2.1 De opbouw van de aarde
Niet alleen de continenten bewegen, maar ook de bodem van de oceaan beweegt. Dit is de
drijvende kracht van de continentbeweging.
Het grootste deel van de aardkorst wordt gevormd door de oceaanbodem. Deze oceanische korst
ligt veel lager dan de continentale korst, dit wordt veroorzaakt door een verschil in de
samenstelling van beiden soorten korst. De oceanische korst bestaat uit basalt. Basalt heeft een
hogere dichtheid en is veel zwaarder dan andere gesteenten zoals graniet, waaruit continenten
zijn opgebouwd. Hierdoor zakt de oceanische korst dieper weg in de aarde dan de continentale
korst. Deze korsten ‘drijven’ op de aardmantel.
De aardmantel bestaat uit zwaardere gesteenten dan de aardkorst. Vanuit de aardkern wordt het
gesteente in de aardmantel verwarmd. Om deze warmte kwijt te kunnen, komt het vaste
gesteente in de mantel in beweging. Ondanks de hoge temperatuur is het niet gesmolten,
aangezien de hoge druk smeltpunt verhogend werkt. Dit gesteente beweegt langzaam, en vormt
de convectiestromen. Het bovenste gedeelte van de aardmantel bestaat uit de lithosfeer en de
asthenosfeer. De lithosfeer bestaat uit de aardkorst en het bovenste deel van de aardmantel en
bestaat uit vast gesteente. De asthenosfeer is de enige laag van de aardmantel die bestaat uit
materiaal dat voor een klein deel gesmolten is.
De aardkern bestaat grotendeels uit ijzer. Radioactieve elementen in de kern produceren warmte.
De binnenkern is vast en de buitenkern door de warmte vloeibaar.
Op de bodem van de Atlantische Oceaan zit een soort ‘onderwatergebergte’, de midoceanische
rug. De oceaan is hier veel minder diep dan elders. Hier drijft de korst uit elkaar en vindt er
divergentie plaats.
Ook werden er diepe kloven in de oceaanbodem ontdekt, diepzeetroggen. Hier verdwijnt de korst
in de mantel.
Om informatie te verzamelen over de opbouw van de aarde, maakt men gebruik van de trillingen
die bij elke aardbeving dwars door de aarde gaan en overal ter wereld kunnen worden
opgevangen en geregistreerd. De snelheid en de richting van de aardbevingstrillingen worden
beïnvloed door de eigenschappen van gesteente, zoals de temperatuur, dichtheid en
vloeibaarheid.
, 2.2 Platentektoniek
De aardplaten drijven op de mantel en bewegen. Er zijn verschillende manieren waarop de platen
bewegen:
- Bij convergente plaatgrenzen botsen twee aardplaten tegen elkaar. Wanneer een stuk
oceaanbodem botst op een stuk continent, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het
continent de mantel in. Dit proces heet subductie. Op de grens ontstaan diepzeetroggen.
- Bij divergente plaatgrenzen bewegen twee aardplaten uit elkaar. Er ontstaat een scheur in de
aardkorst die direct wordt opgevuld met lava. Door het stollen hiervan ontstaat een nieuwe
oceaanbodem, die op deze manier langzaam aangroeit vanuit de midoceanische rug, ook wel
spreidingszone genoemd.
- Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar. Het gaat dan om twee
aardplaten die in tegengestelde richting bewegen of met verschillende snelheden in dezelfde
richting bewegen.
Het aangroeien van oceaanbodem rond een midoceanische rug wordt gecompenseerd door het
verdwijnen van oceaanbodem bij een subductiezone. De oceaanbodem ontstaat dus continu en
verdwijnt weer. Terwijl continenten blijven bestaan en zelfs aangroeien. Dit gebeurt dankzij het
proces van subductie. Een deel van het wegduikende basalt wordt samen met water
omgesmolten tot een nieuw, lichter gesteente, dat opstijgt en wordt toegevoegd aan het
continent. De oceaanbodem wordt als het ware ‘gerecycled’.
De snelheden waarmee de platen jaarlijks bewegen verschillen. Deze verschillende snelheden
hebben ervoor gezorgd dat men niet zeker weet welk mechanisme plaatbeweging aandrijft. Er zijn
dan ook verschillende krachten die een rol spelen bij de beweging van aardplaten:
- Vanuit een midoceanische rug ontstaan er duwkrachten als gevolg van lava dat op deze plek
uit de aarde vloeit. Het uittredend lava duwt de oceanische platen dan uit elkaar.
- Aangekomen bij de subductiezone (trog) is de oceaanbodem oud, sterk afgekoeld en door het
inkrimpen extra zwaar geworden. Bij subductie wordt deze oceaanbodem door het gewicht
naar beneden getrokken. Als gevolg hiervan ontstaat een trekkracht op de rest van de
oceanische plaat.
- Convectiestromen zijn verantwoordelijk voor de zijdelingse beweging van de aardplaten. De
platen bewegen op de stroming van het magma in de mantel.
Met het actualiteitsprincipe kunnen we reconstrueren waar continenten op verschillende
tijdstippen lagen, omdat wetenschappers ervan uitgaan dat de platen nu net zo snel bewegen als
vroeger.
Vroeger De continenten zijn grotendeels naar elkaar gedreven: Pangea.
De bewegingsrichting draait om
Nu De continenten bewegen uit elkaar, alleen Europa en Afrika naderen elkaar
De bewegingsrichting draait om
Toekomst De continenten bewegen naar elkaar
Volgens bovenstaande tabel verandert de bewegingsrichting van continenten om de 250 miljoen
jaar en ontstaat er een soort cyclus van toe en uit elkaar bewegende continenten.
Niet alleen de continenten bewegen, maar ook de bodem van de oceaan beweegt. Dit is de
drijvende kracht van de continentbeweging.
Het grootste deel van de aardkorst wordt gevormd door de oceaanbodem. Deze oceanische korst
ligt veel lager dan de continentale korst, dit wordt veroorzaakt door een verschil in de
samenstelling van beiden soorten korst. De oceanische korst bestaat uit basalt. Basalt heeft een
hogere dichtheid en is veel zwaarder dan andere gesteenten zoals graniet, waaruit continenten
zijn opgebouwd. Hierdoor zakt de oceanische korst dieper weg in de aarde dan de continentale
korst. Deze korsten ‘drijven’ op de aardmantel.
De aardmantel bestaat uit zwaardere gesteenten dan de aardkorst. Vanuit de aardkern wordt het
gesteente in de aardmantel verwarmd. Om deze warmte kwijt te kunnen, komt het vaste
gesteente in de mantel in beweging. Ondanks de hoge temperatuur is het niet gesmolten,
aangezien de hoge druk smeltpunt verhogend werkt. Dit gesteente beweegt langzaam, en vormt
de convectiestromen. Het bovenste gedeelte van de aardmantel bestaat uit de lithosfeer en de
asthenosfeer. De lithosfeer bestaat uit de aardkorst en het bovenste deel van de aardmantel en
bestaat uit vast gesteente. De asthenosfeer is de enige laag van de aardmantel die bestaat uit
materiaal dat voor een klein deel gesmolten is.
De aardkern bestaat grotendeels uit ijzer. Radioactieve elementen in de kern produceren warmte.
De binnenkern is vast en de buitenkern door de warmte vloeibaar.
Op de bodem van de Atlantische Oceaan zit een soort ‘onderwatergebergte’, de midoceanische
rug. De oceaan is hier veel minder diep dan elders. Hier drijft de korst uit elkaar en vindt er
divergentie plaats.
Ook werden er diepe kloven in de oceaanbodem ontdekt, diepzeetroggen. Hier verdwijnt de korst
in de mantel.
Om informatie te verzamelen over de opbouw van de aarde, maakt men gebruik van de trillingen
die bij elke aardbeving dwars door de aarde gaan en overal ter wereld kunnen worden
opgevangen en geregistreerd. De snelheid en de richting van de aardbevingstrillingen worden
beïnvloed door de eigenschappen van gesteente, zoals de temperatuur, dichtheid en
vloeibaarheid.
, 2.2 Platentektoniek
De aardplaten drijven op de mantel en bewegen. Er zijn verschillende manieren waarop de platen
bewegen:
- Bij convergente plaatgrenzen botsen twee aardplaten tegen elkaar. Wanneer een stuk
oceaanbodem botst op een stuk continent, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het
continent de mantel in. Dit proces heet subductie. Op de grens ontstaan diepzeetroggen.
- Bij divergente plaatgrenzen bewegen twee aardplaten uit elkaar. Er ontstaat een scheur in de
aardkorst die direct wordt opgevuld met lava. Door het stollen hiervan ontstaat een nieuwe
oceaanbodem, die op deze manier langzaam aangroeit vanuit de midoceanische rug, ook wel
spreidingszone genoemd.
- Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar. Het gaat dan om twee
aardplaten die in tegengestelde richting bewegen of met verschillende snelheden in dezelfde
richting bewegen.
Het aangroeien van oceaanbodem rond een midoceanische rug wordt gecompenseerd door het
verdwijnen van oceaanbodem bij een subductiezone. De oceaanbodem ontstaat dus continu en
verdwijnt weer. Terwijl continenten blijven bestaan en zelfs aangroeien. Dit gebeurt dankzij het
proces van subductie. Een deel van het wegduikende basalt wordt samen met water
omgesmolten tot een nieuw, lichter gesteente, dat opstijgt en wordt toegevoegd aan het
continent. De oceaanbodem wordt als het ware ‘gerecycled’.
De snelheden waarmee de platen jaarlijks bewegen verschillen. Deze verschillende snelheden
hebben ervoor gezorgd dat men niet zeker weet welk mechanisme plaatbeweging aandrijft. Er zijn
dan ook verschillende krachten die een rol spelen bij de beweging van aardplaten:
- Vanuit een midoceanische rug ontstaan er duwkrachten als gevolg van lava dat op deze plek
uit de aarde vloeit. Het uittredend lava duwt de oceanische platen dan uit elkaar.
- Aangekomen bij de subductiezone (trog) is de oceaanbodem oud, sterk afgekoeld en door het
inkrimpen extra zwaar geworden. Bij subductie wordt deze oceaanbodem door het gewicht
naar beneden getrokken. Als gevolg hiervan ontstaat een trekkracht op de rest van de
oceanische plaat.
- Convectiestromen zijn verantwoordelijk voor de zijdelingse beweging van de aardplaten. De
platen bewegen op de stroming van het magma in de mantel.
Met het actualiteitsprincipe kunnen we reconstrueren waar continenten op verschillende
tijdstippen lagen, omdat wetenschappers ervan uitgaan dat de platen nu net zo snel bewegen als
vroeger.
Vroeger De continenten zijn grotendeels naar elkaar gedreven: Pangea.
De bewegingsrichting draait om
Nu De continenten bewegen uit elkaar, alleen Europa en Afrika naderen elkaar
De bewegingsrichting draait om
Toekomst De continenten bewegen naar elkaar
Volgens bovenstaande tabel verandert de bewegingsrichting van continenten om de 250 miljoen
jaar en ontstaat er een soort cyclus van toe en uit elkaar bewegende continenten.
