Samenvatting Betoog over de reformatie - GS

Scheuring christelijke kerk was onvermijdelijk
Blijvende littekens voor huidige geloofsgemeenschappen

Eeuwenlang waren er misstanden in de katholieke kerk. De kerk buitte, onder leiding van de paus,
het volk uit met aflaathandel. Dit terwijl de geestelijken en de kerk baadden in weelde en rijkdom. Er
was kritiek op deze geestelijken: ze leefden niet volgens het celibaat, wat ze wel beloofd hadden.
Toen het humanisme zich ontwikkelde en geleerden de Bijbel opnieuw vertaalden, kwam aan het
licht dat de kerk heel fout bezig was.

Tijdens de middeleeuwen was bijna iedereen aanhanger van de katholieke kerk. Als je niet deed wat
de kerk wilde, werd je gestraft. Maarten Luther was een van de eersten die publiekelijk zijn kritiek
uitsprak en deze publiceerde in geschriften. Hij hing zijn 95 stellingen op aan de deuren van een
slotkerk in Wittenberg. Daarna hadden steeds meer mensen kritiek op de kerk. De straffen van de
kerk bleken niet meer effectief voor zo’n grote groep mensen: de hervormers waren niet meer te
stoppen. Dit was de druppel die de emmer deed overlopen, de Reformatie was begonnen. De
scheuring van de katholieke kerk in West-Europa had naar mijn mening niet voorkomen kunnen
worden, deze revolutie was onvermijdelijk.

Omdat de Bijbel er alleen in het Latijn was, kon het volk deze lange tijd niet lezen. De kerk en de paus
waren de enigen die kennis hadden van wat er in de Bijbel zou staan. Ze konden de informatie dus
ook aanpassen als dit hen niet aanstond. Dit gaf de paus te veel macht, die hij vervolgens ook
misbruikte door het volk aflaten te verkopen. Hiermee konden mensen hun zonden afkopen, zodat
ze toch in de hemel zouden komen. De kerk verdiende hier veel geld aan. Maar toen (onder andere)
het humanisme op gang kwam, veranderde dit. Geleerden, onder wie Erasmus, gingen de
Bijbelteksten van de kerk vergelijken met de teksten van de oude Grieken en Romeinen. Zo kwamen
ze erachter dat de Bijbel veel vertaal- en interpretatiefouten bevatte. Bepaalde delen van de
katholieke leer stonden niet eens in de Bijbel. De humanisten herschreven de Bijbel zoals zij vonden
dat hij hoorde te zijn, naar de oude Griekse en Romeinse teksten.

Toen de boekdrukkunst werd ontdekt, konden de reformatorische ideeën van de herschreven Bijbel
zich snel en in grote hoeveelheden verspreiden. De nieuwe, aangepaste Bijbel was er nu in een taal
die voor veel meer mensen leesbaar was. Ook zorgden de handel en andere communicatie voor
snelle verspreiding van Bijbelse teksten en Luthers overtuigingen.

Mede door zijn 95 stellingen was Maarten Luther de belangrijkste man voor de Hervorming. Deze
stellingen waren het begin van een grote verandering. Ze gingen vooral over het afschaffen van de
aflaathandel. Luther vond dat de Bijbel de enige bron van het geloof moest zijn. Ook Johannes Calvijn
had kritiek op de katholieke kerk. Hij was het op veel punten met Luther eens, alleen was zijn
calvinisme veel ingetogener. Een andere belangrijke hervormer was Erasmus. Hij is de schrijver van
Lof der Zotheid waarin hij onder meer zijn kritiek op de kerk beschrijft. Erasmus hield zich ook al
bezig met het vertalen van de Bijbel. Natuurlijk waren deze mannen ontzettend belangrijk voor de
Reformatie. Maar de realiteit blijft: ook als zij er niet waren geweest, zouden er vergelijkbare
standpunten en ideeën zijn ontstaan. Misschien zou het langer hebben geduurd, maar uiteindelijk
zou iemand anders dan wel hebben gezorgd voor de Hervorming.

Later werd Luther ook vanuit Koninklijke kringen gesteund. In zijn stellingen en geschriften stelde hij
niet te geloven dat God op aarde handelde in de persoon van de paus. Hij vond dat het pausschap
afgeschaft moest worden en dat vorsten de macht moesten krijgen over de kerk. Burgers moesten
vorsten gehoorzamen. De teksten van Luther waren gunstig voor vorsten, zij kregen op deze manier
meer status. Maar ook voor Luther was het gunstig, want de vorsten boden hem bescherming en