Samenvatting Strafvordering
Inhoud
TITEL 3. Algemene beginselen strafprocesrecht......................................................5
Hoofdstuk 1. Definitie....................................................................................................5
1. Begrip.................................................................................................................5
2. Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht.........................................5
3. Doelstellingen van het strafprocesrecht.............................................................5
Hoofdstuk 2. Accusatoire en inquisitoire rechtspleging................................................6
1. Principe..............................................................................................................6
2. Praktijk................................................................................................................6
Hoofdstuk 3. Verloop van het strafproces.....................................................................6
1. Vooronderzoek...................................................................................................6
2. Onderzoek ten gronde.......................................................................................8
Hoofdstuk 4. Actoren in het strafproces........................................................................9
1. De verdachte......................................................................................................9
2. Het slachtoffer..................................................................................................10
3. De burgerlijk aansprakelijke partij....................................................................11
4. De (vrijwillig of gedwongen) tussenkomende partij..........................................12
5. De politie..........................................................................................................12
6. Het openbaar ministerie (of parket, PdK of staande magistratuur).................14
7. De onderzoeksrechter......................................................................................17
8. De onderzoeksgerechten.................................................................................18
9. De vonnisgerechten.........................................................................................20
10. Strafuitvoeringsrechtbanken..........................................................................23
11. Justitieassistenten en justitiehuizen...............................................................23
12. Tuchtrechtbanken..........................................................................................23
Hoofdstuk 5. Beleidsorganen in het strafprocesrecht.................................................24
Titel 4. Strafprocesrecht...........................................................................................25
Hoofdstuk 1. De strafvordering....................................................................................25
1. Algemene beginselen.......................................................................................25
2. Personen die de strafvordering uitoefenen......................................................25
3. Wijze waarop de strafvordering wordt uitgeoefend..........................................26
1
, 4. Personen tegen wie de strafvordering wordt uitgeoefend...............................31
5. (Extra)territoriale gelding van de strafvordering...............................................32
6. Prejudiciële vragen en prejudiciële geschillen.................................................34
7. Verval van de strafvordering............................................................................35
F. Het rechterlijk gewijsde....................................................................................36
G. De buitengerechtelijke afhandeling.................................................................37
Hoofdstuk 2. De burgerlijke vordering.........................................................................38
1. Algemene beginselen.......................................................................................38
2. Personen die de burgerlijke vordering uitoefenen...........................................38
3. Personen tegen wie de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend.....................38
4. Gevallen waarin geen burgerlijke partijstelling nodig is...................................39
5. Voorwerp van de burgerlijke vordering............................................................39
6. Wijze waarop de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend...............................39
7. Verval van de burgerlijke vordering.................................................................41
8. Gezag strafrechtelijk gewijsde t.a.v. burgerlijk gewijsde.................................42
9. Hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden.......................................42
Hoofdstuk 1. Wijze waarop het onderzoek wordt gevoerd..........................................43
1. Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek............................................43
2. Wijze waarop misdrijven ter kennis komen van de overheid...........................43
3. Wijze waarop misdrijven worden opgespoord en vastgesteld.........................44
4. Rechten verdachte, inverdenkinggestelde, burgerlijke partij en derde-
beslagene tijdens het vooronderzoek..................................................................45
Hoofdstuk 2. Personen belast met de opsporing en vaststelling van misdrijven........46
1. Algemene beginselen.......................................................................................46
2. De leidinggevende magistraten.......................................................................47
3. De politiediensten.............................................................................................48
Hoofdstuk 3. Het opsporingsonderzoek......................................................................49
1. Begrip...............................................................................................................49
2. De heterdaadprocedure...................................................................................49
3. De proactieve recherche..................................................................................49
4. Afsluiting van het opsporingsonderzoek..........................................................50
Hoofdstuk 4. Het gerechtelijk onderzoek....................................................................50
1. Begrip (art. 55 Sv.)...........................................................................................50
2. Taakomschrijving van de onderzoeksrechter..................................................51
2
, 3. Saisine (adiëring) van de onderzoeksrechter..................................................51
4. Verhouding onderzoeksrechter-procureur des Konings..................................52
5. Afsluiting van het gerechtelijk onderzoek: de regeling van de rechtspleging. .53
6. Controle door de kamer van inbeschuldigingstelling.......................................55
Hoofdstuk 5. Onderzoeksverrichtingen.......................................................................56
1. Het opnemen van klachten en aangiften.........................................................56
2. Identiteitscontroles en het houden van gegevensbestanden..........................56
3. Plaatsbezoek....................................................................................................56
4. Observatie........................................................................................................57
5. Ondervraging van de verdachte.......................................................................57
6. Inverdenkingstelling van de verdachte.............................................................60
7. Getuigenverhoor...............................................................................................61
8. Inwinnen van informatie en bevriezen van tegoeden m.b.t. financiële
producten, diensten en verrichtingen...................................................................66
9. Deskundigenonderzoek...................................................................................67
10. DNA-onderzoek..............................................................................................68
13. Onderzoek aan het lichaam...........................................................................68
14. Huiszoeking....................................................................................................69
16. Inkijkoperatie..................................................................................................70
17. Inbeslagneming..............................................................................................71
18. Databeslag en netwerkzoeking......................................................................72
19. Uitgestelde tussenkomst, gecontroleerde aflevering en gecontroleerde
doorlevering..........................................................................................................72
20. Schending briefgeheim..................................................................................73
21. Identificatie telefoonnummers en opsporen & lokaliseren van
telecommunicatie.................................................................................................73
22. Afluistering van privé(tele)communicaties (art. 90ter Sv.).............................74
23. Bijzondere opsporingsmethoden...................................................................76
24. Voorlopige maatregelen t.a.v. rechtspersonen..............................................80
25. Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête.........................80
26. Europees beschermingsbevel en onderzoeksbevel......................................80
Hoofdstuk 6. De voorlopige hechtenis........................................................................81
1. Algemene beginselen.......................................................................................81
2. Arrestatie (art. 1 en 2) (niet de eigenlijke VH)..................................................83
3
, 3. Bevel tot medebrenging (art. 3 en 4) (niet de eigenlijke VH)...........................85
4. Aanhoudingsbevel (art. 16 VH-Wet) (het begin v/d eigenlijke VH)..................85
5. Verbod van vrij verkeer (art. 20, §2 VH-Wet)...................................................86
6. Opheffing aanhoudingsbevel (art. 25 VH-Wet)................................................87
7. Aanhoudingsbevel t.a.v. een in vrijheid gelaten of gestelde verdachte...........87
8. Rechterlijk toezicht op de voorlopige hechtenis...............................................87
9. Voorlopige hechtenis en regeling van de rechtspleging..................................89
10. Onmiddellijke aanhouding ter terechtzitting (art. 33 VH-Wet).......................90
11. Alternatieven voor de voorlopige hechtenis (art. 35 VH-Wet).......................91
12. Onwerkzame hechtenis..................................................................................91
15. Europees Aanhoudingsbevel.........................................................................92
Hoofdstuk 1. Inleiding..................................................................................................95
Hoofdstuk 2. De bevoegdheid in strafzaken...............................................................95
1. Algemene bevoegdheidsregels........................................................................95
2. Bevoegdheidsconflicten...................................................................................97
Hoofdstuk 3. De saisine van de vonnisgerechten.......................................................97
1. Wijze waarop het vonnisgerecht geadieerd wordt...........................................97
2. Omvang van de saisine....................................................................................98
3. Gevolgen van de saisine..................................................................................98
Hoofdstuk 4. De rechtspleging voor de vonnisgerechten...........................................99
1. De politie- en correctionele rechtbank.............................................................99
2. Het hof van assisen........................................................................................104
Hoofdstuk 5. Het bewijs in strafzaken.......................................................................106
1. Inleiding..........................................................................................................106
2. De bewijsvoering............................................................................................106
3. De bewijsmiddelen.........................................................................................106
4. De bewijswaardering......................................................................................108
5. De bewijsstandaard........................................................................................109
Hoofdstuk 6. De rechtsmiddelen...............................................................................109
1. Inleiding..........................................................................................................109
2. Verzet.............................................................................................................110
3. Hoger beroep.................................................................................................112
4. Voorziening in cassatie..................................................................................114
4
,TITEL 3. Algemene beginselen strafprocesrecht
Hoofdstuk 1. Definitie
1. Begrip
Het strafprocesrecht is het geheel van rechtsregels betreffende de opsporing,
vervolging en berechting van personen die ervan verdacht worden een misdrijf te
hebben gepleegd.
2. Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht
Het materieel en formeel strafrecht verschillen op drie niveaus:
1. Tot wie de regels gericht zijn:
De regels van het materieel strafrecht zijn gericht tot iedereen, burgers én overheid
inbegrepen. De regels van het formeel strafrecht zijn daarentegen in de eerste plaats
gericht tot de overheid, m.n. de politie en de staande en zittende magistratuur.
2. De inhoud van deze regels
De regels van het materieel strafrecht zijn doorgaans vanzelfsprekend. Dat men niet
mag doden of stelen is quasi iedereen het mee eens. Voor de regels van het formeel
strafrecht is dat echter niet het geval. Dat een strafvordering verjaart, dat
onrechtmatig verkregen bewijsstukken uit het proces moeten worden geweerd
enzoverder is voor velen bv. niet rechtvaardig.
3. Sanctionering van schendingen
In het materieel recht staat op elke schending een straf. In het strafprocesrecht is er
echter geen sprake v/e straf in de materieelrechtelijke betekenis. Wat de processuele
sanctie precies is, verschilt naargelang de norm. Zo kan een schending van
bepaalde procedureregels de nietigverklaring v/d proceshandeling of zelfs de hele
procedure tot gevolg hebben.
3. Doelstellingen van het strafprocesrecht
1. Waarheidsvinding
2. Bescherming van de individuele grondrechten
Historisch gezien heeft de waarheidsvinding altijd centraal gestaan (cf. de
martelingen in de middeleeuwen). Het is pas sinds het EVRM dat men een belang is
5
,gaan hechten aan de bescherming v/d individuele grondrechten v/d verdachten en
derden in strafzaken.
De concrete afweging v/h belang v/d waarheidsvinding en dat v/d bescherming v/d
grondrechten gebeurt door de rechtspraak. Daar heeft er een soort van
slingerbeweging plaatsgevonden. In de eerste decennia na WOII lag de nadruk nl.
sterk op de individuele mensenrechten, maar de laatste 20 jaar zijn we in een meer
repressief klimaat terechtgekomen met zeer veel nadruk op rechtshandhaving. Zie
bv. de verlenging v/d arrestatietermijn van 24u naar 48u.
Hoofdstuk 2. Accusatoire en inquisitoire rechtspleging
1. Principe
Het hoofdkenmerk van de accusatoire rechtspleging is de horizontale
processtructuur. D.w.z. dat de aanklager en de verdediging op gelijke voet staan.
De procespartijen hebben het proces volledig in handen, bepalen welke
onderzoeksverrichtingen zullen plaatsvinden en op welke wijze. De rechter speelt
hierin een passieve rol. Hij is als het ware een soort van arbiter en is niet belast met
de waarheidsvinding. Hij moet enkel beslissen welke van beide juridisch gelijk heeft.
Een accusatoir proces is volledig openbaar, zowel t.a.v. de partijen als t.a.v. het
publiek.
De inquisitoire rechtspleging wordt daarentegen gekenmerkt door een verticale
processtructuur. Het procesverloop wordt niet aan de partijen overgelaten. In een
inquisitoir proces is er een openbare aanklager die namens de gemeenschap
optreedt. Hier heeft de rechter een actieve rol en is belast met de waarheid te
vinden. Een inquisitoir procedure heeft een geheim karakter. Let wel, dit gaat over
het vooronderzoek. Vanaf de verdachte voor de rechter komt, wordt het in principe
een publieke procedure.
2. Praktijk
Zuiver accusatoire of inquisitoire procedures komen vrijwel nergens voor. De
strafrechtsplegingen in de common law landen zijn evenwel hoofdzakelijk accusatoir,
terwijl die in de continentale landen hoofdzakelijk inquisitoir zijn.
Hoofdstuk 3. Verloop van het strafproces
Het strafproces verloopt in twee fasen: een geheime fase, het vooronderzoek, en een
openbare fase, het onderzoek ten gronde.
1. Vooronderzoek
Het vooronderzoek is de onderzoeksfase die het onderzoek ter terechtzitting
voorafgaat. Het dient om de verdachte te identificeren en na te gaan of er voldoende
bezwaren tegen hem bestaan (en dus niet om de feiten te bewijzen).
6
, Er zijn twee types van vooronderzoek:
1. Het opsporingsonderzoek
Het opsporingsonderzoek wordt gevoerd door de procureur des Konings, zonder de
tussenkomst v/d onderzoeksrechter. Het wordt ook door hem zelf afgesloten
(vervolging, sepot of buitengerechtelijke afhandeling).
2. Het gerechtelijk onderzoek
Het gerechtelijk onderzoek wordt gevoerd door de onderzoeksrechter. Dit gebeurt
enkel wanneer er dwangmaatregelen (telefoontap, huiszoeking, aanhoudingsbevel,
enz.) moeten getroffen worden. Deze kan de PdK nl. niet treffen. Het GO verloopt
onder de controle v/d KI (art. 136 Sv.).
Kenmerken v/h vooronderzoek (dezelfde voor beide):
a. Het geheim karakter v/h vooronderzoek
Het vooronderzoek is in principe geheim (art. 28quinquies, §1 voor het OO en art. 57,
§1 Sv.). De geheimhouding geldt zowel t.a.v. de verdachte en het slachtoffer als
t.a.v. derden.
T.a.v. de verdachte en het slachtoffer betekent dit dat ze niet betrokken worden bij de
onderzoeksverrichtingen en dat het resultaat van die verrichtingen hen niet wordt
meegedeeld. Hier zijn weliswaar uitzonderingen op:
Iedereen die wordt ondervraagd heeft recht op een gratis kopie van zijn
ondervraging (art. 28quinquies, §2 en art. 57, §2 Sv.).
Zowel de verdachte als slachtoffer als de in art. 21bis Sv. bedoelde
rechtstreekse belanghebbenden hebben het recht inzage te krijgen in het
strafdossier. Voor het gerechtelijk onderzoek wordt dit geregeld in art. 61ter
Sv. De onderzoeksrechter heeft de mogelijkheid om dit verzoek te weigeren
(art. 61ter, §3 Sv.). Voor het opsporingsonderzoek wordt dit geregeld in art.
21bis Sv. De PdK kan dit verzoek weigeren (art. 21bis, §5 Sv.) Hier tegen
staat hoger beroep open bij de KI (art. 21bis, §7 Sv.). De inwilliging v/h
verzoek tot inzage betekent in principe ook dat de verzoeker met eigen
middelen een kopie mag maken. Dit kan echter verboden worden door de
PdK.
T.a.v. het publiek gebeuren alle onderzoeksverrichtingen en procedurehandelingen
in het geheim. Hier zijn ook uitzonderingen op:
De PdK kan onder enkele voorbehouden persmededelingen doen (art.
28quinquies, §3 en art. 57, §3 Sv.).
De advocaat kan ook onder enkele voorbehouden persmededelingen doen
(art. 28quinquies, §4 en art. 57, §4 Sv.).
7
Inhoud
TITEL 3. Algemene beginselen strafprocesrecht......................................................5
Hoofdstuk 1. Definitie....................................................................................................5
1. Begrip.................................................................................................................5
2. Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht.........................................5
3. Doelstellingen van het strafprocesrecht.............................................................5
Hoofdstuk 2. Accusatoire en inquisitoire rechtspleging................................................6
1. Principe..............................................................................................................6
2. Praktijk................................................................................................................6
Hoofdstuk 3. Verloop van het strafproces.....................................................................6
1. Vooronderzoek...................................................................................................6
2. Onderzoek ten gronde.......................................................................................8
Hoofdstuk 4. Actoren in het strafproces........................................................................9
1. De verdachte......................................................................................................9
2. Het slachtoffer..................................................................................................10
3. De burgerlijk aansprakelijke partij....................................................................11
4. De (vrijwillig of gedwongen) tussenkomende partij..........................................12
5. De politie..........................................................................................................12
6. Het openbaar ministerie (of parket, PdK of staande magistratuur).................14
7. De onderzoeksrechter......................................................................................17
8. De onderzoeksgerechten.................................................................................18
9. De vonnisgerechten.........................................................................................20
10. Strafuitvoeringsrechtbanken..........................................................................23
11. Justitieassistenten en justitiehuizen...............................................................23
12. Tuchtrechtbanken..........................................................................................23
Hoofdstuk 5. Beleidsorganen in het strafprocesrecht.................................................24
Titel 4. Strafprocesrecht...........................................................................................25
Hoofdstuk 1. De strafvordering....................................................................................25
1. Algemene beginselen.......................................................................................25
2. Personen die de strafvordering uitoefenen......................................................25
3. Wijze waarop de strafvordering wordt uitgeoefend..........................................26
1
, 4. Personen tegen wie de strafvordering wordt uitgeoefend...............................31
5. (Extra)territoriale gelding van de strafvordering...............................................32
6. Prejudiciële vragen en prejudiciële geschillen.................................................34
7. Verval van de strafvordering............................................................................35
F. Het rechterlijk gewijsde....................................................................................36
G. De buitengerechtelijke afhandeling.................................................................37
Hoofdstuk 2. De burgerlijke vordering.........................................................................38
1. Algemene beginselen.......................................................................................38
2. Personen die de burgerlijke vordering uitoefenen...........................................38
3. Personen tegen wie de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend.....................38
4. Gevallen waarin geen burgerlijke partijstelling nodig is...................................39
5. Voorwerp van de burgerlijke vordering............................................................39
6. Wijze waarop de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend...............................39
7. Verval van de burgerlijke vordering.................................................................41
8. Gezag strafrechtelijk gewijsde t.a.v. burgerlijk gewijsde.................................42
9. Hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden.......................................42
Hoofdstuk 1. Wijze waarop het onderzoek wordt gevoerd..........................................43
1. Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek............................................43
2. Wijze waarop misdrijven ter kennis komen van de overheid...........................43
3. Wijze waarop misdrijven worden opgespoord en vastgesteld.........................44
4. Rechten verdachte, inverdenkinggestelde, burgerlijke partij en derde-
beslagene tijdens het vooronderzoek..................................................................45
Hoofdstuk 2. Personen belast met de opsporing en vaststelling van misdrijven........46
1. Algemene beginselen.......................................................................................46
2. De leidinggevende magistraten.......................................................................47
3. De politiediensten.............................................................................................48
Hoofdstuk 3. Het opsporingsonderzoek......................................................................49
1. Begrip...............................................................................................................49
2. De heterdaadprocedure...................................................................................49
3. De proactieve recherche..................................................................................49
4. Afsluiting van het opsporingsonderzoek..........................................................50
Hoofdstuk 4. Het gerechtelijk onderzoek....................................................................50
1. Begrip (art. 55 Sv.)...........................................................................................50
2. Taakomschrijving van de onderzoeksrechter..................................................51
2
, 3. Saisine (adiëring) van de onderzoeksrechter..................................................51
4. Verhouding onderzoeksrechter-procureur des Konings..................................52
5. Afsluiting van het gerechtelijk onderzoek: de regeling van de rechtspleging. .53
6. Controle door de kamer van inbeschuldigingstelling.......................................55
Hoofdstuk 5. Onderzoeksverrichtingen.......................................................................56
1. Het opnemen van klachten en aangiften.........................................................56
2. Identiteitscontroles en het houden van gegevensbestanden..........................56
3. Plaatsbezoek....................................................................................................56
4. Observatie........................................................................................................57
5. Ondervraging van de verdachte.......................................................................57
6. Inverdenkingstelling van de verdachte.............................................................60
7. Getuigenverhoor...............................................................................................61
8. Inwinnen van informatie en bevriezen van tegoeden m.b.t. financiële
producten, diensten en verrichtingen...................................................................66
9. Deskundigenonderzoek...................................................................................67
10. DNA-onderzoek..............................................................................................68
13. Onderzoek aan het lichaam...........................................................................68
14. Huiszoeking....................................................................................................69
16. Inkijkoperatie..................................................................................................70
17. Inbeslagneming..............................................................................................71
18. Databeslag en netwerkzoeking......................................................................72
19. Uitgestelde tussenkomst, gecontroleerde aflevering en gecontroleerde
doorlevering..........................................................................................................72
20. Schending briefgeheim..................................................................................73
21. Identificatie telefoonnummers en opsporen & lokaliseren van
telecommunicatie.................................................................................................73
22. Afluistering van privé(tele)communicaties (art. 90ter Sv.).............................74
23. Bijzondere opsporingsmethoden...................................................................76
24. Voorlopige maatregelen t.a.v. rechtspersonen..............................................80
25. Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête.........................80
26. Europees beschermingsbevel en onderzoeksbevel......................................80
Hoofdstuk 6. De voorlopige hechtenis........................................................................81
1. Algemene beginselen.......................................................................................81
2. Arrestatie (art. 1 en 2) (niet de eigenlijke VH)..................................................83
3
, 3. Bevel tot medebrenging (art. 3 en 4) (niet de eigenlijke VH)...........................85
4. Aanhoudingsbevel (art. 16 VH-Wet) (het begin v/d eigenlijke VH)..................85
5. Verbod van vrij verkeer (art. 20, §2 VH-Wet)...................................................86
6. Opheffing aanhoudingsbevel (art. 25 VH-Wet)................................................87
7. Aanhoudingsbevel t.a.v. een in vrijheid gelaten of gestelde verdachte...........87
8. Rechterlijk toezicht op de voorlopige hechtenis...............................................87
9. Voorlopige hechtenis en regeling van de rechtspleging..................................89
10. Onmiddellijke aanhouding ter terechtzitting (art. 33 VH-Wet).......................90
11. Alternatieven voor de voorlopige hechtenis (art. 35 VH-Wet).......................91
12. Onwerkzame hechtenis..................................................................................91
15. Europees Aanhoudingsbevel.........................................................................92
Hoofdstuk 1. Inleiding..................................................................................................95
Hoofdstuk 2. De bevoegdheid in strafzaken...............................................................95
1. Algemene bevoegdheidsregels........................................................................95
2. Bevoegdheidsconflicten...................................................................................97
Hoofdstuk 3. De saisine van de vonnisgerechten.......................................................97
1. Wijze waarop het vonnisgerecht geadieerd wordt...........................................97
2. Omvang van de saisine....................................................................................98
3. Gevolgen van de saisine..................................................................................98
Hoofdstuk 4. De rechtspleging voor de vonnisgerechten...........................................99
1. De politie- en correctionele rechtbank.............................................................99
2. Het hof van assisen........................................................................................104
Hoofdstuk 5. Het bewijs in strafzaken.......................................................................106
1. Inleiding..........................................................................................................106
2. De bewijsvoering............................................................................................106
3. De bewijsmiddelen.........................................................................................106
4. De bewijswaardering......................................................................................108
5. De bewijsstandaard........................................................................................109
Hoofdstuk 6. De rechtsmiddelen...............................................................................109
1. Inleiding..........................................................................................................109
2. Verzet.............................................................................................................110
3. Hoger beroep.................................................................................................112
4. Voorziening in cassatie..................................................................................114
4
,TITEL 3. Algemene beginselen strafprocesrecht
Hoofdstuk 1. Definitie
1. Begrip
Het strafprocesrecht is het geheel van rechtsregels betreffende de opsporing,
vervolging en berechting van personen die ervan verdacht worden een misdrijf te
hebben gepleegd.
2. Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht
Het materieel en formeel strafrecht verschillen op drie niveaus:
1. Tot wie de regels gericht zijn:
De regels van het materieel strafrecht zijn gericht tot iedereen, burgers én overheid
inbegrepen. De regels van het formeel strafrecht zijn daarentegen in de eerste plaats
gericht tot de overheid, m.n. de politie en de staande en zittende magistratuur.
2. De inhoud van deze regels
De regels van het materieel strafrecht zijn doorgaans vanzelfsprekend. Dat men niet
mag doden of stelen is quasi iedereen het mee eens. Voor de regels van het formeel
strafrecht is dat echter niet het geval. Dat een strafvordering verjaart, dat
onrechtmatig verkregen bewijsstukken uit het proces moeten worden geweerd
enzoverder is voor velen bv. niet rechtvaardig.
3. Sanctionering van schendingen
In het materieel recht staat op elke schending een straf. In het strafprocesrecht is er
echter geen sprake v/e straf in de materieelrechtelijke betekenis. Wat de processuele
sanctie precies is, verschilt naargelang de norm. Zo kan een schending van
bepaalde procedureregels de nietigverklaring v/d proceshandeling of zelfs de hele
procedure tot gevolg hebben.
3. Doelstellingen van het strafprocesrecht
1. Waarheidsvinding
2. Bescherming van de individuele grondrechten
Historisch gezien heeft de waarheidsvinding altijd centraal gestaan (cf. de
martelingen in de middeleeuwen). Het is pas sinds het EVRM dat men een belang is
5
,gaan hechten aan de bescherming v/d individuele grondrechten v/d verdachten en
derden in strafzaken.
De concrete afweging v/h belang v/d waarheidsvinding en dat v/d bescherming v/d
grondrechten gebeurt door de rechtspraak. Daar heeft er een soort van
slingerbeweging plaatsgevonden. In de eerste decennia na WOII lag de nadruk nl.
sterk op de individuele mensenrechten, maar de laatste 20 jaar zijn we in een meer
repressief klimaat terechtgekomen met zeer veel nadruk op rechtshandhaving. Zie
bv. de verlenging v/d arrestatietermijn van 24u naar 48u.
Hoofdstuk 2. Accusatoire en inquisitoire rechtspleging
1. Principe
Het hoofdkenmerk van de accusatoire rechtspleging is de horizontale
processtructuur. D.w.z. dat de aanklager en de verdediging op gelijke voet staan.
De procespartijen hebben het proces volledig in handen, bepalen welke
onderzoeksverrichtingen zullen plaatsvinden en op welke wijze. De rechter speelt
hierin een passieve rol. Hij is als het ware een soort van arbiter en is niet belast met
de waarheidsvinding. Hij moet enkel beslissen welke van beide juridisch gelijk heeft.
Een accusatoir proces is volledig openbaar, zowel t.a.v. de partijen als t.a.v. het
publiek.
De inquisitoire rechtspleging wordt daarentegen gekenmerkt door een verticale
processtructuur. Het procesverloop wordt niet aan de partijen overgelaten. In een
inquisitoir proces is er een openbare aanklager die namens de gemeenschap
optreedt. Hier heeft de rechter een actieve rol en is belast met de waarheid te
vinden. Een inquisitoir procedure heeft een geheim karakter. Let wel, dit gaat over
het vooronderzoek. Vanaf de verdachte voor de rechter komt, wordt het in principe
een publieke procedure.
2. Praktijk
Zuiver accusatoire of inquisitoire procedures komen vrijwel nergens voor. De
strafrechtsplegingen in de common law landen zijn evenwel hoofdzakelijk accusatoir,
terwijl die in de continentale landen hoofdzakelijk inquisitoir zijn.
Hoofdstuk 3. Verloop van het strafproces
Het strafproces verloopt in twee fasen: een geheime fase, het vooronderzoek, en een
openbare fase, het onderzoek ten gronde.
1. Vooronderzoek
Het vooronderzoek is de onderzoeksfase die het onderzoek ter terechtzitting
voorafgaat. Het dient om de verdachte te identificeren en na te gaan of er voldoende
bezwaren tegen hem bestaan (en dus niet om de feiten te bewijzen).
6
, Er zijn twee types van vooronderzoek:
1. Het opsporingsonderzoek
Het opsporingsonderzoek wordt gevoerd door de procureur des Konings, zonder de
tussenkomst v/d onderzoeksrechter. Het wordt ook door hem zelf afgesloten
(vervolging, sepot of buitengerechtelijke afhandeling).
2. Het gerechtelijk onderzoek
Het gerechtelijk onderzoek wordt gevoerd door de onderzoeksrechter. Dit gebeurt
enkel wanneer er dwangmaatregelen (telefoontap, huiszoeking, aanhoudingsbevel,
enz.) moeten getroffen worden. Deze kan de PdK nl. niet treffen. Het GO verloopt
onder de controle v/d KI (art. 136 Sv.).
Kenmerken v/h vooronderzoek (dezelfde voor beide):
a. Het geheim karakter v/h vooronderzoek
Het vooronderzoek is in principe geheim (art. 28quinquies, §1 voor het OO en art. 57,
§1 Sv.). De geheimhouding geldt zowel t.a.v. de verdachte en het slachtoffer als
t.a.v. derden.
T.a.v. de verdachte en het slachtoffer betekent dit dat ze niet betrokken worden bij de
onderzoeksverrichtingen en dat het resultaat van die verrichtingen hen niet wordt
meegedeeld. Hier zijn weliswaar uitzonderingen op:
Iedereen die wordt ondervraagd heeft recht op een gratis kopie van zijn
ondervraging (art. 28quinquies, §2 en art. 57, §2 Sv.).
Zowel de verdachte als slachtoffer als de in art. 21bis Sv. bedoelde
rechtstreekse belanghebbenden hebben het recht inzage te krijgen in het
strafdossier. Voor het gerechtelijk onderzoek wordt dit geregeld in art. 61ter
Sv. De onderzoeksrechter heeft de mogelijkheid om dit verzoek te weigeren
(art. 61ter, §3 Sv.). Voor het opsporingsonderzoek wordt dit geregeld in art.
21bis Sv. De PdK kan dit verzoek weigeren (art. 21bis, §5 Sv.) Hier tegen
staat hoger beroep open bij de KI (art. 21bis, §7 Sv.). De inwilliging v/h
verzoek tot inzage betekent in principe ook dat de verzoeker met eigen
middelen een kopie mag maken. Dit kan echter verboden worden door de
PdK.
T.a.v. het publiek gebeuren alle onderzoeksverrichtingen en procedurehandelingen
in het geheim. Hier zijn ook uitzonderingen op:
De PdK kan onder enkele voorbehouden persmededelingen doen (art.
28quinquies, §3 en art. 57, §3 Sv.).
De advocaat kan ook onder enkele voorbehouden persmededelingen doen
(art. 28quinquies, §4 en art. 57, §4 Sv.).
7
