|273112
Samenvatting onderzoeksvaardigheden II – Samenvatting 2019 - 2020
HOOFDSTUK 4 – KWANTITATIEF ONDERZOEK VIA ENQUËTES
Inleiding:
- Kenmerken wetenschappelijk onderzoek:
o Doelbewuste en methodische werkwijze.
o Onderzoeksplan met bepaalde stappen doorlopen.
- Onderzoeksplan (is een empirische cyclus):
- Samenvatting van het onderzoeksproces:
,|273112
- Kwantitatief versus kwalitatief onderzoek:
- Bij kwantitatief onderzoek heb je vooraf al een idee van wat je zal vinden via het onderzoek. Aan de hand
hiervan worden hypotheses opgesteld.
- Gestructureerde dataverzameling kan op basis van een enquête/survey met vooraf vastgestelde vragen en
grotendeels gesloten antwoordcategorieën in een vaste organisatie. Dit met het oog op het uitvoeren van
statistische bewerkingen (analyse).
- Wanneer gebruik je een enquête? Wat is het doel?
o Verzamelen van informatie/gegevens over een bepaald onderwerp van een omvangrijke groep
onderzoekseenheden, ter beantwoording van een vooraf geformuleerde vraagstelling. Dit is een
onderzoek in de breedte.
o Belang van voorkennis om vragen en antwoorden op te stellen, om centrale begrippin in het
onderzoek meetbaar te maken opstellen van een dataverzamelingsinstrument: de
gestandaardiseerde vragenlijst.
- Voordelen van een enquête
o Op een snelle, gemakkelijke en goedkope (?) manier een grote groep mensen bereiken.
o In korte tijd over heel veel verschillende onderwerpen informatie verzamelen.
- Nadelen van een enquête:
o Mensen hebben een slechte zelfkennis.
o Non-respons:
Vooraf inschatten en incalculeren.
Afhankelijk van de afnamemodaliteit/methode.
Kenmerken van de non-respons?
o Betrouwbaarheid: de informatie is soms minder betrouwbaar. Antwoorden kunnen afhankelijk zijn
van toeval (situatie), aanwezigheid van iemand anders, iemand anders vult in, …
o Validiteit: de informatie is soms minder valide (= de antwoord strookt niet met de waarheid). Vb:
respondent wil zich beter voordoen, antwoordt sociaal-wenselijk, …
- Wanneer gebruik je beter GEEN enquête?
o Als het gaat over gedrag beter observeren.
o Tenzij het moeilijk is om te observeren doordat:
Het om sterk sociaal wenselijk gedrag gaat of gedrag met een sterk privékarakter (vb: seks).
Het om gedrag gaat dat (te) sporadisch voorkomt.
, |273112
4.1 Kwantitatieve onderzoeksmethoden:
4.1.1 Een korte omschrijving van de 5 methoden:
- Verschillende dataverzamelingsmethoden binnen de grondvorm kwantitatief onderzoek, 5 meest gebruikte:
o Postenquêtes
o Online-enquêtes schriftelijk
o Groepsenquêtes (invullen in groep met onderzoeker aanwezig)
o Telefonische enquêtes
o Face-to-face-enquêtes mondeling
- Soms worden ook 2 soorten gecombineerd, vb: Klassikale internetenquêtes
Post Online Telefonisch Face-to-face Groep
Respons Laag Laag Laag/matig Matig/hoog Hoog
Tijdsduur Traag Snel Tamelijk snel Traag Snel
Invloed omgeving Invloed mogelijk Invloed mogelijk Invloed mogelijk Geen (derde is niet toegestaan) Geen (bij goede
omstandigheden)
Non-verbaal gedrag Geen zicht op Geen zicht op Zeker mate zicht op Zicht op Zekere mate zicht op
Volgorde respecteren Geen controle Wel controle Wel controle Wel controle Geen controle
Kennis testen Niet mogelijk Niet mogelijk In beperkte maten Mogelijk Mogelijk
Volledigheid Geen controle Zekere controle Zekere controle Zekere controle Eventuele controle
Complexiteit Weinig Veel mogelijkheden Mogelijk Veel mogelijkheden Weinig
Invloed interviewer Geen invloed Geen invloed Zekere invloed Invloed Beperkte invloed
Sociale wenselijkheid Minder Meer Meer Meer Minder
kostprijs Goedkoop Goedkoop Redelijk Duur Goedkoop
4.1.2 De keuze tussen de methoden
Extra toelichting:
- Respons
o Respons = het aantal mensen dat de enquête effectief volledig beantwoordt.
o Een hoge respons is cruciaal voor de betrouwbaarheid van het onderzoek.
o Ook de selectiviteit van het onderzoek is belangrijk, selectieve non-respons: een specifieke groep zal
niet of minder deelnemen aan het onderzoek. Dit kan verband houden met de methode (vb: Non-
respons, ouderen bij online-enquête).
- Interviewereffecten: de onderzoeker kan zelf een invloed uitoefenen op de respondenten.
o Schamen voor of indruk maken op de onderzoeker
o De interviewer stuurt de respondent, al dan niet bewust, in een bepaalde richting vb: Intonatie,
herhaling, lichaamstaal, extra uitleg geven,…
Belang van gestandaardiseerde vragenlijsten
- Sociale wenselijkheid: wanneer respondenten antwoord afstemmen op de maatschappelijke norm. Ze
vermijden een afwijkende opinie, attitude of handeling te rapporteren. Anonimiteit is hierbij heel belangrijk.
- Non-verbaal gedrag: niet gebruikt bij verwerking en interpretatie van resultaten, in tegenstelling tot
kwalitatief onderzoek. Het kan wel een indicatie geven van de moeilijkheidsgraad, de gevoeligheid van het
onderwerp en de mate waarin sociaal wenselijk geantwoord wordt.
- Controle op het respecteren van de volgorde: onderzoekers bouwen bewust een volgorde in in hun enquête
die o.a. rekening houdt met gevoeligheden. Indien er geen vaste volgorde is, vergroot de kans op sociaal
wenselijke antwoorden of niet antwoorden.
- Volledigheid: respondenten niet de kans geven om vragen open te laten, vergroot de kans op afhaken.
- Kennis testen: niet alle methoden zijn geschikt voor het testen van kennis, vooral methoden waarbij je info
kan opzoeken of vragen aan derden.
- Complexiteit: mogelijk is een deel van de enquête niet van toepassing op iedereen en is het bijgevolg het
doel om deze mensen door de enquête te leiden zodat ze enkel relevante stukken invullen.
ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ ENQUÊTEREN:
- Informed consent = geïnformeerde toestemming is laten ondertekenen noodzakelijk.
o Adequate informatie over onderzoek en deelname-proces (verwachtingen).
o Beklemtoont de vrijwillige deelname.
- Anonimiteit waarborgen (via anonimiseringsprocedure) + respondent informeren via inleidende brief.
- Aantrekkelijke lay-out:
o Logische volgorde doorheen de vragen. Vb: skip-patroon.
o Duidelijk, op zichzelf staand en niet voor interpretatie vatbaar.
Samenvatting onderzoeksvaardigheden II – Samenvatting 2019 - 2020
HOOFDSTUK 4 – KWANTITATIEF ONDERZOEK VIA ENQUËTES
Inleiding:
- Kenmerken wetenschappelijk onderzoek:
o Doelbewuste en methodische werkwijze.
o Onderzoeksplan met bepaalde stappen doorlopen.
- Onderzoeksplan (is een empirische cyclus):
- Samenvatting van het onderzoeksproces:
,|273112
- Kwantitatief versus kwalitatief onderzoek:
- Bij kwantitatief onderzoek heb je vooraf al een idee van wat je zal vinden via het onderzoek. Aan de hand
hiervan worden hypotheses opgesteld.
- Gestructureerde dataverzameling kan op basis van een enquête/survey met vooraf vastgestelde vragen en
grotendeels gesloten antwoordcategorieën in een vaste organisatie. Dit met het oog op het uitvoeren van
statistische bewerkingen (analyse).
- Wanneer gebruik je een enquête? Wat is het doel?
o Verzamelen van informatie/gegevens over een bepaald onderwerp van een omvangrijke groep
onderzoekseenheden, ter beantwoording van een vooraf geformuleerde vraagstelling. Dit is een
onderzoek in de breedte.
o Belang van voorkennis om vragen en antwoorden op te stellen, om centrale begrippin in het
onderzoek meetbaar te maken opstellen van een dataverzamelingsinstrument: de
gestandaardiseerde vragenlijst.
- Voordelen van een enquête
o Op een snelle, gemakkelijke en goedkope (?) manier een grote groep mensen bereiken.
o In korte tijd over heel veel verschillende onderwerpen informatie verzamelen.
- Nadelen van een enquête:
o Mensen hebben een slechte zelfkennis.
o Non-respons:
Vooraf inschatten en incalculeren.
Afhankelijk van de afnamemodaliteit/methode.
Kenmerken van de non-respons?
o Betrouwbaarheid: de informatie is soms minder betrouwbaar. Antwoorden kunnen afhankelijk zijn
van toeval (situatie), aanwezigheid van iemand anders, iemand anders vult in, …
o Validiteit: de informatie is soms minder valide (= de antwoord strookt niet met de waarheid). Vb:
respondent wil zich beter voordoen, antwoordt sociaal-wenselijk, …
- Wanneer gebruik je beter GEEN enquête?
o Als het gaat over gedrag beter observeren.
o Tenzij het moeilijk is om te observeren doordat:
Het om sterk sociaal wenselijk gedrag gaat of gedrag met een sterk privékarakter (vb: seks).
Het om gedrag gaat dat (te) sporadisch voorkomt.
, |273112
4.1 Kwantitatieve onderzoeksmethoden:
4.1.1 Een korte omschrijving van de 5 methoden:
- Verschillende dataverzamelingsmethoden binnen de grondvorm kwantitatief onderzoek, 5 meest gebruikte:
o Postenquêtes
o Online-enquêtes schriftelijk
o Groepsenquêtes (invullen in groep met onderzoeker aanwezig)
o Telefonische enquêtes
o Face-to-face-enquêtes mondeling
- Soms worden ook 2 soorten gecombineerd, vb: Klassikale internetenquêtes
Post Online Telefonisch Face-to-face Groep
Respons Laag Laag Laag/matig Matig/hoog Hoog
Tijdsduur Traag Snel Tamelijk snel Traag Snel
Invloed omgeving Invloed mogelijk Invloed mogelijk Invloed mogelijk Geen (derde is niet toegestaan) Geen (bij goede
omstandigheden)
Non-verbaal gedrag Geen zicht op Geen zicht op Zeker mate zicht op Zicht op Zekere mate zicht op
Volgorde respecteren Geen controle Wel controle Wel controle Wel controle Geen controle
Kennis testen Niet mogelijk Niet mogelijk In beperkte maten Mogelijk Mogelijk
Volledigheid Geen controle Zekere controle Zekere controle Zekere controle Eventuele controle
Complexiteit Weinig Veel mogelijkheden Mogelijk Veel mogelijkheden Weinig
Invloed interviewer Geen invloed Geen invloed Zekere invloed Invloed Beperkte invloed
Sociale wenselijkheid Minder Meer Meer Meer Minder
kostprijs Goedkoop Goedkoop Redelijk Duur Goedkoop
4.1.2 De keuze tussen de methoden
Extra toelichting:
- Respons
o Respons = het aantal mensen dat de enquête effectief volledig beantwoordt.
o Een hoge respons is cruciaal voor de betrouwbaarheid van het onderzoek.
o Ook de selectiviteit van het onderzoek is belangrijk, selectieve non-respons: een specifieke groep zal
niet of minder deelnemen aan het onderzoek. Dit kan verband houden met de methode (vb: Non-
respons, ouderen bij online-enquête).
- Interviewereffecten: de onderzoeker kan zelf een invloed uitoefenen op de respondenten.
o Schamen voor of indruk maken op de onderzoeker
o De interviewer stuurt de respondent, al dan niet bewust, in een bepaalde richting vb: Intonatie,
herhaling, lichaamstaal, extra uitleg geven,…
Belang van gestandaardiseerde vragenlijsten
- Sociale wenselijkheid: wanneer respondenten antwoord afstemmen op de maatschappelijke norm. Ze
vermijden een afwijkende opinie, attitude of handeling te rapporteren. Anonimiteit is hierbij heel belangrijk.
- Non-verbaal gedrag: niet gebruikt bij verwerking en interpretatie van resultaten, in tegenstelling tot
kwalitatief onderzoek. Het kan wel een indicatie geven van de moeilijkheidsgraad, de gevoeligheid van het
onderwerp en de mate waarin sociaal wenselijk geantwoord wordt.
- Controle op het respecteren van de volgorde: onderzoekers bouwen bewust een volgorde in in hun enquête
die o.a. rekening houdt met gevoeligheden. Indien er geen vaste volgorde is, vergroot de kans op sociaal
wenselijke antwoorden of niet antwoorden.
- Volledigheid: respondenten niet de kans geven om vragen open te laten, vergroot de kans op afhaken.
- Kennis testen: niet alle methoden zijn geschikt voor het testen van kennis, vooral methoden waarbij je info
kan opzoeken of vragen aan derden.
- Complexiteit: mogelijk is een deel van de enquête niet van toepassing op iedereen en is het bijgevolg het
doel om deze mensen door de enquête te leiden zodat ze enkel relevante stukken invullen.
ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ ENQUÊTEREN:
- Informed consent = geïnformeerde toestemming is laten ondertekenen noodzakelijk.
o Adequate informatie over onderzoek en deelname-proces (verwachtingen).
o Beklemtoont de vrijwillige deelname.
- Anonimiteit waarborgen (via anonimiseringsprocedure) + respondent informeren via inleidende brief.
- Aantrekkelijke lay-out:
o Logische volgorde doorheen de vragen. Vb: skip-patroon.
o Duidelijk, op zichzelf staand en niet voor interpretatie vatbaar.
