Cursief = oud recht, nieuw artikel 1:157 in werking getreden per 1-1-2020
Hoofdstuk 16 Partneralimentatie
16.1 Inleiding
Formele relaties hebben veel rechtsgevolgen plicht financieel voor elkaar te zorgen =
partneralimentatie. Onderhoudsplicht is in de wet geregeld in titels 9 en 17 van Boek 1 BW.
In afdeling 2 van titel 17 zijn enkele regels opgenomen over de kosten van verzorging en
opvoeding van minderjarige (stief)kinderen.
16.2 Kenmerken en beginselen
Alimentatierecht is een uitzondering op het algemene beginsel dat iedere meerderjarige
wordt geacht in zijn eigen levensonderhoud te voorzien subsidiair karakter. In de tweede
plaats is de partijautonomie van belang. Op verschillende plaatsen in de wet zijn wel
veiligheidskleppen ingebouwd. In de derde plaats is het veranderlijkheidsbeginsel typerend
voor het alimentatierecht (ook een afwijking van het algemene vermogensrecht). In de
vierde plaats is het beschermingsbeginsel van belang.
16.3 Belangrijke ontwikkelingen
Huidige partneralimentatierecht is ingevoerd in 1971. In het recht van vóór 1971 speelde
schuld een belangrijke rol. Vanwege het onvoltooide emancipatieproces zijn in NL vooral
vrouwen na een echtscheiding economisch afhankelijk. Tegelijkertijd is in de loop van de
jaren de maatschappij veranderd: meer vrouwen werken en vrouwen werken meer dan
eerst.
16.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden
In de eerste plaats is er een duidelijk verband met de wetgeving rondom huwelijk en gp
partneralimentatierecht is slechts verbonden aan de beëindiging van formele relaties. In de
praktijk is ook het huwelijksvermogensrecht van belang. Verder heeft alimentatie
rechtsgevolgen in het belastingrecht en het socialezekerheidsrecht.
16.5 Internationaal recht
Op mensenrechtelijk niveau is er nauwelijks partneralimentatierecht. De CEFL heeft wel een
aantal beginselen opgesteld die als voorbeeld kunnen worden gebruikt voor nationale
wetgeving.
16.6 Recht op partneralimentatie
16.6.1 Grondslag voor partneralimentatie
Onderhoudsplicht kent twee grondslagen:
- Voortdurende solidariteit
- Huwelijksgerelateerde vermindering van de verdiencapaciteit
Belangrijkste verschil is dat slechts bij de huwelijksgerelateerde vermindering van de
verdiencapaciteit, de ex-echtgenoot niet in het eigen levensonderhoud kan voorzien als
direct gevolg van het huwelijk.
16.6.2 Afspraken
, Contractsvrijheid is groot. Art. 1:158 partijen zijn vrij om met elkaar overeen te komen of
en, zo ja, tot welk bedrag en hoe lang de één tegenover de ander verplicht is een
onderhoudsuitkering te verstrekken. Partijautonomie is niet onbeperkt, zie bijv. art. 1:400
m.b.t. het ‘nihilbeding’. Ook in art. 1:401 zijn verschillende opties ingebouwd om partijen
niet onder alle omstandigheden aan gemaakte afspraken te houden
veranderlijkheidsbeginsel. Een partij kan in de echtscheidingsprocedure verzoeken om de
gemaakte afspraken op te nemen in de echtscheidingsbeschikking (art. 819 Rv).
16.6.3 Vaststelling door de rechter
Wanneer het ex-echtgenoten niet lukt om afspraken over partneralimentatie te maken, kan
de rechter op verzoek een onderhoudsverplichting tussen partijen vaststellen, zie art. 1:156:
echtgenoot moet behoeftig zijn. Rechter kan zich in hoge mate laten leiden door de
billijkheid en rekening houden met alle financiële en niet-financiële omstandigheden van het
geval.
16.6.4 Wettelijke maatstaven
Wettelijke financiële maatstaven voor het recht op partneralimentatie zijn de behoefte van
de verzoekende echtgenoot en de draagkracht van de andere echtgenoot (art. 1:397 lid 1).
Bij de bepaling van de behoefte gaat de rechter na welk bedrag de verzoeker nodig heeft om
in het eigen levensonderhoud te voorzien door vast te stellen wat de omvang van de
behoeften en middelen van de verzoeker zijn. Als de behoeften groter zijn dan de middelen
is de verzoeker behoeftig. Anders heeft de ex-echtgenoot geen recht op partneralimentatie
subsidiair karakter.
16.6.5 Behoefte
Allereerst worden de behoeften van de verzoeker berekend. Daarbij worden als eerste de
minimumbehoeften van de verzoekende echtgenoot vastgesteld. Naast de
minimumbehoeften kan de rechter eveneens rekening houden met de lasten die boven de
minimumstandaard liggen of tot de luxe uitgaven zijn te rekenen. Welke luxe uitgaven als
redelijke lasten worden aangemerkt, kan de rechter bepalen aan de hand van de welstand
tijdens het huwelijk. Uitgangspunt is dat partijen zo veel mogelijk in dezelfde staat moeten
blijven als gedurende het huwelijk.
16.6.6 Redelijkerwijs te verwerven inkomen
Nadat de rechter de behoeften heeft vastgesteld, gaat deze na welke middelen de verzoeker
tot haar beschikking heeft om in het eigen levensonderhoud te voorzien:
- Werkelijke inkomsten: arbeid, maar niet de inkomsten uit een bijstandsuitkering
- De in redelijkheid te verwerven inkomsten/verdiencapaciteit
16.6.7 Niet-financiële factoren
In sommige gevallen kan sprake zijn van niet-financiële factoren die in redelijkheid in de weg
kunnen staan aan het verwerven van inkomsten door de verzoeker.
16.6.8 Niet-financiële factoren: wangedrag
In bepaalde situaties kan het zo zijn dat zich bijzondere omstandigheden voordoen,
waardoor het onbillijk is dat ten laste van de draagkrachtige ex-echtgenoot
partneralimentatie wordt vastgesteld, bijv. als sprake is van wangedrag of een zeer korte
Hoofdstuk 16 Partneralimentatie
16.1 Inleiding
Formele relaties hebben veel rechtsgevolgen plicht financieel voor elkaar te zorgen =
partneralimentatie. Onderhoudsplicht is in de wet geregeld in titels 9 en 17 van Boek 1 BW.
In afdeling 2 van titel 17 zijn enkele regels opgenomen over de kosten van verzorging en
opvoeding van minderjarige (stief)kinderen.
16.2 Kenmerken en beginselen
Alimentatierecht is een uitzondering op het algemene beginsel dat iedere meerderjarige
wordt geacht in zijn eigen levensonderhoud te voorzien subsidiair karakter. In de tweede
plaats is de partijautonomie van belang. Op verschillende plaatsen in de wet zijn wel
veiligheidskleppen ingebouwd. In de derde plaats is het veranderlijkheidsbeginsel typerend
voor het alimentatierecht (ook een afwijking van het algemene vermogensrecht). In de
vierde plaats is het beschermingsbeginsel van belang.
16.3 Belangrijke ontwikkelingen
Huidige partneralimentatierecht is ingevoerd in 1971. In het recht van vóór 1971 speelde
schuld een belangrijke rol. Vanwege het onvoltooide emancipatieproces zijn in NL vooral
vrouwen na een echtscheiding economisch afhankelijk. Tegelijkertijd is in de loop van de
jaren de maatschappij veranderd: meer vrouwen werken en vrouwen werken meer dan
eerst.
16.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden
In de eerste plaats is er een duidelijk verband met de wetgeving rondom huwelijk en gp
partneralimentatierecht is slechts verbonden aan de beëindiging van formele relaties. In de
praktijk is ook het huwelijksvermogensrecht van belang. Verder heeft alimentatie
rechtsgevolgen in het belastingrecht en het socialezekerheidsrecht.
16.5 Internationaal recht
Op mensenrechtelijk niveau is er nauwelijks partneralimentatierecht. De CEFL heeft wel een
aantal beginselen opgesteld die als voorbeeld kunnen worden gebruikt voor nationale
wetgeving.
16.6 Recht op partneralimentatie
16.6.1 Grondslag voor partneralimentatie
Onderhoudsplicht kent twee grondslagen:
- Voortdurende solidariteit
- Huwelijksgerelateerde vermindering van de verdiencapaciteit
Belangrijkste verschil is dat slechts bij de huwelijksgerelateerde vermindering van de
verdiencapaciteit, de ex-echtgenoot niet in het eigen levensonderhoud kan voorzien als
direct gevolg van het huwelijk.
16.6.2 Afspraken
, Contractsvrijheid is groot. Art. 1:158 partijen zijn vrij om met elkaar overeen te komen of
en, zo ja, tot welk bedrag en hoe lang de één tegenover de ander verplicht is een
onderhoudsuitkering te verstrekken. Partijautonomie is niet onbeperkt, zie bijv. art. 1:400
m.b.t. het ‘nihilbeding’. Ook in art. 1:401 zijn verschillende opties ingebouwd om partijen
niet onder alle omstandigheden aan gemaakte afspraken te houden
veranderlijkheidsbeginsel. Een partij kan in de echtscheidingsprocedure verzoeken om de
gemaakte afspraken op te nemen in de echtscheidingsbeschikking (art. 819 Rv).
16.6.3 Vaststelling door de rechter
Wanneer het ex-echtgenoten niet lukt om afspraken over partneralimentatie te maken, kan
de rechter op verzoek een onderhoudsverplichting tussen partijen vaststellen, zie art. 1:156:
echtgenoot moet behoeftig zijn. Rechter kan zich in hoge mate laten leiden door de
billijkheid en rekening houden met alle financiële en niet-financiële omstandigheden van het
geval.
16.6.4 Wettelijke maatstaven
Wettelijke financiële maatstaven voor het recht op partneralimentatie zijn de behoefte van
de verzoekende echtgenoot en de draagkracht van de andere echtgenoot (art. 1:397 lid 1).
Bij de bepaling van de behoefte gaat de rechter na welk bedrag de verzoeker nodig heeft om
in het eigen levensonderhoud te voorzien door vast te stellen wat de omvang van de
behoeften en middelen van de verzoeker zijn. Als de behoeften groter zijn dan de middelen
is de verzoeker behoeftig. Anders heeft de ex-echtgenoot geen recht op partneralimentatie
subsidiair karakter.
16.6.5 Behoefte
Allereerst worden de behoeften van de verzoeker berekend. Daarbij worden als eerste de
minimumbehoeften van de verzoekende echtgenoot vastgesteld. Naast de
minimumbehoeften kan de rechter eveneens rekening houden met de lasten die boven de
minimumstandaard liggen of tot de luxe uitgaven zijn te rekenen. Welke luxe uitgaven als
redelijke lasten worden aangemerkt, kan de rechter bepalen aan de hand van de welstand
tijdens het huwelijk. Uitgangspunt is dat partijen zo veel mogelijk in dezelfde staat moeten
blijven als gedurende het huwelijk.
16.6.6 Redelijkerwijs te verwerven inkomen
Nadat de rechter de behoeften heeft vastgesteld, gaat deze na welke middelen de verzoeker
tot haar beschikking heeft om in het eigen levensonderhoud te voorzien:
- Werkelijke inkomsten: arbeid, maar niet de inkomsten uit een bijstandsuitkering
- De in redelijkheid te verwerven inkomsten/verdiencapaciteit
16.6.7 Niet-financiële factoren
In sommige gevallen kan sprake zijn van niet-financiële factoren die in redelijkheid in de weg
kunnen staan aan het verwerven van inkomsten door de verzoeker.
16.6.8 Niet-financiële factoren: wangedrag
In bepaalde situaties kan het zo zijn dat zich bijzondere omstandigheden voordoen,
waardoor het onbillijk is dat ten laste van de draagkrachtige ex-echtgenoot
partneralimentatie wordt vastgesteld, bijv. als sprake is van wangedrag of een zeer korte
