Samenvatting Probleem 3 4.3 Forensische orthopedagogiek

Probleem 3

Leerdoel: Hoe vaak is er sprake van alcohol- en cannabisgebruik bij (delinquente)
jongeren? (prevalentie)
Rombouts et al. (2020)
Tussen 2011-2015
 behoorlijke daling in percentage scholieren dat ooit alcohol of tabak heeft gebruikt, dit
geldt ook voor meer intensieve gebruikerspatronen, zoals dagelijks roken, binge drinken en
dronkenschap.
 ook een daling in het percentage scholieren dat ervaring heeft met cannabisgebruik.
 sinds 2003 beginnen scholieren steeds later met alcohol, roken en cannabis.

Sinds 2015
 stabilisering in het gebruik van alcohol en cannabis.
 voor de meeste harddrugs was die stabilisering er al sinds 2007.
 gebruik van lachgas neemt geleidelijk toe.

Roken:
Vergelijking tussen Peilstationonderzoek 2015 en 2019 laat een daling zien, maar als deze
peiling uit 2019 vergeleken wordt met het HBSC-onderzoek uit 2017 is roken onveranderd.
 het lijkt dus nog te vroeg om te concluderen dat de dalende trend m.b.t. roken
gestagneerd is.
 opvallend is dat een relatief groot deel van de rokers aangeeft te willen stoppen, maar
dat 90-95% van deze pogingen niet succesvol zijn. Stoppogingen die ondernomen worden
met hulp slagen wel vaker, er is meer kennis en inzet van effectieve hulpvormen voor de
jeugd bij het stoppen met roken nodig.
 hoewel het aantal mensen dat in hun leven een e-sigaret of een waterpijp gebruikt hoger
ligt dan mensen die tabakssigaretten gebruiken, lijkt het gebruik van deze alternatieve
tabaksproducten wel licht af te nemen.
Gebruik van alternatieve tabaksproducten zorgelijk:
- Hoewel minder dan bij de tabakssigaret wel schadelijke gevolgen voor de
gezondheid.
- Kan een gateway zijn naar roken van echte tabakssigaretten.

Alcohol:
Alcoholgebruik onder scholieren sinds 2015 op alle fronten gestabiliseerd. Bij de jongere
leeftijdgroepen was het gebruik al vrij laag dus het is niet raar dat daar geen verdere daling
optreedt, maar ook het alcoholgebruik in de andere leeftijdsgroepen daalt niet meer.
 een punt van aandacht is de naleving van de leeftijdgrens voor alcohol. Een belangrijke
voorspeller van drinkgedrag onder jongeren is de beschikbaarheid van alcohol in hun
omgeving (het merendeel krijgt alcohol via sociale bronnen).
 opvallend is (net als in vorige jaren) dat degenen die drinken dit vaak in forse
hoeveelheden doen.
 Het meeste bij VMBO-b leerlingen en VWO leerlingen zijn het meest gematigd.
 Meisjes doen in drinkgedrag weinig onder voor jongens.
 universele preventie houdt weinig rekening met jongeren die kwetsbaar zijn voor
alcoholmisbruik en verslaving, als aanvulling hierop moeten daarom programma’s zoals

, Preventure worden ingezet die effectief zijn in het terugdringen van binge drinken onder
hoog-risico jongeren en jongeren op het VMBO.
 alcoholvrije dranken lijken al op zeer jonge leeftijd populair. In onderzoek is de associatie
tussen het drinken van alcoholvrije en alcoholhoudende dranken wel aangetoond, maar op
basis hiervan kan niet gesteld worden dat het drinken van alcoholvrije dranken leidt tot het
drinken van alcoholhoudende dranken.

Drugs:
Er zijn weinig veranderingen in het drugsgebruik onder scholieren, voor de meeste drugs
liggen de prevalenties laag en is er sinds 2007 sprake van een stabilisering.
 uitzondering: cannabis: dit heeft een hogere prevalentie en laat andere ontwikkelingen
over de tijd zien.
 2003-2015: geleidelijke daling van gebruik cannabis onder scholieren.
 2017-2019: stabilisering van dit percentage.
 schoolniveaus verschillen niet veel van elkaar in percentage gebruikers en frequentie van
gebruik, maar het gebruik van cannabis en andere drugs lijkt wel meer voor te komen op het
VMBO-b.
 belangrijk om preventieve programma’s zoals Helder op School, Frisse Start en Samen Fris
in te blijven zetten (hierin ligt de nadruk minder op het gebruik zelf, maar meer op
onderliggende mechanismen van het gebruik, zoals omgaan met impulsiviteit, het
versterken van zelfcontrole en omgaan met sociale normen). Ook wordt ingezet op het
vroegsignalering van problematisch gebruik en het stimuleren van een middelenvrije school.
Om de daling verder naar beneden te krijgen zal nog meer ingezet moeten worden op
hoogrisicogroepen BV d.m.v. het selectieve preventieprogramma Take It Personal.
 het gebruik van lachgas stijgt licht.

Diversiteit en risicogroepen:
Leeftijd:
 sterke leeftijdseffecten voor middelengebruik: naarmate jongeren ouder worden roken
en drinken ze vaker (en veel) en hebben ze vaker cannabis, andere drugs en lachgas
gebruikt.
 de startleeftijd voor het gebruik van tabak, alcohol en cannabis is door de tijd hoger
geworden (positief aangezien het starten op jonge leeftijd een voorspeller is voor
problematisch gebruik en middelenstoornissen later in het leven).

Sekse:
 roken en alcohol: nauwelijks verschil tussen jongens en meisjes.
 cannabis, harddrugs, e-sigaret, waterpijp: gebruik onder jongens hoger dan onder
meisjes.

Schoolniveau:
Middelengebruik komt over het algemeen vaker voor op lagere schoolniveaus.
 leerlingen op het VMBO-b hebben de meeste ervaring met roken, e-sigaretten en lachgas.
 sinds 2003 is de prevalentie van roken en alcoholgebruik onder leerlingen van alle
schoolniveaus gedaald en voor cannabis bij bijna alle schoolniveaus (er zijn dus geen
aanwijzingen dat de verschillende tussen schoolniveaus groter zijn geworden).