Cogito
Wijsgerige antropologie
1 DE MENS IS EEN DIER DAT KAN DENKEN
ARISTOTELES
❖ Aristoteles was een empirist, iemand die op zijn zintuigen vertrouwt.
❖ Volgens Aristoteles is de mens “een dier dat kan denken” (animal rationale).
❖ Ook gelooft hij in het monisme; lichaam en geest zijn samen 1.
❖ Aristoteles ziet de mens als een redelijk wezen.
Aristoteles onderscheid 3 soorten zielen:
➢ De vegetatieve ziel → plantaardige functie (te vergelijken met planten)
➢ De sensitieve ziel → zintuigelijke functie (te vergelijken met kinderen, zij gebruiken
hun ratio (nog) niet)
➢ De rationele ziel → het intellectuele (de ratio, verstand gebruiken)
Wat maakt mensen anders dan dieren?
Mensen hebben een ratio → kunnen verstand gebruiken en hebben zelfbewustzijn. Ook
hebben mensen het besef dat er een einde komt aan hun bestaan. Hierdoor kunnen ze
hun leven van een afstandje beschouwen.
FRIEDRICH NIETZSCHE (1844-1900)
❖ Friedrich Nietzsche was de voorloper van het atheïsme; het geloof dat er geen God
bestaat.
❖ Nietzsche vond de mens geen redelijk wezen, hij noemde de rede zelfs ziekmakend.
❖ Volgens Nietzsche streeft de mens enkel naar macht (übermensch).
❖ Ook wel als voorloper van de nazi’s gezien; Hitler’s ideeën leken sterk op Nietzsche
zijn filosofie
❖ De mens mist dierlijke eigenschappen en probeert deze met zijn rede te
compenseren; dierlijke eigenschappen als warme vacht, snelheid en kracht,
vliegvermogen
❖ Nietzsche verklaarde God dood; de mens is meester en vormgever van zichzelf
❖ Mangelwesen → wezen met een gebrek
❖ Subjectivisme → iedereen leeft zijn eigen waarheid
❖ De mens is tot op zeker hoogte vrij; ingewikkeld soort vrijheid
, HELMUTH PLESSNER (1892-1985)
❖ Volgens Plessner zit het in de aard van de mens om cultuur te scheppen
❖ De mens is ‘van nature kunstmatig’
❖ Mens is een natuur-/cultuur wezen; natuurwezen → sterfelijk, cultuur → hij kan
afstand nemen van natuurlijke behoeften (e.g.: wachten met eten tot etenstijd)
❖ Via ‘cultuur’ zin geven aan leven
❖ Enculturatie → we groeien op in een cultuur en vormen ons hiernaar; normen en
waarden worden overgenomen
❖ Wisselwerking tussen mens en cultuur; mens maakt cultuur, maar cultuur maakt
ook de mens
❖ Fenomenologie → hoe verhouden dingen, mensen, dieren zich tot hun omgeving:
Plant → reageert op omgeving (licht/donker)
Dier → koppelt terug naar zichzelf (centrisch)
Mens → mogelijkheid tot 2e terugkoppeling; de mens valt niet samen met omgeving en is
zich bewust van zijn eigen bestaan (zowel centrisch als excentrisch, mens is een lichaam
en mens heeft een lichaam)
COPERNICAANSE WENDINGEN
FREUD
❖ Wetenschappelijke inzichten zoals bijv. kennis over genetica en dergelijke hebben
gevolgen voor ons zelfbeeld
❖ Volgens Freud zijn er 3 grote slagen in het wereldbeeld van de mens geweest:
1. Copernicus (1514)
De aarde draait volgens Copernicus om de zon in plaats van andersom. Het Geocentrisch
wereldbeeld werd hiermee vergooid; de aarde was niet het middelpunt → Copernicaanse
Wending
2. Charles Darwin (1859)
Darwin zijn evolutietheorie ging ervan uit dat soorten toevallig ontstaan door natuurlijke
selectie; the survival of the fittest. Van ‘de mens als evenbeeld van God’ bleef niets over, de
mens was immers net zo toevallig ontstaan als bijvoorbeeld een lieveheersbeestje.
3. Freud
De mens was volgens Freud een ziek dier, een dier dat therapie nodig heeft. Freud zelf gaf
gesprekstherapie; de psycho-analyse. Door deze therapie kunnen de diepste onopgeloste
problemen, onvervulde verlangens en verdrongen gedachten naar boven worden gehaald.
Wijsgerige antropologie
1 DE MENS IS EEN DIER DAT KAN DENKEN
ARISTOTELES
❖ Aristoteles was een empirist, iemand die op zijn zintuigen vertrouwt.
❖ Volgens Aristoteles is de mens “een dier dat kan denken” (animal rationale).
❖ Ook gelooft hij in het monisme; lichaam en geest zijn samen 1.
❖ Aristoteles ziet de mens als een redelijk wezen.
Aristoteles onderscheid 3 soorten zielen:
➢ De vegetatieve ziel → plantaardige functie (te vergelijken met planten)
➢ De sensitieve ziel → zintuigelijke functie (te vergelijken met kinderen, zij gebruiken
hun ratio (nog) niet)
➢ De rationele ziel → het intellectuele (de ratio, verstand gebruiken)
Wat maakt mensen anders dan dieren?
Mensen hebben een ratio → kunnen verstand gebruiken en hebben zelfbewustzijn. Ook
hebben mensen het besef dat er een einde komt aan hun bestaan. Hierdoor kunnen ze
hun leven van een afstandje beschouwen.
FRIEDRICH NIETZSCHE (1844-1900)
❖ Friedrich Nietzsche was de voorloper van het atheïsme; het geloof dat er geen God
bestaat.
❖ Nietzsche vond de mens geen redelijk wezen, hij noemde de rede zelfs ziekmakend.
❖ Volgens Nietzsche streeft de mens enkel naar macht (übermensch).
❖ Ook wel als voorloper van de nazi’s gezien; Hitler’s ideeën leken sterk op Nietzsche
zijn filosofie
❖ De mens mist dierlijke eigenschappen en probeert deze met zijn rede te
compenseren; dierlijke eigenschappen als warme vacht, snelheid en kracht,
vliegvermogen
❖ Nietzsche verklaarde God dood; de mens is meester en vormgever van zichzelf
❖ Mangelwesen → wezen met een gebrek
❖ Subjectivisme → iedereen leeft zijn eigen waarheid
❖ De mens is tot op zeker hoogte vrij; ingewikkeld soort vrijheid
, HELMUTH PLESSNER (1892-1985)
❖ Volgens Plessner zit het in de aard van de mens om cultuur te scheppen
❖ De mens is ‘van nature kunstmatig’
❖ Mens is een natuur-/cultuur wezen; natuurwezen → sterfelijk, cultuur → hij kan
afstand nemen van natuurlijke behoeften (e.g.: wachten met eten tot etenstijd)
❖ Via ‘cultuur’ zin geven aan leven
❖ Enculturatie → we groeien op in een cultuur en vormen ons hiernaar; normen en
waarden worden overgenomen
❖ Wisselwerking tussen mens en cultuur; mens maakt cultuur, maar cultuur maakt
ook de mens
❖ Fenomenologie → hoe verhouden dingen, mensen, dieren zich tot hun omgeving:
Plant → reageert op omgeving (licht/donker)
Dier → koppelt terug naar zichzelf (centrisch)
Mens → mogelijkheid tot 2e terugkoppeling; de mens valt niet samen met omgeving en is
zich bewust van zijn eigen bestaan (zowel centrisch als excentrisch, mens is een lichaam
en mens heeft een lichaam)
COPERNICAANSE WENDINGEN
FREUD
❖ Wetenschappelijke inzichten zoals bijv. kennis over genetica en dergelijke hebben
gevolgen voor ons zelfbeeld
❖ Volgens Freud zijn er 3 grote slagen in het wereldbeeld van de mens geweest:
1. Copernicus (1514)
De aarde draait volgens Copernicus om de zon in plaats van andersom. Het Geocentrisch
wereldbeeld werd hiermee vergooid; de aarde was niet het middelpunt → Copernicaanse
Wending
2. Charles Darwin (1859)
Darwin zijn evolutietheorie ging ervan uit dat soorten toevallig ontstaan door natuurlijke
selectie; the survival of the fittest. Van ‘de mens als evenbeeld van God’ bleef niets over, de
mens was immers net zo toevallig ontstaan als bijvoorbeeld een lieveheersbeestje.
3. Freud
De mens was volgens Freud een ziek dier, een dier dat therapie nodig heeft. Freud zelf gaf
gesprekstherapie; de psycho-analyse. Door deze therapie kunnen de diepste onopgeloste
problemen, onvervulde verlangens en verdrongen gedachten naar boven worden gehaald.
