AUTEURSCHAP
4. AUTEURSCHAP
DE ARCHITECT ALS KUNSTENAAR
• Traditioneel wordt architectuur beschouwd als de ‘kunst’ van het bouwen. Architectuur is in deze
opvatting een superieure vorm van bouwen, omdat ze op een beredeneerde en artistiek verantwoorde
wijze een harmonische samensmelting bewerkstelligt tussen vorm, functie en constructie. (Dat is
Architectuur, Heynen et al, 2004, p.673)
o Architectuur wordt bijgevolg gecreëerd door de architect
GEERT BEKARTS
• Een van de meest invloedrijke architectuurcritici in België
o Veel over architectuur geschreven en wat de kenmerkende eigenschappen zijn van de
Belgische architectuur
o Heeft veel boeken uitgebracht
• Veel toonaangevende architectuurcritici zijn sterk beïnvloedt door discours van Geert Bekaert
• “In het domein van de architectuur zijn er blijkbaar twee onverzoenlijke standpunten, enerzijds die van de architect
en anderzijds die van de wonende mens. En dit is een onrustwekkend verschijnsel dat de aanleiding was tot het
maar al te werkelijk onderscheid tussen architectuur en domaine bâti. Dit onderscheid is zelfs zo diep ingeworteld
in onze zogenoemde architectonische cultuur dat het zich nog manifesteert in de manier waarop de architect zijn
eigen huis bouwt en bewoond. (Bekaert, 1970)”
o Domain bâti = gebouwde omgeving
o Heeft negatieve visie op architectuur en rol van architect met betrekking tot gebouwde
omgeving
o Gebruikt woning als casus en aanleiding om erover te reflecteren
o Onderscheid tussen gebouwde omgeving en wat we als architectuur beschouwen
Niet alles is architectuur, soort mis match tussen aan de ene kant rol architect en
wat er gebeurd in gebouwde omgeving
• Bv. Marie-José Van Hee, eigen woning, Gent, 1994
o Voor een overzichtstentoonstelling van haar werk in De Singel in 2022-23 koos Van Hee om
haar eigen woning te vertalen naar een scenografie voor de tentoonstelling
o Veel mensen zouden niet zo kunnen leven want is redelijk summier interieur mis match,
veel mensen denken niet zo voer hun huis en hoe het gebruikt wordt zegt Bekaert
o Een wandeling. Tentoonstelling door Vlaams Architectuur Instituut, De Singel
Abstractie van haar eigen woning
Is het niet gek dat ze haar eigen woning als woning kiest om tentoon te stellen?
1
, AUTEURSCHAP
• Bekaert stelt dat de architect slaaf wordt aan zijn ideeën en voorstelling van het beroep. Het is volgens
hem dan ook normaal dat de wonende mens geen vol vertrouwen meer heeft in de architect
o Hij ziet twee types architecten:
architecten die afstand gedaan hebben van elke kritische instelling en de wensen van
hun klant gewoon ten uitvoer brengen
architecten die wel creatief-kritische rol in de maatschappij willen opnemen maar
daar de kans niet toe krijgen
o 2 keuzes, ofwel hou je je vast aan maatschappelijk principes maar dan krijg je geen
opdracht ofwel heb je de opdracht maar geen principes
• “De maatschappij beschouwt architectuur als een zuiver ruimtelijke structuur, vrij van elke sociale
implicatie. De architect beschouwt de architectuur als zijn object en niet de wonende mens”
o De normale mens zien het als bakstenen maar zien niet in wat architectuur van doen voor de
maatschappij terwijl de architectuur denkt dat het zijn eigen object is
• Hij stelt de kunstgeschiedenis (architectuurgeschiedenis) deels verantwoordelijk voor deze misvatting
omdat deze zich voornamelijk geconcentreerd heeft op monumenten, los van hun maatschappelijke
en politieke context.
o “Ze heeft het begrip architectuur beperkt tot de omschrijving van het gebouw.”
o Hij verwijst naar Nikolaus Pevsner (1902-1983) die stelt dat een kathedraal architectuur is
terwijl een fietsenloods wel behoort tot de gebouwde omgeving maar niet als architectuur
kan beschouwd worden
In inleiding zegt hij dat architectuur echt dat is wat een soort kunstvorm is, kijken
naar kathedralen niet naar fietsenloodsen
Maar is dogmatische stelling, want het is geen architectuur maar wel in
museumgebouw?
Op die manier kijken is architectuur vervreemd volgens Bekaerts
o Bv. fietsenstalling herbestemming middeleeuws gebouw Gent
Is dit wel oke? Oudste gebouw in Gent verbouwen tot fietsenstalling
Misschien is het wel heel relevant en hedendaags grote fietscultuur in Gent
Maar is ook een uitdaging om dit zo efficiënt mogelijk te doen
• “Architectuur is altijd, vanaf de prehistorische grotten, vermenselijking van de aarde geweest, maar telkens in
functie van de zin en structuur die de mens aan zijn leven gaf. Alleen nu schijnt de architectuur daartoe niet meer
in staat te zijn. Zij is niet in staat gebleken om met de mutatie van de mens in de moderne tijd, haar eigen mutatie
te voltrekken.”
o Architectuur is altijd in staat geweest om uitdrukking te geven aan de maatschappij
o Architectuur heeft zich in veel tijd segmenten bezig gehouden met monumenten maar gaat
ook over het vormgeven van het dagelijks leven
• … Als we dan tot besluit de vraag stellen: hoe ziet de toekomst van het domaine bâti er uit? kan alleen de architect
daar een antwoord op geven, maar zijn antwoord zal maar mogelijk zijn, d.w.z. zal maar kunnen begrepen worden
en werkzaam zijn, wanneer hij zich weet te ontdoen van de achterhaalde architectonische begrippen en de
structuren waarin ze vervat zijn, om zich intrinsiek, als kritisch-creatieve functie, met de opbouw van het
menselijke milieu van vandaag en morgen in te laten. (Bekaert, 1970)
o Doet oproep aan architect (naar architecten gericht) om zeer meer bezig te houden met de
brede maatschappelijke noden en relevantie en niet zo zeer de vorm en esthetiek
• Intermezzo: Vlaams bouwmeester
o Sinds eind jaren 90
o Om architectuurkwaliteit te verbeteren voornamelijk bij publieke gebouwen
o 1 persoon aangesteld, om de zoveel jaar gewisseld maar zit een heel team achter die helpt
o 20 jaar Vlaams Bouwmeester tentoonstelling/expositie gemaakt om duidelijker te maken
wat die allemaal doet
o Bv.: oude gevangenis Hasselt
was wedstrijd ontwerp voor 6 bureau’s, uiteindelijk dan 1 ontwerp gekozen 1
jong bureau dat niet veel ervaring had
• noA architecten die het gewonnen had, zo hebben ze zich kunnen plaatsen
op de grotere markt voor architectuurprojecten
o helpt om kwaliteitsvolle architectuur te vertalen naar breder publiek maar ook om noden van
breder publiek duidelijk te maken aan de architecten beetje de vertaler tussen beide
2
4. AUTEURSCHAP
DE ARCHITECT ALS KUNSTENAAR
• Traditioneel wordt architectuur beschouwd als de ‘kunst’ van het bouwen. Architectuur is in deze
opvatting een superieure vorm van bouwen, omdat ze op een beredeneerde en artistiek verantwoorde
wijze een harmonische samensmelting bewerkstelligt tussen vorm, functie en constructie. (Dat is
Architectuur, Heynen et al, 2004, p.673)
o Architectuur wordt bijgevolg gecreëerd door de architect
GEERT BEKARTS
• Een van de meest invloedrijke architectuurcritici in België
o Veel over architectuur geschreven en wat de kenmerkende eigenschappen zijn van de
Belgische architectuur
o Heeft veel boeken uitgebracht
• Veel toonaangevende architectuurcritici zijn sterk beïnvloedt door discours van Geert Bekaert
• “In het domein van de architectuur zijn er blijkbaar twee onverzoenlijke standpunten, enerzijds die van de architect
en anderzijds die van de wonende mens. En dit is een onrustwekkend verschijnsel dat de aanleiding was tot het
maar al te werkelijk onderscheid tussen architectuur en domaine bâti. Dit onderscheid is zelfs zo diep ingeworteld
in onze zogenoemde architectonische cultuur dat het zich nog manifesteert in de manier waarop de architect zijn
eigen huis bouwt en bewoond. (Bekaert, 1970)”
o Domain bâti = gebouwde omgeving
o Heeft negatieve visie op architectuur en rol van architect met betrekking tot gebouwde
omgeving
o Gebruikt woning als casus en aanleiding om erover te reflecteren
o Onderscheid tussen gebouwde omgeving en wat we als architectuur beschouwen
Niet alles is architectuur, soort mis match tussen aan de ene kant rol architect en
wat er gebeurd in gebouwde omgeving
• Bv. Marie-José Van Hee, eigen woning, Gent, 1994
o Voor een overzichtstentoonstelling van haar werk in De Singel in 2022-23 koos Van Hee om
haar eigen woning te vertalen naar een scenografie voor de tentoonstelling
o Veel mensen zouden niet zo kunnen leven want is redelijk summier interieur mis match,
veel mensen denken niet zo voer hun huis en hoe het gebruikt wordt zegt Bekaert
o Een wandeling. Tentoonstelling door Vlaams Architectuur Instituut, De Singel
Abstractie van haar eigen woning
Is het niet gek dat ze haar eigen woning als woning kiest om tentoon te stellen?
1
, AUTEURSCHAP
• Bekaert stelt dat de architect slaaf wordt aan zijn ideeën en voorstelling van het beroep. Het is volgens
hem dan ook normaal dat de wonende mens geen vol vertrouwen meer heeft in de architect
o Hij ziet twee types architecten:
architecten die afstand gedaan hebben van elke kritische instelling en de wensen van
hun klant gewoon ten uitvoer brengen
architecten die wel creatief-kritische rol in de maatschappij willen opnemen maar
daar de kans niet toe krijgen
o 2 keuzes, ofwel hou je je vast aan maatschappelijk principes maar dan krijg je geen
opdracht ofwel heb je de opdracht maar geen principes
• “De maatschappij beschouwt architectuur als een zuiver ruimtelijke structuur, vrij van elke sociale
implicatie. De architect beschouwt de architectuur als zijn object en niet de wonende mens”
o De normale mens zien het als bakstenen maar zien niet in wat architectuur van doen voor de
maatschappij terwijl de architectuur denkt dat het zijn eigen object is
• Hij stelt de kunstgeschiedenis (architectuurgeschiedenis) deels verantwoordelijk voor deze misvatting
omdat deze zich voornamelijk geconcentreerd heeft op monumenten, los van hun maatschappelijke
en politieke context.
o “Ze heeft het begrip architectuur beperkt tot de omschrijving van het gebouw.”
o Hij verwijst naar Nikolaus Pevsner (1902-1983) die stelt dat een kathedraal architectuur is
terwijl een fietsenloods wel behoort tot de gebouwde omgeving maar niet als architectuur
kan beschouwd worden
In inleiding zegt hij dat architectuur echt dat is wat een soort kunstvorm is, kijken
naar kathedralen niet naar fietsenloodsen
Maar is dogmatische stelling, want het is geen architectuur maar wel in
museumgebouw?
Op die manier kijken is architectuur vervreemd volgens Bekaerts
o Bv. fietsenstalling herbestemming middeleeuws gebouw Gent
Is dit wel oke? Oudste gebouw in Gent verbouwen tot fietsenstalling
Misschien is het wel heel relevant en hedendaags grote fietscultuur in Gent
Maar is ook een uitdaging om dit zo efficiënt mogelijk te doen
• “Architectuur is altijd, vanaf de prehistorische grotten, vermenselijking van de aarde geweest, maar telkens in
functie van de zin en structuur die de mens aan zijn leven gaf. Alleen nu schijnt de architectuur daartoe niet meer
in staat te zijn. Zij is niet in staat gebleken om met de mutatie van de mens in de moderne tijd, haar eigen mutatie
te voltrekken.”
o Architectuur is altijd in staat geweest om uitdrukking te geven aan de maatschappij
o Architectuur heeft zich in veel tijd segmenten bezig gehouden met monumenten maar gaat
ook over het vormgeven van het dagelijks leven
• … Als we dan tot besluit de vraag stellen: hoe ziet de toekomst van het domaine bâti er uit? kan alleen de architect
daar een antwoord op geven, maar zijn antwoord zal maar mogelijk zijn, d.w.z. zal maar kunnen begrepen worden
en werkzaam zijn, wanneer hij zich weet te ontdoen van de achterhaalde architectonische begrippen en de
structuren waarin ze vervat zijn, om zich intrinsiek, als kritisch-creatieve functie, met de opbouw van het
menselijke milieu van vandaag en morgen in te laten. (Bekaert, 1970)
o Doet oproep aan architect (naar architecten gericht) om zeer meer bezig te houden met de
brede maatschappelijke noden en relevantie en niet zo zeer de vorm en esthetiek
• Intermezzo: Vlaams bouwmeester
o Sinds eind jaren 90
o Om architectuurkwaliteit te verbeteren voornamelijk bij publieke gebouwen
o 1 persoon aangesteld, om de zoveel jaar gewisseld maar zit een heel team achter die helpt
o 20 jaar Vlaams Bouwmeester tentoonstelling/expositie gemaakt om duidelijker te maken
wat die allemaal doet
o Bv.: oude gevangenis Hasselt
was wedstrijd ontwerp voor 6 bureau’s, uiteindelijk dan 1 ontwerp gekozen 1
jong bureau dat niet veel ervaring had
• noA architecten die het gewonnen had, zo hebben ze zich kunnen plaatsen
op de grotere markt voor architectuurprojecten
o helpt om kwaliteitsvolle architectuur te vertalen naar breder publiek maar ook om noden van
breder publiek duidelijk te maken aan de architecten beetje de vertaler tussen beide
2
