Hoorcollege 01: Introductie van het immuunsysteem
De verschillende cellen van het immuunsysteem benoemen
Functie van het immuunsysteem
Functie van het immuunsysteem: Het immuunsysteem moet in actie komen tegen alle
potentiële binnendringers, ook wel pathogenen genoemd, die schade kunnen toebrengen.
Ook moet het onderscheidt maken tussen eigen en niet eigen en ook tussen gevaarlijk en
niet gevaarlijk.
De pathogenen bestaan uit virussen, bacteriën, schimmels en parasieten. Het kan worden
opgedeeld in twee verschillende groepen, namelijk:
- Intracellulaire pathogenen: Virussen
Hierbij wordt de geïnfecteerde cel gedood. De vrijgekomen resten worden
gefagocyteerd. Voor dit proces is het molecuul MHCI nodig;
- Extracellulaire pathogenen: Bacteriën, parasieten en schimmels
Hierbij wordt de pathogeen zelf vernietigd en de producten, bijvoorbeeld toxines,
worden geneutraliseerd. Voor dit proces is het molecuul MHCII nodig.
De verschillende cellen van het immuunsysteem
De hemapoetische stamcel kan differentiëren tot twee voorloper cellen, namelijk de
‘common lymphoid percursor’ en de ‘common myeloid percursor’. Hieruit ontstaan de 10
belangrijkste cellen, namelijk de B-cel, T-cel, NK cel, monocyt, macrofaag, dendritische cel,
basofiele granulocyt, eosinofiele granulocyt, basofiele granulocyt en de mestcel.
De volgende begrippen uitleggen: aangeboren/verworven afweer, humorale/cellulaire
afweer, cytokines/chemokines, fagocytose
Aangeboren en verworven immuniteit
Het aangeboren immuunsysteem heb je vanaf de geboorte en het is direct functioneel.
- Het is niet specifiek, het is de eerste verdedigingslinie, het maakt gebruik van de
gemeenschappelijke eigenschappen van de pathogenen en het werkt snel;
- De cellen die hierbij horen zijn: monocyten, macrofagen, dendritische cellen,
neutrofiele granulocyten, eosinofiele granulocyten, basofiele granulocyten, NK-cellen
en mestcellen.
, - De humoraal oplosbare mediatoren die hierbij horen zijn de complementfactoren.
Het verworven immuunsysteem wordt in de eerste maanden aangemaakt. Dit
immuunsysteem leert je hele leven lang.
- Het is specifiek, het bouw geheugen op, het past zich aan aan de verschillende
pathogenen, maar het duurt wel lang voordat deze actief is;
- De cellen die hierbij horen zijn: B-lymfocyten en T-lymfocyten.
- De humoraal oplosbare mediatoren die hierbij horen zijn antilichamen die gemaakt
zijn door de B-lymfocyten.
Het aangeboren en verworven immuunsysteem werken samen door middel van cytokines en
receptoren. Bij een vroeg stadium van infectie is vooral het aangeboren immuunsysteem aan
het werk en bij een later stadium is vooral het verworven immuunsysteem aan het werk.
De dendritische cellen zijn een soort brug tussen het aangeboren en verworven
immuunsysteem = zijn vanaf de geboorte wel aanwezig, communicatiekanaal tussen
aangeboren en verworven immuunsysteem.
Humorale en cellulaire afweer
De humorale afweer heeft een directe rol op de afweer. Hierbij zijn antilichamen betrokken
en het complementensysteem.
De cellulaire afweer heeft een meer indirecte rol op de afweer. Hierbij zijn cytokines en
chemokines betrokken.
Cytokines en chemokines
Cytokines en chemokines: Zijn signaalstoffen, ook wel kleine eiwitten, die geproduceerd
worden door immuuncellen.
- Cytokines: Signaalstoffen die effect hebben op nabijgelegen cellen door te binden aan
de specifieke receptoren op de target cel;
- Chemokines: Dit wordt ook wel een ‘chemoattractant cytokine’ genoemd. Het is
namelijk een soort cytokine dat tot doel heeft om witte bloedcellen uit het bloed aan
te trekken.
Fagocytose
Fagocyten: Herkennen structuren die veel pathogenen gemeen hebben, namelijk
de pathogen-associated molecular patterns (PAMPs). De fagocyten die het
immuunsysteem heeft zijn neutrofiele granulocyten, dendritische cellen,
monocyten, macrofagen en mestcellen. De dendritische cellen en de macrofagen
presenteren stukjes peptiden van een molecuul op de oppervlakte van de cel. Dit
wordt antigeenpresentatie genoemd. De fagocyt weet zelf niet wat gevaarlijk is of
niet, dus de fagocyt presenteert ook lichaamseigen eiwitten.
CD4 T-cellen kunnen MCHII herkennen, deze weten het onderscheidt te maken
tussen lichaamseigen of gevaarlijk. De peptide gaat aan het MCHII zitten en dat
wordt herkend door de CD4 T-cellen. Een antigen presenterende cel (APC) toont
MCHII. De cellen die behoren tot de APC zijn macrofagen, dendritische cellen en B-
cellen. MCHII wordt gebruikt bij extracellulaire pathogenen.
CD8 T-cellen kunnen MHCI herkennen, deze weten het onderscheidt te
maken tussen lichaamseigen of gevaarlijk. De peptide gaat aan het
MHCI zitten en dat wordt herkend door de CD8 T-cellen. Alle
kernhoudende cellen presenteren in MHCI aan T cellen.
, Hoe komt het peptide uit het cytosol in MHCI?
Een proteosoom in het cytosol breekt het peptide af in kleine peptiden. De TAP transporter
haalt de kleine peptiden in het ER.
Hoorcollege 02: ‘First line of defense’
Benoemen welke eerstelijns defensie mechanismes er bestaan in het immuunsysteem en
kan toelichten hoe ze werken
Eerste verdedigingsmechanisme aangeboren immuunsysteem
Het eerste verdedigingsmechanisme van het aangeboren immuunsysteem bestaat uit twee
delen, namelijk:
1. Fysieke barrière en chemische afweer;
2. Complement systeem.
Fysieke barrière: Hieronder vallen de huid, slijmvliezen, antimicrobiële peptiden en het
microbioom in de darmen.
- Huid: Is een sterke barrière wanneer niet beschadigd, het bestaat namelijk uit
verschillende lagen;
- Slijmvliezen: De cilia (trilharen) bewegen richting de keel en de mond, dit zorgt ervoor
dat de micro-organismen niet te diep in de longen komen. De mucus (slijmproductie)
zorgt ervoor dat de micro-organismen niet kunnen binnendringen;
- Antimicrobiële peptiden: Dit wordt geproduceerd door huidcellen, slijmvliescellen en
sommige immuuncellen. Een voorbeeld hiervan is lysozym, dit verteert de celwand
van grampositieve bacteriën. Een ander voorbeeld is defensine, dit maakt gaatjes in
de celmembraan van prokaryoten;
- Microbioom in de darmen: Grote hoeveelheid bacteriën in de darmen met een grote
diversiteit die belangrijk zijn voor fermentatie van vezels en voor de productie van
vitamines.
De rol van complement in het immuunsysteem toelichten
Complement systeem
Complement systeem: Het heeft een snelle werking, het is gericht tegen alle micro-
organismen en het geeft de tijd voor een specifieke immuunreactie. Er zijn ongeveer 30
verschillende plasma-eiwitten, waarbij complementeiwit 1 t/m 9 (C1 t/m C9) het belangrijkst
zijn. De verschillende eiwitten worden geactiveerd als ze worden geknipt, dit wordt ook wel
proteolytische activatie genoemd.
Routes en activatie: Er zijn drie verschillende manieren om het complement systeem te
activeren, namelijk:
1. Klassieke route;
2. Lectine route;
3. Alternatieve route.
Klassieke route: Deze route wordt als laatst geactiveerd en het is een samenwerking tussen
het aangeboren en het verworven immuunsysteem. Het C1-complex bindt aan een
De verschillende cellen van het immuunsysteem benoemen
Functie van het immuunsysteem
Functie van het immuunsysteem: Het immuunsysteem moet in actie komen tegen alle
potentiële binnendringers, ook wel pathogenen genoemd, die schade kunnen toebrengen.
Ook moet het onderscheidt maken tussen eigen en niet eigen en ook tussen gevaarlijk en
niet gevaarlijk.
De pathogenen bestaan uit virussen, bacteriën, schimmels en parasieten. Het kan worden
opgedeeld in twee verschillende groepen, namelijk:
- Intracellulaire pathogenen: Virussen
Hierbij wordt de geïnfecteerde cel gedood. De vrijgekomen resten worden
gefagocyteerd. Voor dit proces is het molecuul MHCI nodig;
- Extracellulaire pathogenen: Bacteriën, parasieten en schimmels
Hierbij wordt de pathogeen zelf vernietigd en de producten, bijvoorbeeld toxines,
worden geneutraliseerd. Voor dit proces is het molecuul MHCII nodig.
De verschillende cellen van het immuunsysteem
De hemapoetische stamcel kan differentiëren tot twee voorloper cellen, namelijk de
‘common lymphoid percursor’ en de ‘common myeloid percursor’. Hieruit ontstaan de 10
belangrijkste cellen, namelijk de B-cel, T-cel, NK cel, monocyt, macrofaag, dendritische cel,
basofiele granulocyt, eosinofiele granulocyt, basofiele granulocyt en de mestcel.
De volgende begrippen uitleggen: aangeboren/verworven afweer, humorale/cellulaire
afweer, cytokines/chemokines, fagocytose
Aangeboren en verworven immuniteit
Het aangeboren immuunsysteem heb je vanaf de geboorte en het is direct functioneel.
- Het is niet specifiek, het is de eerste verdedigingslinie, het maakt gebruik van de
gemeenschappelijke eigenschappen van de pathogenen en het werkt snel;
- De cellen die hierbij horen zijn: monocyten, macrofagen, dendritische cellen,
neutrofiele granulocyten, eosinofiele granulocyten, basofiele granulocyten, NK-cellen
en mestcellen.
, - De humoraal oplosbare mediatoren die hierbij horen zijn de complementfactoren.
Het verworven immuunsysteem wordt in de eerste maanden aangemaakt. Dit
immuunsysteem leert je hele leven lang.
- Het is specifiek, het bouw geheugen op, het past zich aan aan de verschillende
pathogenen, maar het duurt wel lang voordat deze actief is;
- De cellen die hierbij horen zijn: B-lymfocyten en T-lymfocyten.
- De humoraal oplosbare mediatoren die hierbij horen zijn antilichamen die gemaakt
zijn door de B-lymfocyten.
Het aangeboren en verworven immuunsysteem werken samen door middel van cytokines en
receptoren. Bij een vroeg stadium van infectie is vooral het aangeboren immuunsysteem aan
het werk en bij een later stadium is vooral het verworven immuunsysteem aan het werk.
De dendritische cellen zijn een soort brug tussen het aangeboren en verworven
immuunsysteem = zijn vanaf de geboorte wel aanwezig, communicatiekanaal tussen
aangeboren en verworven immuunsysteem.
Humorale en cellulaire afweer
De humorale afweer heeft een directe rol op de afweer. Hierbij zijn antilichamen betrokken
en het complementensysteem.
De cellulaire afweer heeft een meer indirecte rol op de afweer. Hierbij zijn cytokines en
chemokines betrokken.
Cytokines en chemokines
Cytokines en chemokines: Zijn signaalstoffen, ook wel kleine eiwitten, die geproduceerd
worden door immuuncellen.
- Cytokines: Signaalstoffen die effect hebben op nabijgelegen cellen door te binden aan
de specifieke receptoren op de target cel;
- Chemokines: Dit wordt ook wel een ‘chemoattractant cytokine’ genoemd. Het is
namelijk een soort cytokine dat tot doel heeft om witte bloedcellen uit het bloed aan
te trekken.
Fagocytose
Fagocyten: Herkennen structuren die veel pathogenen gemeen hebben, namelijk
de pathogen-associated molecular patterns (PAMPs). De fagocyten die het
immuunsysteem heeft zijn neutrofiele granulocyten, dendritische cellen,
monocyten, macrofagen en mestcellen. De dendritische cellen en de macrofagen
presenteren stukjes peptiden van een molecuul op de oppervlakte van de cel. Dit
wordt antigeenpresentatie genoemd. De fagocyt weet zelf niet wat gevaarlijk is of
niet, dus de fagocyt presenteert ook lichaamseigen eiwitten.
CD4 T-cellen kunnen MCHII herkennen, deze weten het onderscheidt te maken
tussen lichaamseigen of gevaarlijk. De peptide gaat aan het MCHII zitten en dat
wordt herkend door de CD4 T-cellen. Een antigen presenterende cel (APC) toont
MCHII. De cellen die behoren tot de APC zijn macrofagen, dendritische cellen en B-
cellen. MCHII wordt gebruikt bij extracellulaire pathogenen.
CD8 T-cellen kunnen MHCI herkennen, deze weten het onderscheidt te
maken tussen lichaamseigen of gevaarlijk. De peptide gaat aan het
MHCI zitten en dat wordt herkend door de CD8 T-cellen. Alle
kernhoudende cellen presenteren in MHCI aan T cellen.
, Hoe komt het peptide uit het cytosol in MHCI?
Een proteosoom in het cytosol breekt het peptide af in kleine peptiden. De TAP transporter
haalt de kleine peptiden in het ER.
Hoorcollege 02: ‘First line of defense’
Benoemen welke eerstelijns defensie mechanismes er bestaan in het immuunsysteem en
kan toelichten hoe ze werken
Eerste verdedigingsmechanisme aangeboren immuunsysteem
Het eerste verdedigingsmechanisme van het aangeboren immuunsysteem bestaat uit twee
delen, namelijk:
1. Fysieke barrière en chemische afweer;
2. Complement systeem.
Fysieke barrière: Hieronder vallen de huid, slijmvliezen, antimicrobiële peptiden en het
microbioom in de darmen.
- Huid: Is een sterke barrière wanneer niet beschadigd, het bestaat namelijk uit
verschillende lagen;
- Slijmvliezen: De cilia (trilharen) bewegen richting de keel en de mond, dit zorgt ervoor
dat de micro-organismen niet te diep in de longen komen. De mucus (slijmproductie)
zorgt ervoor dat de micro-organismen niet kunnen binnendringen;
- Antimicrobiële peptiden: Dit wordt geproduceerd door huidcellen, slijmvliescellen en
sommige immuuncellen. Een voorbeeld hiervan is lysozym, dit verteert de celwand
van grampositieve bacteriën. Een ander voorbeeld is defensine, dit maakt gaatjes in
de celmembraan van prokaryoten;
- Microbioom in de darmen: Grote hoeveelheid bacteriën in de darmen met een grote
diversiteit die belangrijk zijn voor fermentatie van vezels en voor de productie van
vitamines.
De rol van complement in het immuunsysteem toelichten
Complement systeem
Complement systeem: Het heeft een snelle werking, het is gericht tegen alle micro-
organismen en het geeft de tijd voor een specifieke immuunreactie. Er zijn ongeveer 30
verschillende plasma-eiwitten, waarbij complementeiwit 1 t/m 9 (C1 t/m C9) het belangrijkst
zijn. De verschillende eiwitten worden geactiveerd als ze worden geknipt, dit wordt ook wel
proteolytische activatie genoemd.
Routes en activatie: Er zijn drie verschillende manieren om het complement systeem te
activeren, namelijk:
1. Klassieke route;
2. Lectine route;
3. Alternatieve route.
Klassieke route: Deze route wordt als laatst geactiveerd en het is een samenwerking tussen
het aangeboren en het verworven immuunsysteem. Het C1-complex bindt aan een
