Week 1
Onderwerpen
Inleiding in het familierecht
Bronnen, beginselen en doelen familierecht
Familierecht en maatschappelijke ontwikkelingen
Mensenrechten en Europees familierecht
Aangaan formele relatie
Kern is het personen en familierecht Boek 1 BW. Relatievermogensrecht is ook geregeld
in Boek 1. Gelaagde structuur is van belang, met name waar het gaat om contracten. Voor
veel contracten gelden regels uit boek 1, maar in aanvulling daarop ook de regels uit het
algemene contractenrecht Algemene vermogensrecht komt iedere keer terug (Boek 3, 5
en 6). Pensioenrecht na scheiding is geregeld in een aparte wet. In de praktijk is pensioen
een wezenlijk bestanddeel van vermogen opbouwen. Wat betreft kinderen is de
kinderbescherming van belang deels geregeld in Boek 1, maar ook in de Jeugdwet. Wet
tijdelijk huisverbod is deels van bestuursrechtelijke aard maar heeft direct betrekking op
families. Rijkswet Nederlanderschap is ook direct gekoppeld aan familierecht want gaat
om afstamming. Meerderjarigenbescherming is geregeld in Boek 1, maar zit heel dicht bij
gezondheidsrecht. Tot slot het erfrecht: dit haakt aan bij families.
Familieprocesrecht is vooral geregeld in Rv.
Inhoud personen- en familierecht
Belang van Rv
Art. 798 Rv belanghebbende is:
‘Degene op wiens rechten of verplichtingen de zaak rechtstreeks betrekking heeft’
Wie is/zijn dat?
Houvast in bijlage van de procesreglementen
Maar: niet altijd uitgekristalliseerd
Stelling: is een vader zonder gezag belanghebbende in de procedure waarin de Raad
voor de Kinderbescherming om een ‘omgangs-ondertoezichtsstelling’ vraagt?
o Juridisch vader, maar niet geregeld dat hij gezamenlijk gezag met de moeder
heeft dus juridisch vader zonder gezag
o Procedure aanhangig waarin de Raad voor de Kinderbescherming verzoekt
om een omgangs-ondertoezichtsstelling: ondertoezichtstelling die uitsluitend
bedoeld is voor het tot stand brengen van een omgangsregeling
o Rechtspraak geeft een wisselend beeld: HR heeft zich niet uitgesproken,
lagere rechtbanken oordelen verschillend
Familieprocesrecht is dus van belang voor de vraag of je je materiële familierecht kan
behartigen!
Personenrecht
Relevant voor het gehele privaatrecht (en deels ook voor het publiekrecht)
, Begin en eind leven en daarmee ook leeftijd
https://dewerelddraaitdoor.bnnvara.nl/media/485111
Rechtsbevoegdheid
Handelingsbevoegdheid/handelingsbekwaamheid
o Handelingsbekwaamheid: gaat om het essentiële juridische vermogen om
juridisch onaantastbare rechtshandelingen te verrichten.
Handelingsonbekwaam je kunt geen onaantastbare rechtshandelingen
verrichten. In het BW zijn op twee plekken uitzonderingen opgenomen op het
algemene beginsel dat iedereen handelingsbekwaam is (art. 3:32 BW): art.
1:234 (minderjarigen) en art. 1:381 lid 2 (ondercuratelestelling).
o Handelingsbevoegdheid is veel beperkter. In beginsel is
handelingsbevoegdheid het uitgangspunt. Wet kan op een aantal punten
beperkingen opleggen, maar dan gaat het niet om een algemeen onvermogen
maar om een specifiek onvermogen (bepaalde categorie). Voorbeeld: art.
1:88 BW.
Het zijn van minderjarige
Bloed- en aanverwantschap: geregeld in art. 1:3 BW
Gender, genderidentiteit en transseksualiteit: in 2014 is wetgeving aangepast (art.
1:28) makkelijker om juridisch gezien van geslacht te veranderen. Nu discussie of
het niet nog makkelijker moet worden, onder meer voor kinderen. Ook discussie over
de vraag of deskundigenverklaring wel noodzakelijk is.
Voornaam en geslachtsnaam
Woonplaats
Curatele, bewind, mentorschap (hoorcollege 6)
Vermissing en afwezigheid
Personenrecht gaat om het functioneren van een natuurlijke persoon!
Vermissing
Ieder jaar raken 100 personen uit Nederland langer dan een jaar vermist
• Wat gebeurt er als iemand vermist is?
• Regeling in titel 1.18 BW
• Tijdelijke oplossing: bewindvoerder benoemd door de rechter ter behartiging
vermogensrechtelijke belangen van de vermiste (art. 1:409 BW)
• Afhankelijk van omstandigheden waaronder de vermiste verdwenen is een lange (5
of 1 jaar vermissing) of direct (bij zeker overlijden) een oproep en een verklaring van
een rechtsvermoeden van overlijden (art. 1:413 BW) danwel een verklaring van
overlijden (art. 1:426 BW) door de rechter.
Familierecht
Relevant voor het gehele privaatrecht en voor het publiekrecht
o Horizontale relaties tussen partners: huwelijk, geregistreerd partnerschap en
ongehuwd samenleven
o Verticale relatie tussen ouders en kinderen
Relaties tussen mensen
Erfrecht: heeft betrekking op vermogen van een natuurlijke persoon na overlijden
waarbij familierelaties een belangrijke rol spelen
, Wat is een familie?
Geen wettelijke definitie van familie
Wel wettelijke definitie van wie familie van elkaar zijn (art. 1:197 BW)
Grote ontwikkelingen mede onder invloed van art. 8 EVRM
Voorheen een traditioneel huwelijksmodel, dus man, vrouw en kinderen (in beginsel
levenslang getrouwd)
Via verschillende tussenstappen juridische erkenning van uiteenlopende
familievormen:
o Huwelijk zonder kinderen
o Kinderen zonder huwelijk
o Geregistreerd partnerschap
o Man-man paren en vrouw-vrouw paren
o Ongehuwd samenleven?
o Eenoudergezinnen
o Vrouwengezinnen
o Mannengezinnen?
o Samengestelde gezinnen?
o Meerpersoonsgezinnen?
o Alleenstaanden?
o Polyamoreuze relaties? https://www.volkskrant.nl/mensen/zo-is-het-om-
meerdere-geliefden-tegelijk-te-hebben~bc97ad1c/ en
https://zizo-online.be/article/12102
Boek 1 BW
• Tot stand gekomen in de naoorlogse periode
• Na 11 jaar discussie over het voorstel, dat op veel punten tussentijds werd
aangepast, trad het in 1970 inwerking als het eerste nieuwe boek van het BW.
• Daarna was dit het rechtsgebied waarop de maatschappelijke ontwikkelingen de
grootste impact hadden en al snel (en nog steeds) ingehaald werd door die
ontwikkelingen oude structuur werd steeds onder druk gezet
• Waarom is dat van belang? familierecht is heel dynamisch en veroudert dus snel
dus heel belangrijk om te begrijpen wat de onderliggende doelen en beginselen
van het familierecht zijn!
Bronnen, beginselen en doelen van het familierecht
Bronnen
Internationale bronnen (mensenrechten):
o EVRM, IVRK, IVBPR, Universele Verklaring van de rechten van de mens,
Handvest van de grondrechten van EU, Vrouwenverdrag, Verdrag inzake de
Rechten van personen met een handicap, etc.
Bronnen over internationale families (internationaal privaatrecht welk recht is van
toepassing, welke rechter is bevoegd?)
Bronnen van vergelijkend familierecht
Bronnen van nationaal Nederlands familierecht:
o Materieel familierecht: Boek 1 BW, Jeugdwet,
Onderwerpen
Inleiding in het familierecht
Bronnen, beginselen en doelen familierecht
Familierecht en maatschappelijke ontwikkelingen
Mensenrechten en Europees familierecht
Aangaan formele relatie
Kern is het personen en familierecht Boek 1 BW. Relatievermogensrecht is ook geregeld
in Boek 1. Gelaagde structuur is van belang, met name waar het gaat om contracten. Voor
veel contracten gelden regels uit boek 1, maar in aanvulling daarop ook de regels uit het
algemene contractenrecht Algemene vermogensrecht komt iedere keer terug (Boek 3, 5
en 6). Pensioenrecht na scheiding is geregeld in een aparte wet. In de praktijk is pensioen
een wezenlijk bestanddeel van vermogen opbouwen. Wat betreft kinderen is de
kinderbescherming van belang deels geregeld in Boek 1, maar ook in de Jeugdwet. Wet
tijdelijk huisverbod is deels van bestuursrechtelijke aard maar heeft direct betrekking op
families. Rijkswet Nederlanderschap is ook direct gekoppeld aan familierecht want gaat
om afstamming. Meerderjarigenbescherming is geregeld in Boek 1, maar zit heel dicht bij
gezondheidsrecht. Tot slot het erfrecht: dit haakt aan bij families.
Familieprocesrecht is vooral geregeld in Rv.
Inhoud personen- en familierecht
Belang van Rv
Art. 798 Rv belanghebbende is:
‘Degene op wiens rechten of verplichtingen de zaak rechtstreeks betrekking heeft’
Wie is/zijn dat?
Houvast in bijlage van de procesreglementen
Maar: niet altijd uitgekristalliseerd
Stelling: is een vader zonder gezag belanghebbende in de procedure waarin de Raad
voor de Kinderbescherming om een ‘omgangs-ondertoezichtsstelling’ vraagt?
o Juridisch vader, maar niet geregeld dat hij gezamenlijk gezag met de moeder
heeft dus juridisch vader zonder gezag
o Procedure aanhangig waarin de Raad voor de Kinderbescherming verzoekt
om een omgangs-ondertoezichtsstelling: ondertoezichtstelling die uitsluitend
bedoeld is voor het tot stand brengen van een omgangsregeling
o Rechtspraak geeft een wisselend beeld: HR heeft zich niet uitgesproken,
lagere rechtbanken oordelen verschillend
Familieprocesrecht is dus van belang voor de vraag of je je materiële familierecht kan
behartigen!
Personenrecht
Relevant voor het gehele privaatrecht (en deels ook voor het publiekrecht)
, Begin en eind leven en daarmee ook leeftijd
https://dewerelddraaitdoor.bnnvara.nl/media/485111
Rechtsbevoegdheid
Handelingsbevoegdheid/handelingsbekwaamheid
o Handelingsbekwaamheid: gaat om het essentiële juridische vermogen om
juridisch onaantastbare rechtshandelingen te verrichten.
Handelingsonbekwaam je kunt geen onaantastbare rechtshandelingen
verrichten. In het BW zijn op twee plekken uitzonderingen opgenomen op het
algemene beginsel dat iedereen handelingsbekwaam is (art. 3:32 BW): art.
1:234 (minderjarigen) en art. 1:381 lid 2 (ondercuratelestelling).
o Handelingsbevoegdheid is veel beperkter. In beginsel is
handelingsbevoegdheid het uitgangspunt. Wet kan op een aantal punten
beperkingen opleggen, maar dan gaat het niet om een algemeen onvermogen
maar om een specifiek onvermogen (bepaalde categorie). Voorbeeld: art.
1:88 BW.
Het zijn van minderjarige
Bloed- en aanverwantschap: geregeld in art. 1:3 BW
Gender, genderidentiteit en transseksualiteit: in 2014 is wetgeving aangepast (art.
1:28) makkelijker om juridisch gezien van geslacht te veranderen. Nu discussie of
het niet nog makkelijker moet worden, onder meer voor kinderen. Ook discussie over
de vraag of deskundigenverklaring wel noodzakelijk is.
Voornaam en geslachtsnaam
Woonplaats
Curatele, bewind, mentorschap (hoorcollege 6)
Vermissing en afwezigheid
Personenrecht gaat om het functioneren van een natuurlijke persoon!
Vermissing
Ieder jaar raken 100 personen uit Nederland langer dan een jaar vermist
• Wat gebeurt er als iemand vermist is?
• Regeling in titel 1.18 BW
• Tijdelijke oplossing: bewindvoerder benoemd door de rechter ter behartiging
vermogensrechtelijke belangen van de vermiste (art. 1:409 BW)
• Afhankelijk van omstandigheden waaronder de vermiste verdwenen is een lange (5
of 1 jaar vermissing) of direct (bij zeker overlijden) een oproep en een verklaring van
een rechtsvermoeden van overlijden (art. 1:413 BW) danwel een verklaring van
overlijden (art. 1:426 BW) door de rechter.
Familierecht
Relevant voor het gehele privaatrecht en voor het publiekrecht
o Horizontale relaties tussen partners: huwelijk, geregistreerd partnerschap en
ongehuwd samenleven
o Verticale relatie tussen ouders en kinderen
Relaties tussen mensen
Erfrecht: heeft betrekking op vermogen van een natuurlijke persoon na overlijden
waarbij familierelaties een belangrijke rol spelen
, Wat is een familie?
Geen wettelijke definitie van familie
Wel wettelijke definitie van wie familie van elkaar zijn (art. 1:197 BW)
Grote ontwikkelingen mede onder invloed van art. 8 EVRM
Voorheen een traditioneel huwelijksmodel, dus man, vrouw en kinderen (in beginsel
levenslang getrouwd)
Via verschillende tussenstappen juridische erkenning van uiteenlopende
familievormen:
o Huwelijk zonder kinderen
o Kinderen zonder huwelijk
o Geregistreerd partnerschap
o Man-man paren en vrouw-vrouw paren
o Ongehuwd samenleven?
o Eenoudergezinnen
o Vrouwengezinnen
o Mannengezinnen?
o Samengestelde gezinnen?
o Meerpersoonsgezinnen?
o Alleenstaanden?
o Polyamoreuze relaties? https://www.volkskrant.nl/mensen/zo-is-het-om-
meerdere-geliefden-tegelijk-te-hebben~bc97ad1c/ en
https://zizo-online.be/article/12102
Boek 1 BW
• Tot stand gekomen in de naoorlogse periode
• Na 11 jaar discussie over het voorstel, dat op veel punten tussentijds werd
aangepast, trad het in 1970 inwerking als het eerste nieuwe boek van het BW.
• Daarna was dit het rechtsgebied waarop de maatschappelijke ontwikkelingen de
grootste impact hadden en al snel (en nog steeds) ingehaald werd door die
ontwikkelingen oude structuur werd steeds onder druk gezet
• Waarom is dat van belang? familierecht is heel dynamisch en veroudert dus snel
dus heel belangrijk om te begrijpen wat de onderliggende doelen en beginselen
van het familierecht zijn!
Bronnen, beginselen en doelen van het familierecht
Bronnen
Internationale bronnen (mensenrechten):
o EVRM, IVRK, IVBPR, Universele Verklaring van de rechten van de mens,
Handvest van de grondrechten van EU, Vrouwenverdrag, Verdrag inzake de
Rechten van personen met een handicap, etc.
Bronnen over internationale families (internationaal privaatrecht welk recht is van
toepassing, welke rechter is bevoegd?)
Bronnen van vergelijkend familierecht
Bronnen van nationaal Nederlands familierecht:
o Materieel familierecht: Boek 1 BW, Jeugdwet,
