Gedragswetenschappen 1
Hoofdstuk 1 perspectieven en geschiedenis van psychologie
o Psychologie bestudeerd de menselijke psyche: gevoelens, denken en
gedrag.
1.1 Wat is Psychologie?
De mate van psychologisch inzicht kan tussen mensen verschillen. Dit
inzicht kan gaan over behoeften, angsten, gedachten en dergelijke die
betrekking hebben op bijvoorbeeld liefde, verlangen, eer, macht frustratie,
goed en kwaad ect.
Wetenschap
Wetenschap psychologie toets of iets ook echt waar is tot het tegendeel is
bewezen, want wetenschap ontwikkelt zich ook
Hoe het objectief is, met bewijs erbij is het doel van de wetenschap.
Wetenschap werkt methodisch: wetenschappers gaan op een vaste, goed
doorgedachte manier te werk.
Wetenschappers proberen wetmatigheden te ontdekken door: dingen waar
te nemen te beschrijven mogelijk een verklaring (Hypothese) te
bedenken te kijken of die juist is door een voorspelling te doen die
voorspelling te controleren door een observatie of experiment.
Een belangrijke vorm die wordt gebruikt door wetenschappers is de ‘’als-
dan-uitspraak’’
Causaal verband: het een is de oorzaak van de ander.
Theorie: iets dat je bedenkt.
1.2 Stromingen met hun eigen perspectief
Stromingen in de psychologie: een tijdlang domineert een bepaalde
opvatting over het vakgebied. Ook wel perspectief of paradigma.
Het begin, een biologisch georiënteerd perspectief
Ontstaan in Duitsland (Leipzig) 1879. Daar stichtte de filosoof en arts
Wilhelm Wundt een psychologisch laboratorium. In de VS was dit 4 jaar
eerder al het geval door William James.
In Leipzig werden psychologische onderzoeken gedaan, zoals je dat in een
typisch laboratorium doet. Het begon met onderzoek naar zintuigelijke
waarnemingen, het waarnemen van verschillen: wanneer voel je dat het
gewicht in je had zwaarder is geworden, wanneer zie je dat licht feller is
geworden? Door deze experimenten kwam men erachter dat je het echt
kan meten en in formules uit kan drukken.
Later kwamen er geheugenproeven: hoe onthoud je iets het beste, hoe
gaat het vergeten? Dit werd gedaan door metingen en het maken van
grafieken.
Technisch perspectief: te werk gaan als natuurkundige, door
verschijnselen te observeren, meten en uitdrukken in formules.
,Biologisch perspectief: lichamelijke ‘dingen’ en psychische verschijnselen
zijn met elkaar verbonden.
Dit perspectief is gebleven in de hedendaagse psychologie.
Psychoanalyse en het psychodynamisch perspectief
Door Sigmund Freud werd het perspectief veel dieper en breder. Hij was
geïnteresseerd in de ziekte hysterie. Hij ontdekte samen met Joseph
Breuer dat de ziekte kon verdwijnen als bepaalde herinneringen bij een
patiënt bewust werden. Het gaat dus niet om iets lichamelijks maar om
iets psychisch: gevoelens, gedachten, herinneringen, vergeten, dromen en
dergelijke. Dit wordt de psychoanalyse genoemd door Freud. Tegenwoordig
wordt dit de psychodynamische theorie genoemd.
Psychische krachten kunnen je ook ziek maken zoals: ongelukkig voelen,
angsten ect. Dit zijn psychische problemen die verholpen kunnen worden
door te praten.
Mensen worden volgens Freud geboren met driften.
Aangeboren driften, drift tot zelfbehoud en soortbehoud Id (es)
Gezond verstand, wat wel en niet kan en behoud van realiteit Ego (ich)
In toom houden van driften, het hebben van een geweten Superego
(uber-ich)
Ontwikkeling volgens Freud
Wat gebeurt of juist niet gebeurd is sterk bepalend voor de rest van zijn
leven. Problemen van volwassenen zijn vaak alleen goed te begrijpen door
te kijken naar de eerste levensjaren. Om hierachter te komen gebruikte
Freud dromen van patiënten (vrije associatie): hardop vertellen wat er
spontaan bij je opkomt, soms uitgelokt door een prikkelwoord.
Dromen zijn wensvervullingen die zich tonen in symbolen.
In het onbewuste liggen de bronnen van ons gedrag.
Het gestalten perspectief
Rond 1930 waren er psychologen die vooral belangstelling hadden voor
waarnemen. Het ging vooral om zien en visuele waarnemingen. De
grondlegger was Max Wertheimer.
De Gestaltpsychologen zagen in dat het bij waarnemen anders ging dan
het begrijpen en zoeken van bouwstenen van iemand: je neemt bij
waarnemen gehelen waar, niet een verzameling van stukjes. Je ziet geen
letters maar een woord.
,Het Duitse woord gestalt betekend geheel. Wij nemen gehelen waar en
mensen zien gehelen als ze er niet eens zijn. Voorbeeld: losse stilstaande
beeldjes neem je waar als beweging bij een film.
De Gestaltpsychologen ontdekten waarnemingswetten (Gestaltwetten) die
je makkelijk zelf kunt herkennen. Voorbeeld: dingen die op elkaar lijken zie
je als groep en dingen die dicht bij elkaar staan zie je als groep.
Van waarnemingen kwam de gedachte dat ons hele gedrag te maken zou
kunnen hebben met gestalten. Hoe we denken, wat we voelen, ervaren,
doen en hoe we communiceren moet een geheel zijn. Als mensen het niet
als een geheel ervaren zouden mensen daar last van hebben. Een
voorbeeld hiervan is vanuit onze jeugd: je mocht iets niet doen maar ook
niet eens voelen. Hierop werd de Gestalttherapie ontwikkeld: dat wat er
niet bij hoorde werd onderkend en erkend: werd je beter van, meer heel.
Gestaltenperspectief: het gedrag van mensen wordt beïnvloed door de
neiging van gestalten te zien en zelf te scheppen en ze zelfs te willen
voelen, je leven als geheel willen voelen.
Behavioristisch perspectief
Het behaviorisme is in Amerika ontstaan als reactie op de psychoanalyse.
Dit omdat je veel begrippen en beweringen maar moest geloven omdat ze
niet experimenteel vastgesteld konden worden. Volgens John Watson
moest psychologie slechts alleen over waarneembaar gedrag gaan. Wat er
in iemand achterhoofd gebeurde zat in een zwarte doos.
Alle gedrag was het gevolg van leerprocessen: gedrag begrijpen was het
begrijpen van leerprocessen die dat gedrag hadden gevormd.
John beweerde dat je zelf gedrag kon maken door behulp van klassieke
conditionering
(Gelijktijdig). De techniek om dat te bereiken beruste op stimulus-
responsverbindingen (niet reageren op huilen, geen liefde geven en niet
belonen).
Deze methode werkte tegendraads.
Skinner maakte gebruik van operante conditionering. Hierbij is er sprake
van het bekrachtigen (belonen) van gewenst gedrag. (Bekrachtiging)
Volgens Skinner zijn er 2 factoren die een rol spelen
1. De toestand van het mens/factor/dier met alle aangeboren en door
ervaring verworven eigenschappen.
2. De situatie/omgeving waarin het zich op een bepaald moment
bevindt.
Door het behaviorisme ontstond gedragstherapie. Met als uitgangspunt:
leer mensen stapsgewijze nieuwe gedrag (door dat systematisch te
belonen) en leer ze neurotische gedrag af.
In het onderwijs ontwikkelde men geprogrammeerde instructie: leren op
basis van operante conditionering: geef informatie, stel controlevraag,
geef beloning.
(Gedrag dat wordt beloond heeft de neiging herhaald te worden)
, Het behavioristische perspectief: bestuur alleen waarneembaar gedrag.
Gedrag is een gevolg van interactie (als A gebeurd dan gebeurt ook B) dit
kan door klassieke of operante conditionering.
Het humanistisch perspectief
Focus op hele mens. Mensen willen zich ontplooien en hebben een doel.
Carl Rogers geloofde dat mensen van nature goed zijn en eigen vermogen
hebben om te groeien (typisch menselijk gedrag).
Wanneer eigen groei wordt belemmerd ontstaan er problemen. Deze
blokkades kunnen komen door opvoeders, school, misvattingen, wat wel
en niet mag ect.
Het ging er bij Rogers om die hindernissen te overwinnen. Wat hierbij kan
helpen is begrip en mensen die actief kan luisteren.
Volgens Abraham Maslow is fundamenteler wat mensen van nature willen,
wat hun natuurlijke behoeften zijn.
7 fundamentele behoeften die voor ieder mens gelden
Lichamelijke behoeften
Veiligheid
Liefde
Waardering
Zelfverwerkelijking (ontplooiing)
Kennis
Schoonheid
Humanistisch perspectief: Bestudeer de hele mens en met name het
typisch menselijke. Mensen hebben een interne behoefte om te groeien,
ze hebben fundamentele behoeften en dat is de onderliggende bron van
ons gedrag.
Positieve psychologie: Focus op onderzoek van de (geestelijke)
gezondheid, gelukkig zijn en de lust om te leven. Het is een
perspectiefwisseling, de verschuiving van het gericht zijn op problemen bij
mensen naar het onderzoeken van de voorwaarden zijn om gelukkig en
gezond te zijn. (Martin Seligman)
Gelukkiger leven kan je leren door positiever te kijken en dankbaar te zijn.
Flow: zo in je bezigheden opgaan dat ze als het ware, in een positieve roes
vanzelf lijken te gaan: de omgeving bestaat niet meer.
Het cognitief perspectief
Gedrag werd beschouwd als vorm van informatieverwerking door invloed
van wiskunde, natuurkunde, informatica en de komst van de computer.
Wat mensen doen en hun gedrag wordt sterk bepaald door wat ze weten,
wat ze geloven, hoe ze denken ect. (Cognitieve factoren).
Albert Ellis vond psychoanalytische therapie niet effectief en bedacht
cognitieve gedragstherapie. Hierbij kon je gevoelens en gedrag
veranderen.
Gedachte is bepalend voor gevoelens.
Hoofdstuk 1 perspectieven en geschiedenis van psychologie
o Psychologie bestudeerd de menselijke psyche: gevoelens, denken en
gedrag.
1.1 Wat is Psychologie?
De mate van psychologisch inzicht kan tussen mensen verschillen. Dit
inzicht kan gaan over behoeften, angsten, gedachten en dergelijke die
betrekking hebben op bijvoorbeeld liefde, verlangen, eer, macht frustratie,
goed en kwaad ect.
Wetenschap
Wetenschap psychologie toets of iets ook echt waar is tot het tegendeel is
bewezen, want wetenschap ontwikkelt zich ook
Hoe het objectief is, met bewijs erbij is het doel van de wetenschap.
Wetenschap werkt methodisch: wetenschappers gaan op een vaste, goed
doorgedachte manier te werk.
Wetenschappers proberen wetmatigheden te ontdekken door: dingen waar
te nemen te beschrijven mogelijk een verklaring (Hypothese) te
bedenken te kijken of die juist is door een voorspelling te doen die
voorspelling te controleren door een observatie of experiment.
Een belangrijke vorm die wordt gebruikt door wetenschappers is de ‘’als-
dan-uitspraak’’
Causaal verband: het een is de oorzaak van de ander.
Theorie: iets dat je bedenkt.
1.2 Stromingen met hun eigen perspectief
Stromingen in de psychologie: een tijdlang domineert een bepaalde
opvatting over het vakgebied. Ook wel perspectief of paradigma.
Het begin, een biologisch georiënteerd perspectief
Ontstaan in Duitsland (Leipzig) 1879. Daar stichtte de filosoof en arts
Wilhelm Wundt een psychologisch laboratorium. In de VS was dit 4 jaar
eerder al het geval door William James.
In Leipzig werden psychologische onderzoeken gedaan, zoals je dat in een
typisch laboratorium doet. Het begon met onderzoek naar zintuigelijke
waarnemingen, het waarnemen van verschillen: wanneer voel je dat het
gewicht in je had zwaarder is geworden, wanneer zie je dat licht feller is
geworden? Door deze experimenten kwam men erachter dat je het echt
kan meten en in formules uit kan drukken.
Later kwamen er geheugenproeven: hoe onthoud je iets het beste, hoe
gaat het vergeten? Dit werd gedaan door metingen en het maken van
grafieken.
Technisch perspectief: te werk gaan als natuurkundige, door
verschijnselen te observeren, meten en uitdrukken in formules.
,Biologisch perspectief: lichamelijke ‘dingen’ en psychische verschijnselen
zijn met elkaar verbonden.
Dit perspectief is gebleven in de hedendaagse psychologie.
Psychoanalyse en het psychodynamisch perspectief
Door Sigmund Freud werd het perspectief veel dieper en breder. Hij was
geïnteresseerd in de ziekte hysterie. Hij ontdekte samen met Joseph
Breuer dat de ziekte kon verdwijnen als bepaalde herinneringen bij een
patiënt bewust werden. Het gaat dus niet om iets lichamelijks maar om
iets psychisch: gevoelens, gedachten, herinneringen, vergeten, dromen en
dergelijke. Dit wordt de psychoanalyse genoemd door Freud. Tegenwoordig
wordt dit de psychodynamische theorie genoemd.
Psychische krachten kunnen je ook ziek maken zoals: ongelukkig voelen,
angsten ect. Dit zijn psychische problemen die verholpen kunnen worden
door te praten.
Mensen worden volgens Freud geboren met driften.
Aangeboren driften, drift tot zelfbehoud en soortbehoud Id (es)
Gezond verstand, wat wel en niet kan en behoud van realiteit Ego (ich)
In toom houden van driften, het hebben van een geweten Superego
(uber-ich)
Ontwikkeling volgens Freud
Wat gebeurt of juist niet gebeurd is sterk bepalend voor de rest van zijn
leven. Problemen van volwassenen zijn vaak alleen goed te begrijpen door
te kijken naar de eerste levensjaren. Om hierachter te komen gebruikte
Freud dromen van patiënten (vrije associatie): hardop vertellen wat er
spontaan bij je opkomt, soms uitgelokt door een prikkelwoord.
Dromen zijn wensvervullingen die zich tonen in symbolen.
In het onbewuste liggen de bronnen van ons gedrag.
Het gestalten perspectief
Rond 1930 waren er psychologen die vooral belangstelling hadden voor
waarnemen. Het ging vooral om zien en visuele waarnemingen. De
grondlegger was Max Wertheimer.
De Gestaltpsychologen zagen in dat het bij waarnemen anders ging dan
het begrijpen en zoeken van bouwstenen van iemand: je neemt bij
waarnemen gehelen waar, niet een verzameling van stukjes. Je ziet geen
letters maar een woord.
,Het Duitse woord gestalt betekend geheel. Wij nemen gehelen waar en
mensen zien gehelen als ze er niet eens zijn. Voorbeeld: losse stilstaande
beeldjes neem je waar als beweging bij een film.
De Gestaltpsychologen ontdekten waarnemingswetten (Gestaltwetten) die
je makkelijk zelf kunt herkennen. Voorbeeld: dingen die op elkaar lijken zie
je als groep en dingen die dicht bij elkaar staan zie je als groep.
Van waarnemingen kwam de gedachte dat ons hele gedrag te maken zou
kunnen hebben met gestalten. Hoe we denken, wat we voelen, ervaren,
doen en hoe we communiceren moet een geheel zijn. Als mensen het niet
als een geheel ervaren zouden mensen daar last van hebben. Een
voorbeeld hiervan is vanuit onze jeugd: je mocht iets niet doen maar ook
niet eens voelen. Hierop werd de Gestalttherapie ontwikkeld: dat wat er
niet bij hoorde werd onderkend en erkend: werd je beter van, meer heel.
Gestaltenperspectief: het gedrag van mensen wordt beïnvloed door de
neiging van gestalten te zien en zelf te scheppen en ze zelfs te willen
voelen, je leven als geheel willen voelen.
Behavioristisch perspectief
Het behaviorisme is in Amerika ontstaan als reactie op de psychoanalyse.
Dit omdat je veel begrippen en beweringen maar moest geloven omdat ze
niet experimenteel vastgesteld konden worden. Volgens John Watson
moest psychologie slechts alleen over waarneembaar gedrag gaan. Wat er
in iemand achterhoofd gebeurde zat in een zwarte doos.
Alle gedrag was het gevolg van leerprocessen: gedrag begrijpen was het
begrijpen van leerprocessen die dat gedrag hadden gevormd.
John beweerde dat je zelf gedrag kon maken door behulp van klassieke
conditionering
(Gelijktijdig). De techniek om dat te bereiken beruste op stimulus-
responsverbindingen (niet reageren op huilen, geen liefde geven en niet
belonen).
Deze methode werkte tegendraads.
Skinner maakte gebruik van operante conditionering. Hierbij is er sprake
van het bekrachtigen (belonen) van gewenst gedrag. (Bekrachtiging)
Volgens Skinner zijn er 2 factoren die een rol spelen
1. De toestand van het mens/factor/dier met alle aangeboren en door
ervaring verworven eigenschappen.
2. De situatie/omgeving waarin het zich op een bepaald moment
bevindt.
Door het behaviorisme ontstond gedragstherapie. Met als uitgangspunt:
leer mensen stapsgewijze nieuwe gedrag (door dat systematisch te
belonen) en leer ze neurotische gedrag af.
In het onderwijs ontwikkelde men geprogrammeerde instructie: leren op
basis van operante conditionering: geef informatie, stel controlevraag,
geef beloning.
(Gedrag dat wordt beloond heeft de neiging herhaald te worden)
, Het behavioristische perspectief: bestuur alleen waarneembaar gedrag.
Gedrag is een gevolg van interactie (als A gebeurd dan gebeurt ook B) dit
kan door klassieke of operante conditionering.
Het humanistisch perspectief
Focus op hele mens. Mensen willen zich ontplooien en hebben een doel.
Carl Rogers geloofde dat mensen van nature goed zijn en eigen vermogen
hebben om te groeien (typisch menselijk gedrag).
Wanneer eigen groei wordt belemmerd ontstaan er problemen. Deze
blokkades kunnen komen door opvoeders, school, misvattingen, wat wel
en niet mag ect.
Het ging er bij Rogers om die hindernissen te overwinnen. Wat hierbij kan
helpen is begrip en mensen die actief kan luisteren.
Volgens Abraham Maslow is fundamenteler wat mensen van nature willen,
wat hun natuurlijke behoeften zijn.
7 fundamentele behoeften die voor ieder mens gelden
Lichamelijke behoeften
Veiligheid
Liefde
Waardering
Zelfverwerkelijking (ontplooiing)
Kennis
Schoonheid
Humanistisch perspectief: Bestudeer de hele mens en met name het
typisch menselijke. Mensen hebben een interne behoefte om te groeien,
ze hebben fundamentele behoeften en dat is de onderliggende bron van
ons gedrag.
Positieve psychologie: Focus op onderzoek van de (geestelijke)
gezondheid, gelukkig zijn en de lust om te leven. Het is een
perspectiefwisseling, de verschuiving van het gericht zijn op problemen bij
mensen naar het onderzoeken van de voorwaarden zijn om gelukkig en
gezond te zijn. (Martin Seligman)
Gelukkiger leven kan je leren door positiever te kijken en dankbaar te zijn.
Flow: zo in je bezigheden opgaan dat ze als het ware, in een positieve roes
vanzelf lijken te gaan: de omgeving bestaat niet meer.
Het cognitief perspectief
Gedrag werd beschouwd als vorm van informatieverwerking door invloed
van wiskunde, natuurkunde, informatica en de komst van de computer.
Wat mensen doen en hun gedrag wordt sterk bepaald door wat ze weten,
wat ze geloven, hoe ze denken ect. (Cognitieve factoren).
Albert Ellis vond psychoanalytische therapie niet effectief en bedacht
cognitieve gedragstherapie. Hierbij kon je gevoelens en gedrag
veranderen.
Gedachte is bepalend voor gevoelens.
