GYAECOLOGIE
INLEIDING
1. WAAROM GYNAECOLOGIE
‘’ taak te vervullen in de seksuele en relationele opvoeding van de jongeren alsook in de eerste
kennismaking met borstvoeding en het ouderschap. Ze stimuleert en bevordert de gezondheid van de
vrouw, de moeder, het kind en de familie. Ze geeft informatie aan de koppels met
vruchtbaarheidsproblemen. Naast een diepgaande kennis van de fysiopathologie van de menselijke
voortplanting, moet zij beschikken over een doorgedreven kennis in de pedagogie om in contact met de
jongeren te kunnen treden, ze een sexuele en relationele opvoeding te geven en ze te informeren over de
preventie van seksueel overdraagbare infectie’’
KENNISMAKING (NOTITIES OP PPT!)
1. MENSTRUELE CYCLUS
X FOLLICULAIRE FASE
o menstruele cyclus begint
- met groei & rijping ve nieuwe eicel in een blaasje = follikel
- + follikel groeit, geeft meer E af
- piekconc E maakt slijm vd slijmprop (nrml BMhals ontgankelijk vr zaadc) vr enk. dagen wel toegankelijk.
- BMspieren ontspannen & cervix opent licht om zaadcellen doorgang te verlenen
o een reactie op piek in E-productie scheidt de hypofyse plots + LH af.
- stimuleert vrijkomen vd eicel uit follikel
- in 2wkn groeit de follikel in de eierstokken tot 2 cm ( eind folliculaire fase)
X OVULATIE/EISPRONG
o follikel barst: eicel komt vrij & w opgenomen
- 14d vr einde menstruele cyclus – normale van 28d is d14)
- kort vr eisprong plooien eileider & franjes rond de eierstok ( = rijpe eicel klaar vr eisprong)
- wnr de eicel loskomt, bnn enk. min opgevangen door franjes eileider.
- Ritmische smntrekkingen BM & eileiders zorgen vr golfbeweging vocht wrp eicel verder binnendrijft
- transport eicel vnt eierstok nr ampulla (midden, breder deel eileider) – dan 7u
- eicel +-72u in ampulla
- bevruchting kan tt 24u na sprong
- Na 72u begint het transport eicel ( bevrucht of niet) nr BM
X LUTEALE FASE: BM MAAKT ZICH KLAAR
- resten vd follikel ondergaan na de eisprong een verandering.
- vormen tt geel lichaam (corpus luteum), oiv LH
- CL geeft P af ( stimu BMslijimvlies klaar te maken vr innesteling bevruchte eicel)
- dag 14 tt 18 (5-6d na ovulatie)
X MENSTRUATIE
- eicel w niet bevrucht
- CL geraakt uitgeput = afname P
- BMslijmvlies sterft af & afgestoten
- start nieuwe cyclus
- 13e dag NA ovulatie = menstruatie
,x duur vd cyclus
- gem 28 dagen
- veranderingen in duur: folliculaire fase, stress, vakantie,…
2. BEVRUCHTING IN EILEIDER
1. Zaadcel tegen wand van eicel: versmelten
2. celkernen versmelten tt 1 grote cel (zygote)
3. Versmelt celkernen tt 1 celkern: eerste embryo vormt zich binnen 12 tt 20u na bevruchting
4. Embryocel deelt & reist doorheen eileider (ontw tt embryo)
5. Prille embryo tocht nr BM
6. Embryo maakt cc met BMslijmvlies, wrn volgende dagen voll. w opgenopgenomen (innesteling)
3. INNESTELLING
x op dag 10 volledig rond
- Verschillende hormonen worden afgescheiden
- HCG stimuleert CL tt aanmaak & afscheiding E & P (nodig om zw in stand te houden)
4. VRUCHTABRE PERIODE
x tss d11- d16
x kans op zwanger tt worden op 6 maanden tijd
- 3 keer per week → 50% of meer
- Minder dan 1 keer → 16%
5. MENOPAUZE: KAN VOORAF GAAN AAN PREMENOPAUZE
x 3 redenen waarom ‘normaal’ is regels uitblijven
- zw
- BV
- menopauze (kan ook psychische shock, magere vrouwen, topsporters)
EIERSTOKKEN & HORMONEN
- hormoon: boodschapper via bloed w vervoerd, vers. srtn hormonen
- eierstokken prod eicellen + hormonen
- E: bmslijmvlies gaat groeien (groei borsten, heupen,..)
- P: bm klaar om toekomstige embyro te ontvangen (= belet bm contracties krijgt)
- T: haargroei, ontw spiermasssa, rol seksuele verlangen
VERDUIDELIJKING BEGRIPPEN
1. MENOPAUZE
x vrouwen boven 45j die 6 tot 12 maanden amenorroe hebben. (geen maandstonden)
- Duur: tot het levenseinde (gem rond 50j start)
- Oorzaak: sterke daling productie vrouwelijke hormonen dr eierstokken
- Gevolg: Opvliegers, nachtelijk zweten, vaginale droogte, …
2. PREMENOPAUZE: VROEGE MENOPAUZE
- vrouwen onder 40 j die 6 tot 12 maanden amenorroe hebben.
- Primaire ovariële insufficiëntie
- daling P prod dr eierstokken
- gepaard kortere, langere, onregelmatige cycli, nachtelijk zweten, pijn borsten
,3.DIAGNOSE
- Afwezigheid maandstonden
- Bloedafname: - E & + FSH (prod dr klier onderkant hersenen & stim eierstokken E te maken)
4. BEHANDELING – HORMONALE SUBSTITUTIETHERAPIE (HST)
o in menopauze bep. H niet meer op natuurlijke wijze aangemaakt.
- hormonale substitutietherapie (HST) krijgt men die hormonen (E & P) – medicatie
- Vrouwen bij wie BM is weggenomen, enk. E toegediend.
- HST niet bij alle vrouwen zinvol
- behandeling opgestart na overleg arts & afh. symptomen, verwachte effecten & bstn contra-indicaties
o Oestrogenen & progesteron: Op doktersadvies
o Voordelen op korte termijn: - van opvliegers, - vaginale atrofie , + libido, - urineweginfecties, + slaap
o Voordelen op lange termijn: - osteoporose, - darmkanker, - type 2 diabeet, - hart & vaatziekten
5. RISICO’S
- Cerebrovasculair accident (CVA): Hersenbloeding/ beroerte dr verstoorde bloedtoevoer nr hersenen.
- Coronaire accident: Hartinfarct door een bloedprop of vernauwing in de kransslagaders.
- Trombo-embolisch accident: bloedprop (trombus) die bloedvat verstopt (longen- embolie) of benen
- borstkanker
SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENING
CHLAMYDIA TRACHOMATIS
1. PREVALENTIE
x meest vastgestelde soa in BE & VLAA
- chlamydia trachomatis CT
2. VEROORZAKER
X TREFT VOORAL JONGEREN 20-25J
- geen condoomgebruik
- voorgeschiedenis van SOA
- seksuele partner met CT-infectie of SOA-symptomen
X SOA KNN VERZOORZAAKT WORDEN DOOR
- bacterien
- virussen
- schimmels
- parasieten
X INGANGSPOORTEN
- huid
- slijmvliezen genitalien
- slijmvliezen rectum
- slijmvliezen farynx
- bloed
, 3. INCUBATIEPERIODE CT INFECTIE
x 2 tt 3 weken: kan maansen asymptomatisch blijven
4. TRANSMISSIE
x rechtseeks cc tijdens intiem seksueel cc
- bacterie zit namelijk in afscheiding vagina of uit penis
5. SYMPTOMEN
X +- 70 TT 80 KENNEN ASYMPTOMATISCH VERLOOP
- dysurie
- + of andere afscheiding (fluor) uit de geslachtsorganen
- intermenstrueel bloedverlies, veranderd menstruatiepatroon,
- bloedverlies na coïtus, pijn in onderbuik of een ontsteking in het bekkengebied
- vrouwen: meestal de slijmvliezen vd urinebuis en/of cervix geïnfecteerd
- mannen: doorschijnende tot witachtige afscheiding uit penis, pijn in balzak & branderig gevoel mictie
6. PREVENTIE, OPSPORING, BEHANDELING
x condoom tijdens seksueel contact biedt een goede bescherming tegen chlamydia.
- niet behandelen kan leiden tt ontstekingen BM, eileiders, eierstokken, buikholte (PID), bijbal of prostaat
met mogelijk onvruchtbaarheid (10%) of + kans op ectopische zwangerschappen (4%) tot gevolg.
X OPSPORING VIA
- urineoz (ochtendurine) of eencultuur (uitstrijkje) urethra/de cervix/het rectum.
- behandeld met antibiotica (7 dagen) – ook tijdens zw
7. CHLAMYDIA & ZWANGERSCHAP
x Tijdens de behandeling is het verstandig om bij het vrijen condooms te gebruiken.
- seksuele partner(s), vroegere seks partners (laatste 6m) dienen ingelicht en meebehandeld te worden.
= kan worden genezen indien de behandeling correct wordt opgevolgd.
HUMAANPAPILLOMAVIRUS HPV
X ENK. BENIGNE (GOEDAARDIGE) LETSELS GEASSOCIEERD MET HPV MET – ONCOGEEN VERMOGEN
- HPV 6
- HPV 11
- HPV 16
- HPV 18 en andere types
- verantwoordelijk vr anogenitale letsels te wijten aan HPV & invasieve kankers te wijten aan HPV.
1. VEROORZAKER
X + 100 TYPES BEKEND
- veroorzaken vers soorten wratten en tumoren.
- meesten geneest de aandoening spontaan.
X + 100 HPV-TYPES, ONDERVERDEELD IN 3 GROEPEN, DIE INFECTIESGEVEN VAN:
- huid & wratten kunnen veroorzaken (bv. gewone wratten of voetwratten)
- slijmvliezen, vrl in anogenitale gebied & aanleiding kunnen gvn tt anogenitale wratten (condylomen)
- slijmvliezen, vrl in het genitale gebied, en tot BMhalskanker kunnenleiden.
INLEIDING
1. WAAROM GYNAECOLOGIE
‘’ taak te vervullen in de seksuele en relationele opvoeding van de jongeren alsook in de eerste
kennismaking met borstvoeding en het ouderschap. Ze stimuleert en bevordert de gezondheid van de
vrouw, de moeder, het kind en de familie. Ze geeft informatie aan de koppels met
vruchtbaarheidsproblemen. Naast een diepgaande kennis van de fysiopathologie van de menselijke
voortplanting, moet zij beschikken over een doorgedreven kennis in de pedagogie om in contact met de
jongeren te kunnen treden, ze een sexuele en relationele opvoeding te geven en ze te informeren over de
preventie van seksueel overdraagbare infectie’’
KENNISMAKING (NOTITIES OP PPT!)
1. MENSTRUELE CYCLUS
X FOLLICULAIRE FASE
o menstruele cyclus begint
- met groei & rijping ve nieuwe eicel in een blaasje = follikel
- + follikel groeit, geeft meer E af
- piekconc E maakt slijm vd slijmprop (nrml BMhals ontgankelijk vr zaadc) vr enk. dagen wel toegankelijk.
- BMspieren ontspannen & cervix opent licht om zaadcellen doorgang te verlenen
o een reactie op piek in E-productie scheidt de hypofyse plots + LH af.
- stimuleert vrijkomen vd eicel uit follikel
- in 2wkn groeit de follikel in de eierstokken tot 2 cm ( eind folliculaire fase)
X OVULATIE/EISPRONG
o follikel barst: eicel komt vrij & w opgenomen
- 14d vr einde menstruele cyclus – normale van 28d is d14)
- kort vr eisprong plooien eileider & franjes rond de eierstok ( = rijpe eicel klaar vr eisprong)
- wnr de eicel loskomt, bnn enk. min opgevangen door franjes eileider.
- Ritmische smntrekkingen BM & eileiders zorgen vr golfbeweging vocht wrp eicel verder binnendrijft
- transport eicel vnt eierstok nr ampulla (midden, breder deel eileider) – dan 7u
- eicel +-72u in ampulla
- bevruchting kan tt 24u na sprong
- Na 72u begint het transport eicel ( bevrucht of niet) nr BM
X LUTEALE FASE: BM MAAKT ZICH KLAAR
- resten vd follikel ondergaan na de eisprong een verandering.
- vormen tt geel lichaam (corpus luteum), oiv LH
- CL geeft P af ( stimu BMslijimvlies klaar te maken vr innesteling bevruchte eicel)
- dag 14 tt 18 (5-6d na ovulatie)
X MENSTRUATIE
- eicel w niet bevrucht
- CL geraakt uitgeput = afname P
- BMslijmvlies sterft af & afgestoten
- start nieuwe cyclus
- 13e dag NA ovulatie = menstruatie
,x duur vd cyclus
- gem 28 dagen
- veranderingen in duur: folliculaire fase, stress, vakantie,…
2. BEVRUCHTING IN EILEIDER
1. Zaadcel tegen wand van eicel: versmelten
2. celkernen versmelten tt 1 grote cel (zygote)
3. Versmelt celkernen tt 1 celkern: eerste embryo vormt zich binnen 12 tt 20u na bevruchting
4. Embryocel deelt & reist doorheen eileider (ontw tt embryo)
5. Prille embryo tocht nr BM
6. Embryo maakt cc met BMslijmvlies, wrn volgende dagen voll. w opgenopgenomen (innesteling)
3. INNESTELLING
x op dag 10 volledig rond
- Verschillende hormonen worden afgescheiden
- HCG stimuleert CL tt aanmaak & afscheiding E & P (nodig om zw in stand te houden)
4. VRUCHTABRE PERIODE
x tss d11- d16
x kans op zwanger tt worden op 6 maanden tijd
- 3 keer per week → 50% of meer
- Minder dan 1 keer → 16%
5. MENOPAUZE: KAN VOORAF GAAN AAN PREMENOPAUZE
x 3 redenen waarom ‘normaal’ is regels uitblijven
- zw
- BV
- menopauze (kan ook psychische shock, magere vrouwen, topsporters)
EIERSTOKKEN & HORMONEN
- hormoon: boodschapper via bloed w vervoerd, vers. srtn hormonen
- eierstokken prod eicellen + hormonen
- E: bmslijmvlies gaat groeien (groei borsten, heupen,..)
- P: bm klaar om toekomstige embyro te ontvangen (= belet bm contracties krijgt)
- T: haargroei, ontw spiermasssa, rol seksuele verlangen
VERDUIDELIJKING BEGRIPPEN
1. MENOPAUZE
x vrouwen boven 45j die 6 tot 12 maanden amenorroe hebben. (geen maandstonden)
- Duur: tot het levenseinde (gem rond 50j start)
- Oorzaak: sterke daling productie vrouwelijke hormonen dr eierstokken
- Gevolg: Opvliegers, nachtelijk zweten, vaginale droogte, …
2. PREMENOPAUZE: VROEGE MENOPAUZE
- vrouwen onder 40 j die 6 tot 12 maanden amenorroe hebben.
- Primaire ovariële insufficiëntie
- daling P prod dr eierstokken
- gepaard kortere, langere, onregelmatige cycli, nachtelijk zweten, pijn borsten
,3.DIAGNOSE
- Afwezigheid maandstonden
- Bloedafname: - E & + FSH (prod dr klier onderkant hersenen & stim eierstokken E te maken)
4. BEHANDELING – HORMONALE SUBSTITUTIETHERAPIE (HST)
o in menopauze bep. H niet meer op natuurlijke wijze aangemaakt.
- hormonale substitutietherapie (HST) krijgt men die hormonen (E & P) – medicatie
- Vrouwen bij wie BM is weggenomen, enk. E toegediend.
- HST niet bij alle vrouwen zinvol
- behandeling opgestart na overleg arts & afh. symptomen, verwachte effecten & bstn contra-indicaties
o Oestrogenen & progesteron: Op doktersadvies
o Voordelen op korte termijn: - van opvliegers, - vaginale atrofie , + libido, - urineweginfecties, + slaap
o Voordelen op lange termijn: - osteoporose, - darmkanker, - type 2 diabeet, - hart & vaatziekten
5. RISICO’S
- Cerebrovasculair accident (CVA): Hersenbloeding/ beroerte dr verstoorde bloedtoevoer nr hersenen.
- Coronaire accident: Hartinfarct door een bloedprop of vernauwing in de kransslagaders.
- Trombo-embolisch accident: bloedprop (trombus) die bloedvat verstopt (longen- embolie) of benen
- borstkanker
SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENING
CHLAMYDIA TRACHOMATIS
1. PREVALENTIE
x meest vastgestelde soa in BE & VLAA
- chlamydia trachomatis CT
2. VEROORZAKER
X TREFT VOORAL JONGEREN 20-25J
- geen condoomgebruik
- voorgeschiedenis van SOA
- seksuele partner met CT-infectie of SOA-symptomen
X SOA KNN VERZOORZAAKT WORDEN DOOR
- bacterien
- virussen
- schimmels
- parasieten
X INGANGSPOORTEN
- huid
- slijmvliezen genitalien
- slijmvliezen rectum
- slijmvliezen farynx
- bloed
, 3. INCUBATIEPERIODE CT INFECTIE
x 2 tt 3 weken: kan maansen asymptomatisch blijven
4. TRANSMISSIE
x rechtseeks cc tijdens intiem seksueel cc
- bacterie zit namelijk in afscheiding vagina of uit penis
5. SYMPTOMEN
X +- 70 TT 80 KENNEN ASYMPTOMATISCH VERLOOP
- dysurie
- + of andere afscheiding (fluor) uit de geslachtsorganen
- intermenstrueel bloedverlies, veranderd menstruatiepatroon,
- bloedverlies na coïtus, pijn in onderbuik of een ontsteking in het bekkengebied
- vrouwen: meestal de slijmvliezen vd urinebuis en/of cervix geïnfecteerd
- mannen: doorschijnende tot witachtige afscheiding uit penis, pijn in balzak & branderig gevoel mictie
6. PREVENTIE, OPSPORING, BEHANDELING
x condoom tijdens seksueel contact biedt een goede bescherming tegen chlamydia.
- niet behandelen kan leiden tt ontstekingen BM, eileiders, eierstokken, buikholte (PID), bijbal of prostaat
met mogelijk onvruchtbaarheid (10%) of + kans op ectopische zwangerschappen (4%) tot gevolg.
X OPSPORING VIA
- urineoz (ochtendurine) of eencultuur (uitstrijkje) urethra/de cervix/het rectum.
- behandeld met antibiotica (7 dagen) – ook tijdens zw
7. CHLAMYDIA & ZWANGERSCHAP
x Tijdens de behandeling is het verstandig om bij het vrijen condooms te gebruiken.
- seksuele partner(s), vroegere seks partners (laatste 6m) dienen ingelicht en meebehandeld te worden.
= kan worden genezen indien de behandeling correct wordt opgevolgd.
HUMAANPAPILLOMAVIRUS HPV
X ENK. BENIGNE (GOEDAARDIGE) LETSELS GEASSOCIEERD MET HPV MET – ONCOGEEN VERMOGEN
- HPV 6
- HPV 11
- HPV 16
- HPV 18 en andere types
- verantwoordelijk vr anogenitale letsels te wijten aan HPV & invasieve kankers te wijten aan HPV.
1. VEROORZAKER
X + 100 TYPES BEKEND
- veroorzaken vers soorten wratten en tumoren.
- meesten geneest de aandoening spontaan.
X + 100 HPV-TYPES, ONDERVERDEELD IN 3 GROEPEN, DIE INFECTIESGEVEN VAN:
- huid & wratten kunnen veroorzaken (bv. gewone wratten of voetwratten)
- slijmvliezen, vrl in anogenitale gebied & aanleiding kunnen gvn tt anogenitale wratten (condylomen)
- slijmvliezen, vrl in het genitale gebied, en tot BMhalskanker kunnenleiden.
