samenvatting onderzoeksmethoden voor ontwerpers 1

Waarnemen – analyseren – benoemen
De lessen worden gebaseerd op het boek “analysing architecture the universal language of
place – making”
In dit deel gaan we inzichten krijgen in waarom het belangrijk is om een ruimte waar te nemen, te
analyseren en een juist vakjargon te gebruiken. We gaan verschillende benaderingen zien van
hoe dit te doen en we gaan ons vocabularium kunnen beginnen opbouwen. Hier zijn al enkele
elementen van een interieur:
- De deur
- De vloer: deze vormt vaak samen met het plafond een blinde vlek. We kijken er te weinig
van, maar het is toch wel een zeer cruciaal element.
- De wanden/ muren: deze staan op hoogt tegenover de rest van de ruimte
- De ramen: via deze weg krijgen we licht binnen en een zicht naar buiten. Ze zijn zeer
bepalend voor een ruimte, want een bepaalde licht inval kan een bepaald gevoel
kweken. We kunnen voor meer of minder licht dus ook spelen met de grote van de
ramen.
Het is een feit dat we in de Westerse wereld heel veel tijd binnen door brengen.
Wetenschappelijk onderzoek laat ons zien dat de meerderheid zo’n 68,7% van zijn dag binnen
door brengt. We maken deel uit van de generation indoor, in de moderne samenleving is de
totale tijd die buiten wordt doorgebracht het onbelangrijkste deel van de dag. Het is dus
belangrijk om veel aandacht te spenderen aan het ontwerpen van ruimtes. Ruimtes hebben een
invloed op de mensen. Om dit te illustreren zijn er enkele voorbeelden:
1. Een ziekenhuis
Men heeft ooit een onderzoek gedaan naar de invloed van natuur op een patiënt. Zo
heeft men 1 gang gericht naar het groene en de andere gang naar de muur. Het viel op
dat de mensen die naar het groene waren gericht sneller beter waren. Hoe een
ziekenhuis kamer er uit ziet speelt ook een rol
Als we dan kijken naar de wacht ruimtes in een ziekenhuis voelen deze
zeer negatief aan. In plaats van een plek te zijn om rustig te worden in
afwachting van bepaalde zaken is het een plek die juist mee bijdraagt aan
de stress en negatieve gevoelens.
2. Een kantoor
Dit dient een ruimte te zijn waar men zich kan
concentreren, in plaats daarvan is het een chaos
zonder een orde in te vinden.
Er zijn echter ook ruimtes met een positief effect op de
mensen
1. School
Dit is een school waar men heeft geprobeerd te werken met andere
soorten van tafels en zit plekken. Het heeft een positief effect op de leer
ervaring van de leerlingen.
2. Kantoor
In dit kantoor was er een te hoog plafond, waardoor het niet
aangenaam aan voelde. Men heeft door middel van materialen in te
zetten het probleem proberen oplossen. Men heeft door middel van
textiel het dak minder hoog doen lijken en de verkeerde akoestiek
verbeterd.

, Bij het ontwerpen moeten we dus goed kijken naar de noden van de bewoners en of
gebruikers, maar kijk zeker ook wel is naar de geschiedenis van het gebouw=;
Een voorbeeld is the house of commons. Deze was afgebrand en men vroeg aan
Winston Churcill om hem opnieuw te ontwerpen. Mensen wilde iets nieuw, maar hij
weigerde dit te doen. Hij wilde de oude sfeer behouden. “wij ontwerpen een gebouw,
maar het gebouw beïnvloed ons”.
Een belangrijke architect die we niet mogen vergeten is JØRN UTZON. Het was een Deense
architect die zich ook bezig houd met interieur. Hij heeft heel wat zaken ontworpen, onder
andere het Sydney Opera House. Dit ontwerp is ook een goed voorbeeld voor het feit dat ons
dagelijks leven een inspiratie bron kan zijn. Hij heeft het gebouw namelijk ontworpen aan de
hand van appelsien schillen. Het project is echter wel stop gezet midden in de bouw er van,
omdat het budget op was. Men heeft bij gevolg een andere ontwerper
ingehuurd. Dit maakte het moeilijk voor Utzon, omdat hij het gebouw als in zijn
exterieur en interieur als 1 geheel zag. De inhoud is echter niet geworden wat hij
in zijn hoofd had zitten. Bij het proces van zijn ontwerp, heeft hij ook een
maquette gemaakt. Dit is een cruciale stap, omdat je dan al een eerste blik
krijgt van hoe het er uit gaat komen te zien. Je kan dan ook controleren of al de
verhoudingen wel kloppen.

Hij heeft vervolgens ergens in Spanje een huis ontworpen, Can Lis. Hij heeft hier eerst de plek
opgezocht en de plek ervaren, de sfeer opgenomen. Impediment = je voelt de plek met je
zintuigen. De context voor dit gebouw speelt dus een cruciale rol. Utzon heeft hier dus
gebruik gemaakt van Genius Loci, ‘de geest van de plek’, wordt omschreven als het
gevoel dat mensen hebben bij een plaats, opgevat als de som van alle fysieke en
symbolische waarden in de natuur en de menselijke omgeving die zorgen voor een
holistische betrokkenheid van alle zintuigen in tegenstelling tot de dominante voorkeur voor het
visuele. Dit leidt tot een ruimtelijk concept.
Bij het ontwerpen heeft hij eerst een conceptschets gemaakt en heeft deze vertaald naar
gebouwen. Hij heeft 5 gebouwen gemaakt en deze verbonden aan elkaar.
Het opmerkelijke aan deze gebouwen is dat ze 5 blinde muren hebben naar de straat toe, er zijn
geen ramen aan deze muren. Ook heeft hij gebruik gemaakt van positieve (= gevulde) en
negatieve (= lege) ruimtes. Hij heeft bij het maken van zijn ontwerp ook gebruik gemaakt van de
lokale materialen. Utzon heeft mee gewerkt aan de bouw, wat het nog een diepere betekenis
geeft.
In zijn gebouw heeft hij enkele leuke zaken gemaakt:
- Hij besteed veel tijd bij het ontwerpen van de inkom. Het is namelijk de eerste kennis
making met het gebouw.
- Men heeft rond het huis de bestaande bomen gerespecteerd, dit wilt ook zeggen dat de
positionering van de gebouwen is aangepast aan de bestaande natuur.
- Door middel van omkadering heeft hij geprobeerd zaken in de focus te zetten. Hij deed
dit door de maan vorm in de deur, maar ook door raam openingen.
- Door het gebruik van hetzelfde materiaal heeft hij er voor gezorgd dat het als een geheel
voelt.
- Iets opmerkelijk is is dat de raam kaders zichtbaar zijn langs buiten.
- Je ziet ook veel licht en schaduw werking in het huis.
Observatie is meer dan kijken. Het is een bewuste, gerichte en nauwkeurige waarneming met
als doel kenmerken en ruimtelijke eigenschappen te achterhalen en te registreren. Voor elk
ontwerp, moeten we opnieuw beginnen met het observeren van de omgeving.

Architectuur begrijpen is niet hetzelfde als de stijl van een gebouw te kunnen bepalen aan de
hand van bepaalde externe kenmerken. Het is niet genoeg om architectuur te zien; je moet het
ervaren. Je moet observeren hoe het is ontworpen voor een speciaal doel en hoe het is

,afgestemd op het hele concept en ritme van een specifiek tijdperk. Je moet in de kamers
verblijven, voelen hoe ze om je heen sluiten. Je moet je bewust zijn van de textuureffecten,
ontdekken waarom juist die kleuren zijn gebruikt, hoe de keuze afhing van de oriëntatie van de
kamers ten opzichte van ramen en de zon. Architectuur is iets ondeelbaars, iets dat je niet in
een aantal elementen kunt scheiden. Architectuur wordt niet geproduceerd door simpelweg
plattegronden en secties aan aanzichten toe te voegen. Het is iets anders en iets meer. Het is
onmogelijk om precies uit te leggen wat het is, de grenzen ervan zijn allerminst goed
gedefinieerd. Over het geheel genomen moet kunst niet worden uitgelegd; het moet worden
ervaren. Maar d.m.v. woorden is het mogelijk om anderen te helpen het te ervaren.

Introduction
introduction
Bouwkundige elementen= alles in een ruimte dat te maken heeft met de constructie. Zaken die
noodzakelijk zijn zoals: muren, plafond, vloer, ramen.
Interieur specifieke elementen = zaken die later worden toe gevoegd. Het is ook vaak eigen aan
de functie van een ruimte.
Fenomenologische kenmerken. Welke sfeer hangt er in ruimte of welk gevoel krijg je van de
ruimte.

De lessen zijn gebaseerd op het boek “Analysing architecture the universal language of place
making” (Fifth edition). Routledge.

Schrijver legt uit waarom hij het boek heeft geschreven. hij spreekt over architecten, maar in
veel landen horen interieur en architectuur samen.
Wij als ontwerpers moeten autodidact zijn (zelflerende(nl) iemand die op eigen houtje allerlei
kennis vergaart., zelfgeleerde). We zijn geen kunstenaar, maar we moeten onze eigen visie
ontwikkelen. Ons zelf opleiden aan de hand van onze voorkeuren, ervaringen,… . Dit maakt dat
elke ontwerper uniek is. We worden principes aangeleerd, maar we moeten zelf invullen. We
worden aangeleerd van hoe naar een ruimte te moeten kijken. Er is ook al veel kennis in de
wereld, hier kunnen we gebruik van maken. Autodidact zijn wilt dus niet zeggen dat je op je
eentje staat, er is een rijk gamma aan informatie en inspiratie. Maak hier dan ook gebruik van.

Zo is niet elke aula hetzelfde. Het is specifiek op basis van eigenschappen aan de heersende
cultuur. Er zijn al aula’s ontworpen en we kunnen dit als bron gebruiken, maar we moeten hier
op verder bouwen. Het geschikt maken voor het publiek.


Voorbeelden van methodes
PETER MÄRKI
Hij vind dat architectuur leren is zoals een taal leren. Je moet het echt leren. Je leert wel het
alfabet, maar je moet dat ook woorden leren maken, en dan zinnen,… . Peter spreekt hier
van de ‘old language’. Hij spreekt hier over 2 onderdelen: proporties en grammaire. De
proporties is een systeem van verhoudingen en maten. De grammaire zijn architecturale
elementen zoals: plafond, vloer, … .

, Peter deed analyses van reeds bestaande gebouwen en ook veel een onderzoek naar de
proporties en dimensies van het gebouw. Hij heeft een analyse van gevels gedaan. Bv. Hoe
verloopt de overgang, deze is alleen goed als je de juiste proporties hebt. Hij deed dus veel
analyses om achter de juiste proporties te komen. Aan de hand van zijn analyses heeft hij
kennis van het verleden toe gepast in zijn eigen hedendaagse werken.
Tegenwoordig hebben we al veel nieuwe technieken, vanwege nieuwe technologie. We
evolueren heel de tijd en kunnen niet zo maar bouwstijl van vroeger toe passen, we moeten
deze in een moderne context adapteren.

Dom Hans Van Der Laan
Dom werkte aan een menselijke architectuur. Een architectuur die eerder horizontaal is
opgevat dan verticaal, met dik metselwerk, klassieke kolommenreeksen, dynamische
open perspectieven en een uitgesproken ritmiek.
Hij baseerde zich op het “plastisch getal”. De gouden snede was essentieel. Het is een
proportie die we moeten toe passen in onze eigen ontwerpen (is wat hij denkt en is aangeleerd).
Het “plastische getal” is een driedimensionaal systeem van architecturale verhoudingen
gebaseerd op het menselijke vermogen om verschillen in afmetingen tussen driedimensionale
ruimten en objecten waar te nemen en duidelijk te onderscheiden. Dom is ook de persoon die
het plastisch getal en zijn theorie heeft ontdekt en ontwikkeld.
Hij liet studenten kiezelstenen sorteren en analyseerde de resultaten. De vraag die hij stelde
was vanaf wanneer hoort een bepaalde grote van kiezelsteen in een bepaalde groep. Dit heeft te
maken met verhoudingen en proporties. Hij stelde vast dat om het verschil in grootte tussen
twee delen van hetzelfde systeem duidelijk te maken, hun onderlinge verhouding ongeveer 3:4
moet zijn. Deze verhouding levert het eigenlijke “plastic getal”.
Zijn gebouwen zijn heel sterk herkenbaar van wegens zijn ritmes en horizontale accenten.
Hij deed ook een studie over hetzelfde gebouw als Peter. Er zijn dus verschillende
manieren van analyses te doen over hetzelfde gebouw. Hij analyseerde dan vooral het
plan. Deed zijn analyse ook op het pantheon en kwam er achter dat beide gebouwen
volgens zijn plastisch getal klopte. In al zijn architectuur zie je het plastisch getal. Zelf
de meubels. In zijn werken zal je dus zeker geen ronde vormen zien.
Hij gebruikte het ook als een hulmiddel om ruimtelijke vraagstukken op te lassen, om
ruimtelijke relaties op te lossen. De manier van plaatsing van tegels kloppen samen met
de muren of kolommen. Dom probeert een harmonie te vormen om de geestelijke
sereenheid te bevorderen. Hij probeert in zijn ontwerp het hele systeem te doen
beantwoorden aan de basisverhoudingen, die een mens kan waarnemen in de ruimte.
Hij identificeerde ook 3 schalen in een gebouw:
- Intieme ruimte of werkruimte
- Loopruimte = hier komen mensen elkaar tegen, gebeuren de ontmoetingen
- Visuele veld, waar het gebouw binnenkomt in relatie met de buitenruimte.

Hij denkt en zoals andere dat er een universele waarheid is vanwaar we allemaal vertrekken. Ze
zoeken een basis vorm.

Pieter De Bruyne
Hij groeide op in de meubelmakerij van zijn vader en is dan interieur architectuur gaan studeren.
Hij heeft hierdoor een andere input gekregen. Wilde goedkopen meubels maken en probeerde
bij gevolg ook zijn meubels te laten produceren. Veel bedrijven konden niet om met hem, omdat
zij liever hun eigen twist gaven aan die ontwerpen. Hij heeft dan zeer mooie, maar moeilijke
meubelstukken gemaakt. Deze konden mensen namelijk niet zo maar na gemaakt worden.
Pieter liet zich inspireren uit bestaande architectuur. Hij leerde iets over proporties en
dimensies.