Maatschappelijk werk verkennen
Noa Schifano
,Inhoudstafel
Beroepsprofiel........................................................................................................................................................ 9
Introductie beroepsprofiel MW............................................................................................................................ 9
Beroepsprofiel MW............................................................................................................................................. 9
5 krachtlijnen centraal......................................................................................................................................... 9
Model MW: cirkel 1: de kern: positionering MW................................................................................................10
Kerndoelstellingen............................................................................................................................................ 10
Kerndoelstelling MW 1: mensen tot hun recht laten komen..............................................................................10
Kerndoelstelling MW 2: mensen aan hun recht laten komen............................................................................11
Kerndoelstelling MW 3: bouwen aan sociale systemen....................................................................................12
Casus............................................................................................................................................................... 12
Waardenoriëntatie: normatieve professionaliteit...............................................................................................13
Reflecteren....................................................................................................................................................... 13
Eigenaarschap en ontwikkeling........................................................................................................................ 14
De kern = werken aan je professionele identiteit...............................................................................................14
MW in actie – cliënt worden.................................................................................................................................. 14
Wie wordt cliënt en waarom?............................................................................................................................ 14
Uitsluiting op 1 of meerdere levensdomeinen en ‘kluwen’ van problemen........................................................15
Balans draagkracht – draaglast?...................................................................................................................... 15
Geen ‘beroep’ (meer) kunnen doen op het eigen netwerk................................................................................15
Belang van een sociaal netwerk?..................................................................................................................... 16
Met een open blik............................................................................................................................................. 17
Wat zijn de wegen (aanlooproutes) naar het MW?...........................................................................................17
Aard van het probleem..................................................................................................................................... 17
Zorgwekkende zorgmijders............................................................................................................................... 18
Interveniëren in het leven van cliënten, globaal beeld: 3 taakgebieden............................................................18
Hulp- en dienstverlening aan cliënt(systemen).................................................................................................18
Finaal doel MW................................................................................................................................................. 18
Interveniëren in het dagelijks leven................................................................................................................... 19
Onderscheid directe en indirecte hulpverlening................................................................................................19
Directe hulpverlening........................................................................................................................................ 19
Vrijwillige hulpverlening..................................................................................................................................... 19
Onvrijwillige hulpverlening................................................................................................................................ 20
Vrijwilligheid...................................................................................................................................................... 21
Onvrijwilligheid.................................................................................................................................................. 21
Indirecte hulpverlening...................................................................................................................................... 21
Start van het HV-proces en spanningsveld afstand-nabijheid..............................................................................22
De start van het HV-proces............................................................................................................................... 22
Het generieke inschattingsproces of assessment.............................................................................................22
Hoe definieer je ‘de intake’?.............................................................................................................................. 22
2
, Wat beoog je met een intakegesprek?.............................................................................................................. 23
Waarom spreken we van een intakeproces?....................................................................................................23
Waarop richt de MW’er zijn assessment?......................................................................................................... 23
Welke stappen zet je om een beslissing te kunnen nemen rond verdere aanpak?...........................................24
Aanmelding....................................................................................................................................................... 24
Intakegesprek: aandachtspunten warm onthaal................................................................................................25
Gespreksverslag, probleemanalyse en HV-plan...............................................................................................25
Intakebespreking met collega’s......................................................................................................................... 25
Bespreking van analyse en HV-plan met cliënt.................................................................................................25
Meerwaarde gestandaardiseerde vragenlijst?..................................................................................................25
Valkuilen........................................................................................................................................................... 25
Balans instrumentele en expressieve dimensie................................................................................................26
12 gesprekthema’s (intakegesprek vanuit diversiteitbril)...................................................................................26
Dichterbij: intakeprocedure ‘nieuwe stijl’........................................................................................................... 26
Omslag nodig.................................................................................................................................................... 27
Spanningsvelden.............................................................................................................................................. 27
Als hulpverlener vrij bewegen........................................................................................................................... 27
Het spanningsveld afstand – nabijheid............................................................................................................. 28
De werkalliantie................................................................................................................................................ 28
Enkele principes om balans afstand-nabijheid waar te kunnen maken.............................................................28
Valkuilen: geen goede balans afstand en nabijheid ,........................................................................................29
Meer kans op balans........................................................................................................................................ 29
Introductie kerntaken: het cyclisch werkproces....................................................................................................29
Werken in en vanuit een arbeidsomgeving.......................................................................................................29
Organisatie als overkoepelend gegeven........................................................................................................... 29
Organisatiegevonden taken.............................................................................................................................. 30
Mandaat MW’er (legitimering om tussen te komen in het leven van de cliënt)..................................................30
Positie van de MW’er........................................................................................................................................ 31
Introductie kerntaken (4 clusters)...................................................................................................................... 32
Systematisch werken via cyclisch werkproces (1)............................................................................................32
(Hernieuwd) contact leggen met de cliënt......................................................................................................... 33
Het verkennen van de situatie.......................................................................................................................... 33
Het afwegen van de situatie.............................................................................................................................. 34
Wensen en oplossingen verkennen.................................................................................................................. 34
Uitvoeren en bijstellen van plannen en acties...................................................................................................35
Het evalueren en/of afsluiten............................................................................................................................ 35
Categoriseren in 4 clusters (2).......................................................................................................................... 36
Classificatiesysteem......................................................................................................................................... 36
Praktische hulpverlening...................................................................................................................................... 37
Eenvoudige activiteiten van MW’ers die tot onmiddellijk resultaat leiden..........................................................37
3
, Kleine diensten................................................................................................................................................. 37
Helpen bij formulieren en correspondentie........................................................................................................38
Cliënt vergezellen............................................................................................................................................. 38
Financieel beheer regelen................................................................................................................................ 38
Afspraak regelen............................................................................................................................................... 39
Sociaal contact bevorderen.............................................................................................................................. 40
Hulpbronnen uit de omgeving inschakelen.......................................................................................................40
Informatieve hulpverlening................................................................................................................................... 41
Informatie geven............................................................................................................................................... 41
Advies geven.................................................................................................................................................... 42
Individuele belangenbehartiging....................................................................................................................... 42
Voorlichting geven............................................................................................................................................ 43
Verwijzen.......................................................................................................................................................... 43
Bemiddeling door contactlegging...................................................................................................................... 43
Onderzoek en rapportage................................................................................................................................. 44
1. Vooraf enkele belangrijke uitgangsprincipes.................................................................................................44
2. Voorwaarden doeltreffende rapportage........................................................................................................ 45
3. Onderscheid interne en externe rapportage..................................................................................................45
Psychosociale hulpverlening – kerntaken............................................................................................................. 46
Psychosociale hulpverlening............................................................................................................................. 46
Vooraf 1: rol MW’er........................................................................................................................................... 46
Voeren van hulpverleningsgesprekken met cliëntsysteem................................................................................46
Vooraf 2: welke aanpak aangewezen?............................................................................................................. 47
Vooraf 3: effectiviteit van hulpverlening?.......................................................................................................... 47
Ondersteunen................................................................................................................................................... 48
Leren................................................................................................................................................................ 48
Begeleiden ipv behandelen............................................................................................................................... 49
Eerste opvang................................................................................................................................................... 50
Crisisinterventie................................................................................................................................................ 50
Bemiddelen in conflicten................................................................................................................................... 51
Psychosociale hulpverlening – kerntaken deel 2..................................................................................................52
Het ‘sociaal netwerk’......................................................................................................................................... 52
SW/MW is meer dan individuele hulpverlening.................................................................................................52
Genogram........................................................................................................................................................ 52
Ecogram........................................................................................................................................................... 53
Netwerkcirkel.................................................................................................................................................... 53
Sociale netwerken inschakelen en ondersteunen.............................................................................................54
Motivatie als motor tot verandering................................................................................................................... 54
Een slechte gewoonte...................................................................................................................................... 54
Weerstand........................................................................................................................................................ 54
4
Noa Schifano
,Inhoudstafel
Beroepsprofiel........................................................................................................................................................ 9
Introductie beroepsprofiel MW............................................................................................................................ 9
Beroepsprofiel MW............................................................................................................................................. 9
5 krachtlijnen centraal......................................................................................................................................... 9
Model MW: cirkel 1: de kern: positionering MW................................................................................................10
Kerndoelstellingen............................................................................................................................................ 10
Kerndoelstelling MW 1: mensen tot hun recht laten komen..............................................................................10
Kerndoelstelling MW 2: mensen aan hun recht laten komen............................................................................11
Kerndoelstelling MW 3: bouwen aan sociale systemen....................................................................................12
Casus............................................................................................................................................................... 12
Waardenoriëntatie: normatieve professionaliteit...............................................................................................13
Reflecteren....................................................................................................................................................... 13
Eigenaarschap en ontwikkeling........................................................................................................................ 14
De kern = werken aan je professionele identiteit...............................................................................................14
MW in actie – cliënt worden.................................................................................................................................. 14
Wie wordt cliënt en waarom?............................................................................................................................ 14
Uitsluiting op 1 of meerdere levensdomeinen en ‘kluwen’ van problemen........................................................15
Balans draagkracht – draaglast?...................................................................................................................... 15
Geen ‘beroep’ (meer) kunnen doen op het eigen netwerk................................................................................15
Belang van een sociaal netwerk?..................................................................................................................... 16
Met een open blik............................................................................................................................................. 17
Wat zijn de wegen (aanlooproutes) naar het MW?...........................................................................................17
Aard van het probleem..................................................................................................................................... 17
Zorgwekkende zorgmijders............................................................................................................................... 18
Interveniëren in het leven van cliënten, globaal beeld: 3 taakgebieden............................................................18
Hulp- en dienstverlening aan cliënt(systemen).................................................................................................18
Finaal doel MW................................................................................................................................................. 18
Interveniëren in het dagelijks leven................................................................................................................... 19
Onderscheid directe en indirecte hulpverlening................................................................................................19
Directe hulpverlening........................................................................................................................................ 19
Vrijwillige hulpverlening..................................................................................................................................... 19
Onvrijwillige hulpverlening................................................................................................................................ 20
Vrijwilligheid...................................................................................................................................................... 21
Onvrijwilligheid.................................................................................................................................................. 21
Indirecte hulpverlening...................................................................................................................................... 21
Start van het HV-proces en spanningsveld afstand-nabijheid..............................................................................22
De start van het HV-proces............................................................................................................................... 22
Het generieke inschattingsproces of assessment.............................................................................................22
Hoe definieer je ‘de intake’?.............................................................................................................................. 22
2
, Wat beoog je met een intakegesprek?.............................................................................................................. 23
Waarom spreken we van een intakeproces?....................................................................................................23
Waarop richt de MW’er zijn assessment?......................................................................................................... 23
Welke stappen zet je om een beslissing te kunnen nemen rond verdere aanpak?...........................................24
Aanmelding....................................................................................................................................................... 24
Intakegesprek: aandachtspunten warm onthaal................................................................................................25
Gespreksverslag, probleemanalyse en HV-plan...............................................................................................25
Intakebespreking met collega’s......................................................................................................................... 25
Bespreking van analyse en HV-plan met cliënt.................................................................................................25
Meerwaarde gestandaardiseerde vragenlijst?..................................................................................................25
Valkuilen........................................................................................................................................................... 25
Balans instrumentele en expressieve dimensie................................................................................................26
12 gesprekthema’s (intakegesprek vanuit diversiteitbril)...................................................................................26
Dichterbij: intakeprocedure ‘nieuwe stijl’........................................................................................................... 26
Omslag nodig.................................................................................................................................................... 27
Spanningsvelden.............................................................................................................................................. 27
Als hulpverlener vrij bewegen........................................................................................................................... 27
Het spanningsveld afstand – nabijheid............................................................................................................. 28
De werkalliantie................................................................................................................................................ 28
Enkele principes om balans afstand-nabijheid waar te kunnen maken.............................................................28
Valkuilen: geen goede balans afstand en nabijheid ,........................................................................................29
Meer kans op balans........................................................................................................................................ 29
Introductie kerntaken: het cyclisch werkproces....................................................................................................29
Werken in en vanuit een arbeidsomgeving.......................................................................................................29
Organisatie als overkoepelend gegeven........................................................................................................... 29
Organisatiegevonden taken.............................................................................................................................. 30
Mandaat MW’er (legitimering om tussen te komen in het leven van de cliënt)..................................................30
Positie van de MW’er........................................................................................................................................ 31
Introductie kerntaken (4 clusters)...................................................................................................................... 32
Systematisch werken via cyclisch werkproces (1)............................................................................................32
(Hernieuwd) contact leggen met de cliënt......................................................................................................... 33
Het verkennen van de situatie.......................................................................................................................... 33
Het afwegen van de situatie.............................................................................................................................. 34
Wensen en oplossingen verkennen.................................................................................................................. 34
Uitvoeren en bijstellen van plannen en acties...................................................................................................35
Het evalueren en/of afsluiten............................................................................................................................ 35
Categoriseren in 4 clusters (2).......................................................................................................................... 36
Classificatiesysteem......................................................................................................................................... 36
Praktische hulpverlening...................................................................................................................................... 37
Eenvoudige activiteiten van MW’ers die tot onmiddellijk resultaat leiden..........................................................37
3
, Kleine diensten................................................................................................................................................. 37
Helpen bij formulieren en correspondentie........................................................................................................38
Cliënt vergezellen............................................................................................................................................. 38
Financieel beheer regelen................................................................................................................................ 38
Afspraak regelen............................................................................................................................................... 39
Sociaal contact bevorderen.............................................................................................................................. 40
Hulpbronnen uit de omgeving inschakelen.......................................................................................................40
Informatieve hulpverlening................................................................................................................................... 41
Informatie geven............................................................................................................................................... 41
Advies geven.................................................................................................................................................... 42
Individuele belangenbehartiging....................................................................................................................... 42
Voorlichting geven............................................................................................................................................ 43
Verwijzen.......................................................................................................................................................... 43
Bemiddeling door contactlegging...................................................................................................................... 43
Onderzoek en rapportage................................................................................................................................. 44
1. Vooraf enkele belangrijke uitgangsprincipes.................................................................................................44
2. Voorwaarden doeltreffende rapportage........................................................................................................ 45
3. Onderscheid interne en externe rapportage..................................................................................................45
Psychosociale hulpverlening – kerntaken............................................................................................................. 46
Psychosociale hulpverlening............................................................................................................................. 46
Vooraf 1: rol MW’er........................................................................................................................................... 46
Voeren van hulpverleningsgesprekken met cliëntsysteem................................................................................46
Vooraf 2: welke aanpak aangewezen?............................................................................................................. 47
Vooraf 3: effectiviteit van hulpverlening?.......................................................................................................... 47
Ondersteunen................................................................................................................................................... 48
Leren................................................................................................................................................................ 48
Begeleiden ipv behandelen............................................................................................................................... 49
Eerste opvang................................................................................................................................................... 50
Crisisinterventie................................................................................................................................................ 50
Bemiddelen in conflicten................................................................................................................................... 51
Psychosociale hulpverlening – kerntaken deel 2..................................................................................................52
Het ‘sociaal netwerk’......................................................................................................................................... 52
SW/MW is meer dan individuele hulpverlening.................................................................................................52
Genogram........................................................................................................................................................ 52
Ecogram........................................................................................................................................................... 53
Netwerkcirkel.................................................................................................................................................... 53
Sociale netwerken inschakelen en ondersteunen.............................................................................................54
Motivatie als motor tot verandering................................................................................................................... 54
Een slechte gewoonte...................................................................................................................................... 54
Weerstand........................................................................................................................................................ 54
4