HGW H6: Handelingsgericht werken in een zorgcontinuüm
(het zorgcontinuüm = een onderwijs- en ondersteuningscontinuüm)
Dit hoofdstuk gaat over alle niveaus van het zorgcontinuüm.
6.1. Inleiding (p.197)
Doel zorgcontinuüm = het onderwijs zoveel mogelijk afstemmen op de onderwijsbehoeften
van alle leerlingen. Het gaat daarbij om een brede basiszorg met kwalitatief goed onderwijs
en leerlingenbegeleiding voor alle leerlingen.
Werken vanuit hetzelfde referentiekader (7 uitgangspunten van HGW) bevordert zowel de
transparantie als de communicatie in het team, met de ouders en leerlingen en met externe
deskudigen.
Het zorgcontinuüm: niveaus van zorg met gradaties van intensiteit en ondersteuning.
Stippellijnen in driehoek = de overgangen tussen niveaus zijn flexibel.
Het continuüm bevordert de samenwerking en de onderlinge afstemming tussen de
verschillende partners binnen de leerlingenbegeleiding. De onderlinge afstemming verbetert
en de begeleiding verloopt systematischer.
Binnen het zorgcontinuüm geven we aan:
Wat is goede brede basiszorg voor alle leerlingen?
Wat hebben leerlingen nodig, wat zijn hun onderwijsbehoeften?
Hoe kan de PBD het schoolteam daarbij ondersteunen?
Wat hebben individuele leerlingen aan extra ondersteuning nodig?
Wat kunnen wij als schoolteam daarvan bieden en wat hebben we daarvoor nodig?
Wanneer schakelen we het CLB-team in?
Hebben we nood aan extra externe hulp?
Het zorgcontinuüm beschrijft de zorgniveaus op een transparante en eenduidige wijze, met
aandacht voor de wisselwerking tussen de niveaus.
Zorg op een hoger zorgniveau betekent een intensivering van de zorg, met blijvende inzet en
ondersteuning op de lagere zorgniveaus.
6.2. Brede basiszorg: planmatig werken binnen de HGW-cyclus (p.198)
Professioneel handelen wordt gekenmerkt door planmatig werken, zoals met een PDCA-
cyclus. Handelingsgericht werken hanteert de HGW-cyclus.
HGW hecht er belang aan dat onderwijsprofessionals dat ‘wat werkt’ zo veel mogelijk
benutten in hun praktijk daarom zijn kenmerken van effectief onderwijs verwerkt in de
cyclus: een sterke leerkracht formuleert doelen, voorspelt de impact van het lesgeven op het
leren, bereidt de lessen goed voor, voert die bewust uit en monitort steeds en evalueert of
ze bereikt heeft wat ze beoogde. Dit alles vanuit een kritische en onderzoekende houding:
wat heb ik vandaag goed gedaan en wat kan morgen beter?
1
,De stappen van de HGW-cyclus (bij elke stap onderscheid tussen klasgroep (a) en leerlingen
die extra ondersteuning nodig hebben (b).
In het zorgcontinuüm staat de brede basiszorg centraal. Die omvat 3 stappen:
Stap 1: Waarnemen: gegevens van leerlingen analyseren.
Stap 2: Doelen, onderwijsaanbod en extra ondersteuning plannen.
Stap 3: Onderwijsaanbod en extra ondersteuning uitvoeren en evalueren, borgen wat werkt,
doorgaande lijn bewaken.
Brede basiszorg: regie bij de leerkracht
Lkr. analyseert gegevens van alle lln. (stap 1): waar liggen kansen en mogelijkheden in deze
klas en welke uitdagingen en moeilijkheden zijn er? zicht op de klasgroep: welke aspecten
bevorderen het lesgeven en het leren en welke belemmeren dat? Vanuit de leer-en
ontwikkelingslijnen, methodes en geanalyseerde gegevens formuleert de lkr. doelen voor de
klasgroep en plant ze haar onderwijsaanbod (2a). Ze bekijkt ook welke lln. extra
ondersteuning nodig hebben binnen de brede basiszorg. Wat zijn de doelen en bijbehorende
onderwijsbehoeften voor die lln. (2b)? Voor die lln. plant ze passende extra ondersteuning.
Zo ontstaat inzicht in de klasgroep: hoe kan je lln. zoveel mogelijk van en met elkaar laten
leren en daarbij zowel de overeenkomsten als de verschillen in de klas benutten? Lkr.
plant op basis daarvan een gedifferentieerd onderwijsaanbod met extra ondersteuning. De
lkr. voert de lessen en extra ondersteuning bewust uit (3). Ze biedt zo goed mogelijk
kwaliteitsvol onderwijs aan de klasgroep (3a) en ze probeert zoveel mogelijk af te stemmen
op de onderwijsbehoeften van alle leerlingen (3b). Tussentijds en na een korte periode
evalueert de lkr. haar onderwijsaanbod. Ze evalueert de impact van het lesgeven en de
2
, extrra ondersteuning. Daarvoor analyseert ze de gegevens van de lln. (stap 1) cirkel is
rond: cyclus.
Goede brede basiszorg start met:
Kwaliteitsvol onderwijs in de klas voor alle leerlingen en een goed beleid op
leerlingenbegeleiding
Acties gericht op welbevinden lln. en op hun maximale ontplooiing
Preventief en proactief werken centraal
Lkr. stimuleert via een krachtige leeromgeving de totale ontwikkeling van alle lln.
Alle lln. worden door hun lkr. systematisch opgevolgd
6.2.1. Stap 1: waarnemen – gegevens van alle leerlingen in de klasgroep analyseren
Waarnemen vraagt om een open en onbevooroordeelde manier van kijken en luisteren.
Wees je bewust van je beelden van de klas.
Hoe objectiever de gegevens (voorbeelden, toetsgegevens), hoe waardevoller de analyse en
hoe beter de beschrijving van de BS, de doelen en de evaluatie.
Analyseer de gegevens uit de overdracht, observaties, toetsen en gesprekken met collega’s,
leerlingen en ouders. Selecteer de relevante factoren: kenmerken van de leerlingen, de
onderwijsleersituatie en de opvoedingssituatie die schoolsucces stimuleren of belemmeren.
Informatie uit de overdracht
Wat heeft deze klas/leerling/ ouder nodig en wat het afgelopen schooljaar gewerkt?
Via (digitaal) leerlingdossier en collegiaal overleg.
Onbevooroordeeld is niet hetzelfde als onwetend.
Blanco starten kan niet, altijd al 1e indruk:
Uiterlijk ll.
Naam ll.
Contact en communicatie
Ouders al kent of broer/zus in de klas gehad
Verhalen van collega’s over de ll. en het gezin
Eerdere ervaringen: die ll. doet me denken aan …
Een positieve overdracht
Wees je bewust v/d beelden die je hebt v/d nieuwe lln. (tunnelvisie en selffulfilling
prophecy)
Interesses, talenten, bijdrage, tips voor lkr?, …
Vraag vooral naar dat wat werkte zonder tijdverlies aan de slag.
Leerlingen observeren
Observeer leerlingen én de effecten van jouw aanpak.
Sytematisch en doelgericht.
Toetsen analyseren
Bestudeer en analyseer zowel de uitkomsten van de methodetoetsen als van de methode-
onafhankelijke toetsen uit een leerlingvolgsysteem. Leg link met de doelen!
Praten met leerlingen
Onderzoek in persoonlijke gesprekjes wat werkt en waarom + heeft positief effect op relatie.
3
(het zorgcontinuüm = een onderwijs- en ondersteuningscontinuüm)
Dit hoofdstuk gaat over alle niveaus van het zorgcontinuüm.
6.1. Inleiding (p.197)
Doel zorgcontinuüm = het onderwijs zoveel mogelijk afstemmen op de onderwijsbehoeften
van alle leerlingen. Het gaat daarbij om een brede basiszorg met kwalitatief goed onderwijs
en leerlingenbegeleiding voor alle leerlingen.
Werken vanuit hetzelfde referentiekader (7 uitgangspunten van HGW) bevordert zowel de
transparantie als de communicatie in het team, met de ouders en leerlingen en met externe
deskudigen.
Het zorgcontinuüm: niveaus van zorg met gradaties van intensiteit en ondersteuning.
Stippellijnen in driehoek = de overgangen tussen niveaus zijn flexibel.
Het continuüm bevordert de samenwerking en de onderlinge afstemming tussen de
verschillende partners binnen de leerlingenbegeleiding. De onderlinge afstemming verbetert
en de begeleiding verloopt systematischer.
Binnen het zorgcontinuüm geven we aan:
Wat is goede brede basiszorg voor alle leerlingen?
Wat hebben leerlingen nodig, wat zijn hun onderwijsbehoeften?
Hoe kan de PBD het schoolteam daarbij ondersteunen?
Wat hebben individuele leerlingen aan extra ondersteuning nodig?
Wat kunnen wij als schoolteam daarvan bieden en wat hebben we daarvoor nodig?
Wanneer schakelen we het CLB-team in?
Hebben we nood aan extra externe hulp?
Het zorgcontinuüm beschrijft de zorgniveaus op een transparante en eenduidige wijze, met
aandacht voor de wisselwerking tussen de niveaus.
Zorg op een hoger zorgniveau betekent een intensivering van de zorg, met blijvende inzet en
ondersteuning op de lagere zorgniveaus.
6.2. Brede basiszorg: planmatig werken binnen de HGW-cyclus (p.198)
Professioneel handelen wordt gekenmerkt door planmatig werken, zoals met een PDCA-
cyclus. Handelingsgericht werken hanteert de HGW-cyclus.
HGW hecht er belang aan dat onderwijsprofessionals dat ‘wat werkt’ zo veel mogelijk
benutten in hun praktijk daarom zijn kenmerken van effectief onderwijs verwerkt in de
cyclus: een sterke leerkracht formuleert doelen, voorspelt de impact van het lesgeven op het
leren, bereidt de lessen goed voor, voert die bewust uit en monitort steeds en evalueert of
ze bereikt heeft wat ze beoogde. Dit alles vanuit een kritische en onderzoekende houding:
wat heb ik vandaag goed gedaan en wat kan morgen beter?
1
,De stappen van de HGW-cyclus (bij elke stap onderscheid tussen klasgroep (a) en leerlingen
die extra ondersteuning nodig hebben (b).
In het zorgcontinuüm staat de brede basiszorg centraal. Die omvat 3 stappen:
Stap 1: Waarnemen: gegevens van leerlingen analyseren.
Stap 2: Doelen, onderwijsaanbod en extra ondersteuning plannen.
Stap 3: Onderwijsaanbod en extra ondersteuning uitvoeren en evalueren, borgen wat werkt,
doorgaande lijn bewaken.
Brede basiszorg: regie bij de leerkracht
Lkr. analyseert gegevens van alle lln. (stap 1): waar liggen kansen en mogelijkheden in deze
klas en welke uitdagingen en moeilijkheden zijn er? zicht op de klasgroep: welke aspecten
bevorderen het lesgeven en het leren en welke belemmeren dat? Vanuit de leer-en
ontwikkelingslijnen, methodes en geanalyseerde gegevens formuleert de lkr. doelen voor de
klasgroep en plant ze haar onderwijsaanbod (2a). Ze bekijkt ook welke lln. extra
ondersteuning nodig hebben binnen de brede basiszorg. Wat zijn de doelen en bijbehorende
onderwijsbehoeften voor die lln. (2b)? Voor die lln. plant ze passende extra ondersteuning.
Zo ontstaat inzicht in de klasgroep: hoe kan je lln. zoveel mogelijk van en met elkaar laten
leren en daarbij zowel de overeenkomsten als de verschillen in de klas benutten? Lkr.
plant op basis daarvan een gedifferentieerd onderwijsaanbod met extra ondersteuning. De
lkr. voert de lessen en extra ondersteuning bewust uit (3). Ze biedt zo goed mogelijk
kwaliteitsvol onderwijs aan de klasgroep (3a) en ze probeert zoveel mogelijk af te stemmen
op de onderwijsbehoeften van alle leerlingen (3b). Tussentijds en na een korte periode
evalueert de lkr. haar onderwijsaanbod. Ze evalueert de impact van het lesgeven en de
2
, extrra ondersteuning. Daarvoor analyseert ze de gegevens van de lln. (stap 1) cirkel is
rond: cyclus.
Goede brede basiszorg start met:
Kwaliteitsvol onderwijs in de klas voor alle leerlingen en een goed beleid op
leerlingenbegeleiding
Acties gericht op welbevinden lln. en op hun maximale ontplooiing
Preventief en proactief werken centraal
Lkr. stimuleert via een krachtige leeromgeving de totale ontwikkeling van alle lln.
Alle lln. worden door hun lkr. systematisch opgevolgd
6.2.1. Stap 1: waarnemen – gegevens van alle leerlingen in de klasgroep analyseren
Waarnemen vraagt om een open en onbevooroordeelde manier van kijken en luisteren.
Wees je bewust van je beelden van de klas.
Hoe objectiever de gegevens (voorbeelden, toetsgegevens), hoe waardevoller de analyse en
hoe beter de beschrijving van de BS, de doelen en de evaluatie.
Analyseer de gegevens uit de overdracht, observaties, toetsen en gesprekken met collega’s,
leerlingen en ouders. Selecteer de relevante factoren: kenmerken van de leerlingen, de
onderwijsleersituatie en de opvoedingssituatie die schoolsucces stimuleren of belemmeren.
Informatie uit de overdracht
Wat heeft deze klas/leerling/ ouder nodig en wat het afgelopen schooljaar gewerkt?
Via (digitaal) leerlingdossier en collegiaal overleg.
Onbevooroordeeld is niet hetzelfde als onwetend.
Blanco starten kan niet, altijd al 1e indruk:
Uiterlijk ll.
Naam ll.
Contact en communicatie
Ouders al kent of broer/zus in de klas gehad
Verhalen van collega’s over de ll. en het gezin
Eerdere ervaringen: die ll. doet me denken aan …
Een positieve overdracht
Wees je bewust v/d beelden die je hebt v/d nieuwe lln. (tunnelvisie en selffulfilling
prophecy)
Interesses, talenten, bijdrage, tips voor lkr?, …
Vraag vooral naar dat wat werkte zonder tijdverlies aan de slag.
Leerlingen observeren
Observeer leerlingen én de effecten van jouw aanpak.
Sytematisch en doelgericht.
Toetsen analyseren
Bestudeer en analyseer zowel de uitkomsten van de methodetoetsen als van de methode-
onafhankelijke toetsen uit een leerlingvolgsysteem. Leg link met de doelen!
Praten met leerlingen
Onderzoek in persoonlijke gesprekjes wat werkt en waarom + heeft positief effect op relatie.
3
