Medische ethiek
Leerdoelen
Wat is ethiek?
Ethiek is het vakgebied dat zich bezighoudt met wat goed en kwaad is in
menselijk handelen. Het omvat reflectie over morele waarden, normen en de
vraag hoe we op een verantwoorde manier beslissingen kunnen nemen in
complexe situaties.
Voorbeelden van ethische vragen bij dagelijkse gebeurtenissen:
Ethische vragen ontstaan wanneer er een afweging moet worden gemaakt tussen
waarden of belangen. Bijvoorbeeld:
In de zorg: Moet je een behandeling voortzetten als de patiënt aangeeft
het niet meer te willen?
In het dagelijks leven: Is het verantwoord om producten te kopen die
slecht zijn voor het milieu?
Waarom moet een vroedvrouw ethisch kunnen denken en
handelen?
Een vroedvrouw komt regelmatig in situaties waarbij ethische dilemma's ontstaan,
zoals:
Het respecteren van de autonomie van een moeder versus de gezondheid
van de baby.
Het omgaan met culturele verschillen in geboortepraktijken.
Het ondersteunen van ouders in beslissingen rond abortus of medische
ingrepen.
Ethisch denken helpt een vroedvrouw om:
Bewust keuzes te maken die recht doen aan de wensen en waarden van
de zorgvrager.
Morele verantwoordelijkheid te dragen voor haar handelingen en
beslissingen.
Professionele richtlijnen en persoonlijke integriteit in balans te
houden.
Noodzaak van ethische reflectie door evolutie van medische
mogelijkheden
De snelle ontwikkelingen in de medische wereld, zoals genetische manipulatie,
vruchtbaarheidsbehandelingen en technologische innovaties, roepen ethische
,vragen op. Vroedvrouwen moeten voortdurend reflecteren op de impact van deze
evoluties om zorg te bieden die rekening houdt met medische, morele en sociale
aspecten.
Voorbeelden:
Genetische screening: Moet je ouders altijd informeren over afwijkingen
die ontdekt worden tijdens prenatale testen?
Vruchtbaarheidsbehandelingen: Tot welke leeftijd mag een vrouw
toegang krijgen tot IVF?
Thuisbevallingen met risico: Moet je als vroedvrouw altijd de wens van
de moeder volgen, ook als dat risico's met zich meebrengt?
Voorbeeld uit de cursus:
Casus Baby Doe (1982): Een baby met het Downsyndroom en
slokdarmatresie werd door de ouders niet behandeld, waardoor het kindje
stierf. Hier kwamen vragen naar voren over de kwaliteit van leven, de
rechten van het kind en de plichten van de artsen.
Voorbeeld uit de actualiteit:
Prenatale tests: Tegenwoordig kunnen we vroeg in de zwangerschap
aandoeningen zoals het Downsyndroom detecteren. Dit roept ethische
vragen op over abortus en de waarde van leven.
Waarom reflectie nodig is:
1. Maatschappelijke impact: Medische beslissingen kunnen invloed hebben op
het grotere geheel, zoals de acceptatie van handicaps in de samenleving.
2. Juridische gevolgen: Medische keuzes kunnen juridische implicaties
hebben, zoals in wrongful-birth zaken.
Ethische modellen en hun toepassing
1. Principlisme:
o Gebaseerd op vier principes: respect voor autonomie, weldoen, niet-
schaden en rechtvaardigheid.
o Toepassing: Bij een hoogrisicozwangerschap bespreek je met de
moeder haar keuzes en legt de nadruk op wat medisch het beste is
zonder haar autonomie te ondermijnen.
2. Utilitarisme:
o Keuzes worden gemaakt op basis van de uitkomst die het meeste geluk
of het minst leed oplevert voor de meeste mensen.
o Toepassing: Bij beperkte middelen (zoals te weinig incubators) wordt
gekeken naar wie de grootste kans op overleving heeft.
3. Deontologie:
o Morele plichten en regels staan centraal, ongeacht de gevolgen.
, o Toepassing: Een vroedvrouw weigert bijvoorbeeld deel te nemen aan
een abortus omdat dit tegen haar beroepscode of persoonlijke
overtuiging ingaat.
4. Zorgethiek:
o De nadruk ligt op relaties, zorg en context.
o Toepassing: Je biedt extra emotionele steun aan een moeder die
twijfelt over borstvoeding, waarbij je niet alleen de medische voordelen
maar ook haar emotionele behoeften meeweegt.
5. Personalisme:
o De waardigheid en unieke waarde van iedere persoon staan centraal.
o Toepassing: Je respecteert de keuze van ouders met een bepaalde
culturele achtergrond, zolang die keuze de gezondheid niet schaadt.
Basistheorie van E. Levinas
Emmanuel Levinas stelt dat ethiek begint in de ontmoeting met "de Ander." Het
zien van het gezicht van de ander roept een morele verantwoordelijkheid op om
zorg te dragen voor de ander, ongeacht eigen belangen. Deze theorie benadrukt
empathie, verantwoordelijkheid en het erkennen van de unieke waarde van elk
individu.
Voorbeeld: Als vroedvrouw ben je niet alleen verantwoordelijk voor de fysieke
gezondheid van de moeder, maar ook voor het luisteren naar haar angsten en
haar unieke behoeften, wat aansluit bij de ethiek van Levinas.
Zorginnovatie en diversiteit binnen het personalisme
Het personalisme legt de nadruk op de unieke waardigheid van elke persoon en
stelt dat zorg en innovatie ten dienste moeten staan van het individu. In de
context van diversiteit en innovatie betekent dit dat zorgverlening rekening houdt
met culturele, sociale en technologische diversiteit, zonder de persoonlijke
waardigheid te schaden.
Voorbeeld: Het toepassen van innovatieve technologieën, zoals teleconsultaties,
om vrouwen in afgelegen gebieden toegang te geven tot vroedkundige zorg,
terwijl culturele en persoonlijke wensen gerespecteerd worden.
Gezondheidsconcept van de positieve gezondheidszorg
Positieve gezondheidszorg verschuift de focus van de afwezigheid van ziekte
naar het vermogen van mensen om met uitdagingen om te gaan en eigen regie te
voeren over hun leven. Het benadrukt welzijn op lichamelijk, mentaal, sociaal en
zingeving-niveau.
Voorbeeld: Als vroedvrouw ondersteun je een moeder niet alleen medisch, maar
ook door haar te helpen vertrouwen te krijgen in haar moederschap, bijvoorbeeld
via voorlichting over borstvoeding en opvoeding.
, Specifiek ethische termen en voorbeelden
Autonomie: De moeder mag zelf beslissen over haar bevalling, bijvoorbeeld
de keuze tussen een thuisbevalling of ziekenhuisbevalling.
Weldoen: Je adviseert een gezonde levensstijl tijdens de zwangerschap om
moeder en kind te beschermen.
Niet-schaden: Je vermijdt medische interventies als ze niet noodzakelijk zijn,
bijvoorbeeld geen inleiding van de bevalling zonder medische reden.
Rechtvaardigheid: Zorg bieden aan alle vrouwen, ongeacht hun sociale of
culturele achtergrond, met gelijke toegang tot middelen en begeleiding.
Wie was Hippocrates?
Hippocrates (ca. 460-370 v.Chr.) was een Griekse arts, vaak beschouwd als de
"vader van de geneeskunde". Hij legde de basis voor de rationele benadering van
ziekte en gezondheid, waarbij hij ziekten probeerde te verklaren door natuurlijke
oorzaken in plaats van bovennatuurlijke invloeden. Hippocrates benadrukte ook
het belang van observatie en documentatie, wat leidde tot een meer
systematische medische praktijk.
Waarom is Hippocrates belangrijk binnen de medische ethiek?
Hippocrates introduceerde het idee dat artsen zich moeten richten op het welzijn
van hun patiënten, waarbij moreel verantwoord handelen centraal staat. Zijn
ideeën vormden de basis voor ethische principes zoals:
1. Niet-schaden (primum non nocere): Het vermijden van schade aan
patiënten.
2. Weldoen (beneficence): Het nastreven van het beste voor de patiënt.
3. Respect voor autonomie (toen indirect): Hij pleitte ervoor dat artsen met
wijsheid en voorzichtigheid handelen in het belang van de patiënt.
Deze principes vormen nog steeds de kern van de medische ethiek en zijn van
invloed op hoe gezondheidswerkers vandaag de dag handelen.
Waarom is de huidige artseneed gebaseerd op Hippocrates?
De eed van Hippocrates, een belofte die artsen traditioneel afleggen, bevat
ethische richtlijnen die nog steeds actueel zijn. Deze benadrukt:
Geheimhouding: Artsen mogen vertrouwelijke informatie over patiënten
niet delen.
Patiëntgerichtheid: Het welzijn van de patiënt staat centraal.
Morele verantwoordelijkheid: Artsen handelen niet alleen volgens
medische kennis, maar ook volgens ethische normen.
Leerdoelen
Wat is ethiek?
Ethiek is het vakgebied dat zich bezighoudt met wat goed en kwaad is in
menselijk handelen. Het omvat reflectie over morele waarden, normen en de
vraag hoe we op een verantwoorde manier beslissingen kunnen nemen in
complexe situaties.
Voorbeelden van ethische vragen bij dagelijkse gebeurtenissen:
Ethische vragen ontstaan wanneer er een afweging moet worden gemaakt tussen
waarden of belangen. Bijvoorbeeld:
In de zorg: Moet je een behandeling voortzetten als de patiënt aangeeft
het niet meer te willen?
In het dagelijks leven: Is het verantwoord om producten te kopen die
slecht zijn voor het milieu?
Waarom moet een vroedvrouw ethisch kunnen denken en
handelen?
Een vroedvrouw komt regelmatig in situaties waarbij ethische dilemma's ontstaan,
zoals:
Het respecteren van de autonomie van een moeder versus de gezondheid
van de baby.
Het omgaan met culturele verschillen in geboortepraktijken.
Het ondersteunen van ouders in beslissingen rond abortus of medische
ingrepen.
Ethisch denken helpt een vroedvrouw om:
Bewust keuzes te maken die recht doen aan de wensen en waarden van
de zorgvrager.
Morele verantwoordelijkheid te dragen voor haar handelingen en
beslissingen.
Professionele richtlijnen en persoonlijke integriteit in balans te
houden.
Noodzaak van ethische reflectie door evolutie van medische
mogelijkheden
De snelle ontwikkelingen in de medische wereld, zoals genetische manipulatie,
vruchtbaarheidsbehandelingen en technologische innovaties, roepen ethische
,vragen op. Vroedvrouwen moeten voortdurend reflecteren op de impact van deze
evoluties om zorg te bieden die rekening houdt met medische, morele en sociale
aspecten.
Voorbeelden:
Genetische screening: Moet je ouders altijd informeren over afwijkingen
die ontdekt worden tijdens prenatale testen?
Vruchtbaarheidsbehandelingen: Tot welke leeftijd mag een vrouw
toegang krijgen tot IVF?
Thuisbevallingen met risico: Moet je als vroedvrouw altijd de wens van
de moeder volgen, ook als dat risico's met zich meebrengt?
Voorbeeld uit de cursus:
Casus Baby Doe (1982): Een baby met het Downsyndroom en
slokdarmatresie werd door de ouders niet behandeld, waardoor het kindje
stierf. Hier kwamen vragen naar voren over de kwaliteit van leven, de
rechten van het kind en de plichten van de artsen.
Voorbeeld uit de actualiteit:
Prenatale tests: Tegenwoordig kunnen we vroeg in de zwangerschap
aandoeningen zoals het Downsyndroom detecteren. Dit roept ethische
vragen op over abortus en de waarde van leven.
Waarom reflectie nodig is:
1. Maatschappelijke impact: Medische beslissingen kunnen invloed hebben op
het grotere geheel, zoals de acceptatie van handicaps in de samenleving.
2. Juridische gevolgen: Medische keuzes kunnen juridische implicaties
hebben, zoals in wrongful-birth zaken.
Ethische modellen en hun toepassing
1. Principlisme:
o Gebaseerd op vier principes: respect voor autonomie, weldoen, niet-
schaden en rechtvaardigheid.
o Toepassing: Bij een hoogrisicozwangerschap bespreek je met de
moeder haar keuzes en legt de nadruk op wat medisch het beste is
zonder haar autonomie te ondermijnen.
2. Utilitarisme:
o Keuzes worden gemaakt op basis van de uitkomst die het meeste geluk
of het minst leed oplevert voor de meeste mensen.
o Toepassing: Bij beperkte middelen (zoals te weinig incubators) wordt
gekeken naar wie de grootste kans op overleving heeft.
3. Deontologie:
o Morele plichten en regels staan centraal, ongeacht de gevolgen.
, o Toepassing: Een vroedvrouw weigert bijvoorbeeld deel te nemen aan
een abortus omdat dit tegen haar beroepscode of persoonlijke
overtuiging ingaat.
4. Zorgethiek:
o De nadruk ligt op relaties, zorg en context.
o Toepassing: Je biedt extra emotionele steun aan een moeder die
twijfelt over borstvoeding, waarbij je niet alleen de medische voordelen
maar ook haar emotionele behoeften meeweegt.
5. Personalisme:
o De waardigheid en unieke waarde van iedere persoon staan centraal.
o Toepassing: Je respecteert de keuze van ouders met een bepaalde
culturele achtergrond, zolang die keuze de gezondheid niet schaadt.
Basistheorie van E. Levinas
Emmanuel Levinas stelt dat ethiek begint in de ontmoeting met "de Ander." Het
zien van het gezicht van de ander roept een morele verantwoordelijkheid op om
zorg te dragen voor de ander, ongeacht eigen belangen. Deze theorie benadrukt
empathie, verantwoordelijkheid en het erkennen van de unieke waarde van elk
individu.
Voorbeeld: Als vroedvrouw ben je niet alleen verantwoordelijk voor de fysieke
gezondheid van de moeder, maar ook voor het luisteren naar haar angsten en
haar unieke behoeften, wat aansluit bij de ethiek van Levinas.
Zorginnovatie en diversiteit binnen het personalisme
Het personalisme legt de nadruk op de unieke waardigheid van elke persoon en
stelt dat zorg en innovatie ten dienste moeten staan van het individu. In de
context van diversiteit en innovatie betekent dit dat zorgverlening rekening houdt
met culturele, sociale en technologische diversiteit, zonder de persoonlijke
waardigheid te schaden.
Voorbeeld: Het toepassen van innovatieve technologieën, zoals teleconsultaties,
om vrouwen in afgelegen gebieden toegang te geven tot vroedkundige zorg,
terwijl culturele en persoonlijke wensen gerespecteerd worden.
Gezondheidsconcept van de positieve gezondheidszorg
Positieve gezondheidszorg verschuift de focus van de afwezigheid van ziekte
naar het vermogen van mensen om met uitdagingen om te gaan en eigen regie te
voeren over hun leven. Het benadrukt welzijn op lichamelijk, mentaal, sociaal en
zingeving-niveau.
Voorbeeld: Als vroedvrouw ondersteun je een moeder niet alleen medisch, maar
ook door haar te helpen vertrouwen te krijgen in haar moederschap, bijvoorbeeld
via voorlichting over borstvoeding en opvoeding.
, Specifiek ethische termen en voorbeelden
Autonomie: De moeder mag zelf beslissen over haar bevalling, bijvoorbeeld
de keuze tussen een thuisbevalling of ziekenhuisbevalling.
Weldoen: Je adviseert een gezonde levensstijl tijdens de zwangerschap om
moeder en kind te beschermen.
Niet-schaden: Je vermijdt medische interventies als ze niet noodzakelijk zijn,
bijvoorbeeld geen inleiding van de bevalling zonder medische reden.
Rechtvaardigheid: Zorg bieden aan alle vrouwen, ongeacht hun sociale of
culturele achtergrond, met gelijke toegang tot middelen en begeleiding.
Wie was Hippocrates?
Hippocrates (ca. 460-370 v.Chr.) was een Griekse arts, vaak beschouwd als de
"vader van de geneeskunde". Hij legde de basis voor de rationele benadering van
ziekte en gezondheid, waarbij hij ziekten probeerde te verklaren door natuurlijke
oorzaken in plaats van bovennatuurlijke invloeden. Hippocrates benadrukte ook
het belang van observatie en documentatie, wat leidde tot een meer
systematische medische praktijk.
Waarom is Hippocrates belangrijk binnen de medische ethiek?
Hippocrates introduceerde het idee dat artsen zich moeten richten op het welzijn
van hun patiënten, waarbij moreel verantwoord handelen centraal staat. Zijn
ideeën vormden de basis voor ethische principes zoals:
1. Niet-schaden (primum non nocere): Het vermijden van schade aan
patiënten.
2. Weldoen (beneficence): Het nastreven van het beste voor de patiënt.
3. Respect voor autonomie (toen indirect): Hij pleitte ervoor dat artsen met
wijsheid en voorzichtigheid handelen in het belang van de patiënt.
Deze principes vormen nog steeds de kern van de medische ethiek en zijn van
invloed op hoe gezondheidswerkers vandaag de dag handelen.
Waarom is de huidige artseneed gebaseerd op Hippocrates?
De eed van Hippocrates, een belofte die artsen traditioneel afleggen, bevat
ethische richtlijnen die nog steeds actueel zijn. Deze benadrukt:
Geheimhouding: Artsen mogen vertrouwelijke informatie over patiënten
niet delen.
Patiëntgerichtheid: Het welzijn van de patiënt staat centraal.
Morele verantwoordelijkheid: Artsen handelen niet alleen volgens
medische kennis, maar ook volgens ethische normen.
