17. nederlandse literatuurgeschiedenis
In de westerse cultuurgeschiedenis> stromingen (renaissance, romantiek)
worden gekleurd door een overkoepelend idee, namelijk een bepaalde denk- en
zienswijze. Het geeft inzicht in hoe mensen in een bepaalde tijd dachten en tegen
het leven aankeken.
Nederlanders onder invloed van landen om ons heen; België, Frankrijk, Duitsland,
Engeland en Amerika
Literair erfgoed -> boeken of verhalen met geen “houdbaarheidsdatum”. Boeken
zoals van den vos Reynaerde of Max Havelaar die we in deze tijd nog steeds
kennen.
18. gedenk te sterven 1000-1600
Van den vos Reynaerde = een satire waarbij alle lagen van de middeleeuwse
samenleving ervan langs krijgen. (burgers, edelen en zelfs geestelijken)
In de middeleeuwen staat alles in het teken van god. Het motto is dan ook
memento mori (gedenk te sterven).
De auteur is bij veel verhalen uit deze tijd onbekend. Verhalen worden mondeling
doorverteld en de eerste opgeschreven teksten komen uit de 12 e eeuw. Hierbij is
de schrijver niet de verteller, maar de vastlegger van een bestaand verhaal.
Plagiaat bestaat niet en kunst is voor iedereen en van iedereen. Daarom worden
teksten ook nauwelijks gesigneerd. Daarom is het ook bijzonder dat van van den
vos Reynaerde wel bekend is wie hem heeft vertaald en opgeschreven in het
Nederlands. (Willem)
Karel ende Elegast – ridderverhaal over Karel de Grote. Draait ook een beetje om
god. Heeft sprookjes elementen en christelijke elementen. Dit verhaal zit vol dank
aan god en angst voor de duivel.
In deze tijd is een handgeschreven brief het belangrijkste communicatiemiddel.
Karelromans -> verhalen over Karel de Grote
Arthurromans -> verhalen die gaan over koning Arthur en over zijn ridders. Het
bijzondere aan deze ridders is dat zij niet alleen goede, trouwe vechters zijn maar
ook edelmoedig en hoffelijk tegenover zwakkern en vrouwen. Dit gedrag = hoofs
en ontstaat in de 12e eeuw. (het begin van de hedendaagse westerse beschaving)
Ruw en agressief wordt niet langer getolereerd
Je hoort jezelf onder controle te houden, zowel psychisch als fysiek
Je hoort een ander in zijn/haar waarde te laten
Vrouwen zijn niet langer een bezit
In de middeleeuwse, geestelijke teksten dienen vrouwen vaak als voorbeeld van
hoe je wel of juist niet moet leven. Verhaal van Beatrijs – boodschap = we maken
allemaal fouten, maar wie werkelijk berouw toont en zicht tot god richt krijgt een
nieuwe kans. Maria verricht in het verhaal van Beatrijs een wonder, daarom is dit
verhaal een Mariamirakel.
, Uit het toneelstuk Mariken van Nieumeghen -> god of de duivel wordt
opgeroepen. Eenogige Moenen komt op het toneel. Hij is een onderduivel, op
zoek naar zielen. In ruil voor kennis van de zeven vrije kunsten leeft Mariken
samen met hem.
Dit verhaal is ook een Mariamirakel. Maria helpt haar omdat Mariken spijt krijgt
van haar “nieuwe duivelse levensstijl”
Vrouwen kwamen in verhalen regelmatig voor, maar een carrière binnen de kerk
is voor hun ondenkbaar. De vrouwen zijn daarom op een mystieke manier met
het geloof bezig: in liefdevolle overgave aan god. De Mystica Hadewijch schreef
in de 13e eeuw haar ervaringen. Ze beschrijft haar reis naar het hoogst haalbare
voor een mystica: eenwording met god. (ze wijst naar de ware godsliefde)
Groot deel van de middeleeuwen konden de meeste mensen niet lezen. Ze
waren afhankelijk van verhalen die rondreizende vertellers ( =minstrelen)
vertelden.
Minstrelen:
Verhalen vaak op rijm zodat zij het beter onthouden
Trekken langs dorpspleinen, herbergen en kastelen van edellieden
Begeleiden soms zichzelf op een instrument
In de middeleeuwen ontstonden verhalen die als toneelstuk werden opgevoerd.
Ook ontstaan literatuurwedstrijden. Schrijvers (rederijkers) die het mooiste
konden dichten/voordragen, vielen in de prijzen
Elckerlijc – personages stellen abstracte begrippen voor (de dood, schoonheid).
Elckerlijc is iedereen. Het moraal van het verhaal is dat alleen als je gedeugd
hebt tijdens je leven, ga je naar de hemel. (dit verhaal was vroeger populair,
maar nu komt het ook terug in moderne verhalen)
Uitvinding in de middeleeuwen -> de boekdrukkunst. Gevolgen: sneller en
goedkoper teksten produceren, boeken kosten niet meer een fortuin, meer
mensen kunnen verhalen en ideeën op papier verspreiden. Het gezag van de
geestelijkheid neemt hierdoor af.
In de goddelijke komedie vat de schrijver het middeleeuwse wereldbeeld samen,
maar introduceert ook de klassieke wereld (nieuwe periode: renaissance)
19. pluk de dag 1600-1700
Tijd van de tachtigjarige oorlog en een strijd om vrijheid tegen de Spanjaarden.
Veel mensen vluchten naar het bevrijdde noorden en nemen kennis en rijkdom
mee. De welvaart neemt toe en Nederland wordt een van de rijkste naties op
aarde met Amsterdam als middelpunt
Deze periode is de renaissance (wedergeboorte). Italië ging al voorop in de
ontwikkeling en de sonnet is daar ontstaan. Bredero is een schrijver in deze tijd.
Hij ondertekent zijn gedichten en houdt zijn lezers voor om voluit te leven en om
te beseffen dat alles zomaar kan veranderen.
In de westerse cultuurgeschiedenis> stromingen (renaissance, romantiek)
worden gekleurd door een overkoepelend idee, namelijk een bepaalde denk- en
zienswijze. Het geeft inzicht in hoe mensen in een bepaalde tijd dachten en tegen
het leven aankeken.
Nederlanders onder invloed van landen om ons heen; België, Frankrijk, Duitsland,
Engeland en Amerika
Literair erfgoed -> boeken of verhalen met geen “houdbaarheidsdatum”. Boeken
zoals van den vos Reynaerde of Max Havelaar die we in deze tijd nog steeds
kennen.
18. gedenk te sterven 1000-1600
Van den vos Reynaerde = een satire waarbij alle lagen van de middeleeuwse
samenleving ervan langs krijgen. (burgers, edelen en zelfs geestelijken)
In de middeleeuwen staat alles in het teken van god. Het motto is dan ook
memento mori (gedenk te sterven).
De auteur is bij veel verhalen uit deze tijd onbekend. Verhalen worden mondeling
doorverteld en de eerste opgeschreven teksten komen uit de 12 e eeuw. Hierbij is
de schrijver niet de verteller, maar de vastlegger van een bestaand verhaal.
Plagiaat bestaat niet en kunst is voor iedereen en van iedereen. Daarom worden
teksten ook nauwelijks gesigneerd. Daarom is het ook bijzonder dat van van den
vos Reynaerde wel bekend is wie hem heeft vertaald en opgeschreven in het
Nederlands. (Willem)
Karel ende Elegast – ridderverhaal over Karel de Grote. Draait ook een beetje om
god. Heeft sprookjes elementen en christelijke elementen. Dit verhaal zit vol dank
aan god en angst voor de duivel.
In deze tijd is een handgeschreven brief het belangrijkste communicatiemiddel.
Karelromans -> verhalen over Karel de Grote
Arthurromans -> verhalen die gaan over koning Arthur en over zijn ridders. Het
bijzondere aan deze ridders is dat zij niet alleen goede, trouwe vechters zijn maar
ook edelmoedig en hoffelijk tegenover zwakkern en vrouwen. Dit gedrag = hoofs
en ontstaat in de 12e eeuw. (het begin van de hedendaagse westerse beschaving)
Ruw en agressief wordt niet langer getolereerd
Je hoort jezelf onder controle te houden, zowel psychisch als fysiek
Je hoort een ander in zijn/haar waarde te laten
Vrouwen zijn niet langer een bezit
In de middeleeuwse, geestelijke teksten dienen vrouwen vaak als voorbeeld van
hoe je wel of juist niet moet leven. Verhaal van Beatrijs – boodschap = we maken
allemaal fouten, maar wie werkelijk berouw toont en zicht tot god richt krijgt een
nieuwe kans. Maria verricht in het verhaal van Beatrijs een wonder, daarom is dit
verhaal een Mariamirakel.
, Uit het toneelstuk Mariken van Nieumeghen -> god of de duivel wordt
opgeroepen. Eenogige Moenen komt op het toneel. Hij is een onderduivel, op
zoek naar zielen. In ruil voor kennis van de zeven vrije kunsten leeft Mariken
samen met hem.
Dit verhaal is ook een Mariamirakel. Maria helpt haar omdat Mariken spijt krijgt
van haar “nieuwe duivelse levensstijl”
Vrouwen kwamen in verhalen regelmatig voor, maar een carrière binnen de kerk
is voor hun ondenkbaar. De vrouwen zijn daarom op een mystieke manier met
het geloof bezig: in liefdevolle overgave aan god. De Mystica Hadewijch schreef
in de 13e eeuw haar ervaringen. Ze beschrijft haar reis naar het hoogst haalbare
voor een mystica: eenwording met god. (ze wijst naar de ware godsliefde)
Groot deel van de middeleeuwen konden de meeste mensen niet lezen. Ze
waren afhankelijk van verhalen die rondreizende vertellers ( =minstrelen)
vertelden.
Minstrelen:
Verhalen vaak op rijm zodat zij het beter onthouden
Trekken langs dorpspleinen, herbergen en kastelen van edellieden
Begeleiden soms zichzelf op een instrument
In de middeleeuwen ontstonden verhalen die als toneelstuk werden opgevoerd.
Ook ontstaan literatuurwedstrijden. Schrijvers (rederijkers) die het mooiste
konden dichten/voordragen, vielen in de prijzen
Elckerlijc – personages stellen abstracte begrippen voor (de dood, schoonheid).
Elckerlijc is iedereen. Het moraal van het verhaal is dat alleen als je gedeugd
hebt tijdens je leven, ga je naar de hemel. (dit verhaal was vroeger populair,
maar nu komt het ook terug in moderne verhalen)
Uitvinding in de middeleeuwen -> de boekdrukkunst. Gevolgen: sneller en
goedkoper teksten produceren, boeken kosten niet meer een fortuin, meer
mensen kunnen verhalen en ideeën op papier verspreiden. Het gezag van de
geestelijkheid neemt hierdoor af.
In de goddelijke komedie vat de schrijver het middeleeuwse wereldbeeld samen,
maar introduceert ook de klassieke wereld (nieuwe periode: renaissance)
19. pluk de dag 1600-1700
Tijd van de tachtigjarige oorlog en een strijd om vrijheid tegen de Spanjaarden.
Veel mensen vluchten naar het bevrijdde noorden en nemen kennis en rijkdom
mee. De welvaart neemt toe en Nederland wordt een van de rijkste naties op
aarde met Amsterdam als middelpunt
Deze periode is de renaissance (wedergeboorte). Italië ging al voorop in de
ontwikkeling en de sonnet is daar ontstaan. Bredero is een schrijver in deze tijd.
Hij ondertekent zijn gedichten en houdt zijn lezers voor om voluit te leven en om
te beseffen dat alles zomaar kan veranderen.
