Week 4
Te bestuderen literatuur:
- H16 + H17 + H18 + H8.3.4 + H8.3.7 BSR
- C.L.G.F.H. Albers, ‘Het bestuursrechtelijke handhavingsrecht: de groei naar
volwassenheid. Over verhoogde rechtsbescherming, het ontlopen van
waarborgen en evenredigheidstoetsing’, RM Themis 2022/5, p. 222-238 (in
het bijzonder paragraaf 5).
- ABRvS 23 april 2025, ECLI:NL:RVS:2025:1831, JB 2025/110, m.nt.
C.L.G.F.H. Albers
Hoorcollege 4: Bestuurlijke boete en grondrechtelijk kader
(dwingend en handhavend bestuur)
01 Bestuurlijke boete: criminal charge
Indien sprake is van een overtreding vaak de keuze hoe daartegen op te treden:
strafrecht, bestuursrecht of privaatrecht
- Overtreding – art. 5:1 lid 1 Awb (ook schending vergunningvoorschrift;
term ‘krachtens’)
- Overtreder – art. 5:1 lid 2 Awb (ook medepleger)
o Functioneel daderschap (beschikkingsmacht en aanvaarden)
- Bestuurlijke boete op te leggen zonder voorafgaande tussenkomst rechter
(titel 5.4 Awb)
o Art. 5:40 jo. 5:2 Awb – gericht op leedtoevoeging lid 1 sub c
02 Grondrechten en EVRM
Grondwet
Legaliteitsbeginsel: ingrijpend overheidsoptreden moet terg te voeren zijn
- Art. 16 Gw – geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan
voorafgegane wettelijke strafbepaling
- Art. 89 Gw
o Lid 1: amvb’s worden bij koninklijk besluit vastgesteld
o Lid 2: voorschriften door straffen te handhaven, worden daarin
alleen gegeven krachtens de wet
- Art. 113 Gw – aan de rechterlijke macht is opgedragen de berechting van
strafbare feiten
EVRM
Art. 6 lid 1 EVRM – Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en
verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem
ingestelde vervolging heeft een ieder recht op een eerlijke en openbare
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk
en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld. (…)
- Twee toegangspoorten
o Civil rights and obligations
o Criminal charge (autonome uitleg)
EHRM Öztürk/Duitsland
- Classificatie van sanctie naar nationaal recht : als volgens nationale recht
strafrecht, dan in beginsel criminal charge
, - Aard van de overtreding: richt de te overtreden norm zich tot een
specifieke groep met speciale status of tot alle burgers? Als slechts
beperkte groep, dan aanwijzing dat geen sprake is van criminal charge
- Aard en zwaarte sanctie: kijken naar doel sanctie, als ‘leedtoevoegend en
afschrikwekkend’ dan criminal charge
Kwalificatie sancties in onderwijs
ABRvS 23 april 2025
Wel of geen criminal charge in de zin van art. 6 EVRM en bestraffende
sanctie in de zin van art. 5:2 Awb?
- Classificatie in nationaal recht: staat niet in SR maar in onderwijswet WHW
- Aard van overtreding: vormend en opvoedend karakter, beperkte
reikwijdte: specifieke groep (studenten)
- Aard en zwaarte sanctie: beëindigen inschrijving niet bestraffend van aard
- Conclusie: geen criminal charge/bestraffende sanctie
Extra waarborgen kwalificatie criminal charge, zoals:
Art. 6 lid 2 EVRM – onschuldpresumptie
Art. 6 lid 3 EVRM – verdediging, taalhulp
Zwijgrecht
Art. 7 EVRM – lex certa (voorzienbaar), lex mitior (wijziging verlaging, profiteren)
Art. 4 prot. 7 EVRM – verbod bis in idem (niet door NL geratificeerd)
Artikel Albers, RM Themis
Art. 6 EVRM verzet zich niet tegen boeteoplegging door bestuur als daarna maar
een rechterlijke procedure openstaat die voldoet aan alle garanties art. 6 EVRM
Art. 6 lid 2 EVRM – onschuldpresumptie bewijslast voor feiten die de
overtreding constitueren volledig bij het boete-opleggende orgaan ligt
Rechter moet bewijs vol of indringend toetsen en dat geldt ook voor de
evenredigheid tussen de hoogte van de punitieve sanctie aan de ene kant en de
ernst van de overtreding end e mate van verwijtbaarheid aan de andere kant (full
jurisdiction)
Ook als geen criminal charge, maar wel ingrijpend: intensieve toets
(Harderwijkuitspraak)
Art. 2 EVRM recht op leven
Art. 8 EVRM recht op bescherming privéleven (speelt belangrijke normerende rol
bij toezicht op rechtmatigheid uitkeringen) wettelijke basis
Art. 1 EP EVRM recht op bescherming eigendomsrecht
- Als de eigendom in de zin van art. 1 EP worden door het EHRM (los van de
nationale definitie) beschouwd, de rechten en belangen die een
vermogenswaarde vertegenwoordigen zeer ruim eigendomsbegrip
- Beperkingen zijn toegestaan, mits
o A. voorzien bij wet
o B. noodzakelijk in het algemeen belang, en
o C. geen onevenredige aantasting belangen eigenaar (fair balance)
- Sancties raken ook eigendomsrecht en moeten voldoen aan
beperkingsvereisten
Te bestuderen literatuur:
- H16 + H17 + H18 + H8.3.4 + H8.3.7 BSR
- C.L.G.F.H. Albers, ‘Het bestuursrechtelijke handhavingsrecht: de groei naar
volwassenheid. Over verhoogde rechtsbescherming, het ontlopen van
waarborgen en evenredigheidstoetsing’, RM Themis 2022/5, p. 222-238 (in
het bijzonder paragraaf 5).
- ABRvS 23 april 2025, ECLI:NL:RVS:2025:1831, JB 2025/110, m.nt.
C.L.G.F.H. Albers
Hoorcollege 4: Bestuurlijke boete en grondrechtelijk kader
(dwingend en handhavend bestuur)
01 Bestuurlijke boete: criminal charge
Indien sprake is van een overtreding vaak de keuze hoe daartegen op te treden:
strafrecht, bestuursrecht of privaatrecht
- Overtreding – art. 5:1 lid 1 Awb (ook schending vergunningvoorschrift;
term ‘krachtens’)
- Overtreder – art. 5:1 lid 2 Awb (ook medepleger)
o Functioneel daderschap (beschikkingsmacht en aanvaarden)
- Bestuurlijke boete op te leggen zonder voorafgaande tussenkomst rechter
(titel 5.4 Awb)
o Art. 5:40 jo. 5:2 Awb – gericht op leedtoevoeging lid 1 sub c
02 Grondrechten en EVRM
Grondwet
Legaliteitsbeginsel: ingrijpend overheidsoptreden moet terg te voeren zijn
- Art. 16 Gw – geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan
voorafgegane wettelijke strafbepaling
- Art. 89 Gw
o Lid 1: amvb’s worden bij koninklijk besluit vastgesteld
o Lid 2: voorschriften door straffen te handhaven, worden daarin
alleen gegeven krachtens de wet
- Art. 113 Gw – aan de rechterlijke macht is opgedragen de berechting van
strafbare feiten
EVRM
Art. 6 lid 1 EVRM – Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en
verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem
ingestelde vervolging heeft een ieder recht op een eerlijke en openbare
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk
en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld. (…)
- Twee toegangspoorten
o Civil rights and obligations
o Criminal charge (autonome uitleg)
EHRM Öztürk/Duitsland
- Classificatie van sanctie naar nationaal recht : als volgens nationale recht
strafrecht, dan in beginsel criminal charge
, - Aard van de overtreding: richt de te overtreden norm zich tot een
specifieke groep met speciale status of tot alle burgers? Als slechts
beperkte groep, dan aanwijzing dat geen sprake is van criminal charge
- Aard en zwaarte sanctie: kijken naar doel sanctie, als ‘leedtoevoegend en
afschrikwekkend’ dan criminal charge
Kwalificatie sancties in onderwijs
ABRvS 23 april 2025
Wel of geen criminal charge in de zin van art. 6 EVRM en bestraffende
sanctie in de zin van art. 5:2 Awb?
- Classificatie in nationaal recht: staat niet in SR maar in onderwijswet WHW
- Aard van overtreding: vormend en opvoedend karakter, beperkte
reikwijdte: specifieke groep (studenten)
- Aard en zwaarte sanctie: beëindigen inschrijving niet bestraffend van aard
- Conclusie: geen criminal charge/bestraffende sanctie
Extra waarborgen kwalificatie criminal charge, zoals:
Art. 6 lid 2 EVRM – onschuldpresumptie
Art. 6 lid 3 EVRM – verdediging, taalhulp
Zwijgrecht
Art. 7 EVRM – lex certa (voorzienbaar), lex mitior (wijziging verlaging, profiteren)
Art. 4 prot. 7 EVRM – verbod bis in idem (niet door NL geratificeerd)
Artikel Albers, RM Themis
Art. 6 EVRM verzet zich niet tegen boeteoplegging door bestuur als daarna maar
een rechterlijke procedure openstaat die voldoet aan alle garanties art. 6 EVRM
Art. 6 lid 2 EVRM – onschuldpresumptie bewijslast voor feiten die de
overtreding constitueren volledig bij het boete-opleggende orgaan ligt
Rechter moet bewijs vol of indringend toetsen en dat geldt ook voor de
evenredigheid tussen de hoogte van de punitieve sanctie aan de ene kant en de
ernst van de overtreding end e mate van verwijtbaarheid aan de andere kant (full
jurisdiction)
Ook als geen criminal charge, maar wel ingrijpend: intensieve toets
(Harderwijkuitspraak)
Art. 2 EVRM recht op leven
Art. 8 EVRM recht op bescherming privéleven (speelt belangrijke normerende rol
bij toezicht op rechtmatigheid uitkeringen) wettelijke basis
Art. 1 EP EVRM recht op bescherming eigendomsrecht
- Als de eigendom in de zin van art. 1 EP worden door het EHRM (los van de
nationale definitie) beschouwd, de rechten en belangen die een
vermogenswaarde vertegenwoordigen zeer ruim eigendomsbegrip
- Beperkingen zijn toegestaan, mits
o A. voorzien bij wet
o B. noodzakelijk in het algemeen belang, en
o C. geen onevenredige aantasting belangen eigenaar (fair balance)
- Sancties raken ook eigendomsrecht en moeten voldoen aan
beperkingsvereisten
