2) Onderwerp en these onderscheiden
▪ Moet ik het volledige artikel lezen?
▪ Kan ik enkel de inleiding, abstract en conclusie lezen om te weten of dit artikel
relevant is?
o 3) Structuur bekijken en eventueel aanduiden
▪ Tussentitels lezen: kan je voor jezelf zeggen welke stukken er voor jou
relevant zijn op basis van tussentitels
▪ Met de inleiding, conclusie en structuur heb je een redelijk goed zicht op de
tekst en of de tekst jou kan helpen
o 4) Inleiding en conclusie diagonaal lezen
▪ Inleiding: opzet van het artikel, aangeven welke bijdrage de auteur zal geven,
welke bronnen die gelezen heeft
▪ Conclusie: terugkoppeling naar de onderzoeksvraag die normaal in de
inleiding geschreven is en dat antwoord wordt meer in detail besproken
o 5) Dan pas volledig lezen
• Belangrijk: doelgericht lezen!!
Pagina 4 van 35
