Jaarverslaggeving/externe verslaggeving Epe H14 t/m H19
,Inhoud
Hoofdstuk 14 Vervangingswaardestelsel (actuele kostprijs)..................................................................4
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel................................................................................4
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde...........................................................................................5
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel.....................................................................6
Hoofdstuk 16 Kapitaalbelangen..............................................................................................................6
16.1 Mogelijke waarderingsgrondslagen............................................................................................6
16.1.1 Aanschafprijs.......................................................................................................................7
16.1.2 Actuele waarde....................................................................................................................7
16.1.3 Reële waarde.......................................................................................................................7
16.1.4 Nettovermogenswaarde......................................................................................................8
16.1.5 Equitymethode....................................................................................................................9
16.2 Onderlinge leveranties..............................................................................................................10
16.3 Regelgeving van de IASB...........................................................................................................10
16.4 Regelgeving van de wet (en de RJ)............................................................................................11
16.4.1 Dochtermaatschappij, deelneming en belegging...............................................................11
16.4.2 Waarderingsgrondslag voor kapitaalbelangen..................................................................11
16.4.3 Fiscale waardering van deelnemingen...............................................................................11
16.5 Wettelijke reserve deelnemingen.............................................................................................11
16.6 Goodwill....................................................................................................................................12
16.6.1 Begripsbepaling.................................................................................................................12
16.6.2 Positieve goodwill..............................................................................................................12
16.6.3 Negatieve goodwill............................................................................................................13
16.7 Informatieverschaffing..............................................................................................................13
Hoofdstuk 17 Consolidatie...................................................................................................................14
17.1 Enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening.......................................................................14
17.2 Regelgeving inzake consolidatie...............................................................................................14
17.2.1 IASB....................................................................................................................................14
17.2.2 Regelgeving van de wet (en de RJ).....................................................................................14
17.3 De consolidatietechniek...........................................................................................................15
17.3.1 De geconsolideerde balans als mix van waardes...............................................................16
17.3.2 De aansluiting tussen enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening..............................16
17.3.3 Onderlinge leveranciers.....................................................................................................16
17.4 De consolidatie van niet-100%-kapitaalbelangen.....................................................................17
17.5 Omgekeerde overnames..........................................................................................................18
Hoofdstuk 18 Vreemde valuta..............................................................................................................19
18.1 Valutarisico...............................................................................................................................19
18.2 Transacties in vreemde valuta..................................................................................................19
2
, 18.2.1 Afgewikkelde transacties...................................................................................................19
18.2.2 Niet-afgewikkelde transacties............................................................................................19
18.3 Afdekking van valutarisico’s......................................................................................................19
18.4 Bedrijfsuitoefening in het buitenland.......................................................................................20
18.4.1 Wijze van bedrijfsuitoefening............................................................................................20
18.4.2 Gelijke functionele valuta: ‘temporal principle’.................................................................20
18.4.3 Verschillende functionele valuta’s: ‘closing-rate method’.................................................20
18.4.4 Hyperinflatie......................................................................................................................21
18.4.5 Toepassing in de praktijk...................................................................................................22
Hoofdstuk 19 Winstbelasting...............................................................................................................22
19.1 Fiscale versus bedrijfseconomische winstbepaling...................................................................22
19.2 Verschillen tussen fiscale en bedrijfseconomische winst..........................................................23
19.3 Tijdelijke winstverschillen.........................................................................................................23
19.3.1 De voorziening latente belastingverplichtingen.................................................................23
19.3.2 Permanente component in tijdelijke winstverschillen.......................................................23
19.4 Definitieve winstverschillen......................................................................................................24
19.4.1 Onderdruk en overdruk.....................................................................................................24
19.4.2 Toepassing actuele (reële) waarde....................................................................................24
19.5 Latente belastingen in het kader van een overname................................................................25
19.6 Waarderingsgrondslag..............................................................................................................25
19.7 Wijziging belastingtarief...........................................................................................................25
19.8 Resultaatbenadering versus balansbenadering........................................................................25
19.9 Naamgeving voorziening voor latente belastingverplichtingen en latente
belastingvorderingen....................................................................................................................26
3
,Hoofdstuk 14 Vervangingswaardestelsel (actuele
kostprijs)
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel
Het vervangingswaardestelsel slaagt erin om zowel de voorraadresultaten uit de winst te elimineren,
als de stille reserves uit de waardering te halen. De vervangingswaarde is de actuele prijs op de
inkoopmarkt.
Een cruciale rol wordt vervuld door de herwaarderingsreserve: bij prijsstijgingen op de inkoopmarkt
van de activa wordt de waardering van de activa aan het nieuwe prijspeil aangepast. Deze
opwaardering wordt geboekt op de herwaarderingsreserve.
Mutatie voorraad = werkelijke voorraad * prijsmutatie
Mutatie herwaarderingsreserve = werkelijke voorraad * prijsmutatie
Omdat de boekwaarde van de activa aan het gestegen prijspeil is aangepast, wordt bij verkoop
(goederenvoorraad) of verbruik (duurzame productiemiddelen) de actuele kostprijs als grondslag
voor de kosten in de resultatenrekening genomen. Voorraadresultaten worden buiten de winst
gehouden; het vervangingswaardestelsel is substantialistisch.
Voorraadverliezen worden afgeboekt van de herwaarderingsreserve. Mocht deze door prijsdalingen
uitgeput raken, dan worden verdere prijsdalingen ten laste van het resultaat gebracht.
Bestelauto voor de op dat moment geldende nieuwprijs: 38/40 * 50.000 = 47.500
Boekwaarde bestelauto: 39.000
Begin februari stijgt de inkoopprijs van de bestelauto met 25%.
Balansmutatie
Bestelauto Herwaarderingsreserve
25% van 39.000 +9750 +9750
Bestelauto 9.750
Aan (ongerealiseerde herwaarderingsreserve) 9.750
Vanaf februari wordt op de bestelauto op basis van nieuwe prijzen maandelijks €1.250 (48.750/39)
afgeschreven. Dit is €250 meer dan volgens de oude prijzen: de herwaarderingsreserve wordt
maandelijks voor €250 gerealiseerd.
Afschrijvingskosten 1.250
Aan bestelauto 1.250
Ongerealiseerde herwaarderingsreserve 250
Gerealiseerde herwaarderingsreserve 250
Het verschil in winst tussen het vervangingswaardestelsel en het historische kostenstelsel (uitgaande
van fifo) wordt gevormd door de in de betreffende periode gerealiseerde herwaardering.
4
, Het uitkeren van de gerealiseerde herwaarderingsreserve is in strijd met de substantialistische
winstopvatting; de gehele herwaardering is gebonden aan de onderneming om vervanging te
waarborgen.
Overigens moet bij toepassing van het vervangingswaardestelsel de minimumwaarderingsregel in
acht worden genomen. Als bij de voorraad de netto-opbrengstwaarde naar verwachting lager is dan
de vervangingswaarde, dient naar dit lagere bedrag te worden afgewaardeerd. Deze afwaardering
dient ten laste van het resultaat worden gebracht. Bij vaste activa moet bekeken worden of de
realiseerbare waarde (de hoogste van de directe en de indirecte opbrengstwaarde) lager is.
De normalevoorraadgedachte
Limperg (ontwikkelaar vervangingswaardestelsel) beschouwt als winst het bedrag dat aan de
eigenaren van de onderneming kan worden uitgekeerd zonder daarbij de onderneming als
inkomensbron aan te tasten. De productiecapaciteit dient aan het einde van een periode dus
veiliggesteld te zijn; het meerdere is winst. Wint is verteerbaar inkomen.
Handhaving van de productiecapaciteit wordt bereikt door zoveel vermogen aan de onderneming te
binden dat altijd beschikt kan worden over een ‘normale’ hoeveelheid productiemiddelen.
De normale voorraad ligt ‘onder de klem van de vervanging’. De normale voorraadgedachte heeft
ook betrekking op duurzame productiemiddelen.
Volgens Limperg moet op de herwaarderingsreserve de prijswijziging van de normale voorraad
productiemiddelen worden gemuteerd, terwijl aan de actiefzijde van de balans de activa worden
aangepast aan de prijswijziging van de werkelijke voorraad productiemiddelen. Dit betekent dat er
op het moment van prijswijziging een resultaat ontstaat indien op dat moment de werkelijke
voorraad afwijkt van de normale.
Bij duurzame productiemiddelen wordt dit resultaat een inhaalafschrijving genoemd.
Bij voorraden goederen wordt dit resultaat een speculatieresultaat genoemd.
Deze resultaten worden verwerkt in de herwaarderingsreserve, zodat in de herwaarderingsreserve
de prijsstijging van de normale voorraad wordt opgenomen en niet die van de werkelijke voorraad.
Balans
Voorraad productiemiddelen Herwaarderingsreserve
werkelijke voorraad * prijsmutatie normale voorraad * prijsmutatie
Resultaat:
Inhaalafschrijvingen bij duurzame productiemiddelen
Speculatieresultaten bij voorraden goederen
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde
Het waarderingsprobleem is bij het vervangingswaardestelsel groter dan bij het
historischekostenstelsel.
Bij het vervangingswaardestelsel dient men zich af te vragen: wat zou ik op dit moment voor de
productiemiddelen moeten betalen?
5
,Inhoud
Hoofdstuk 14 Vervangingswaardestelsel (actuele kostprijs)..................................................................4
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel................................................................................4
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde...........................................................................................5
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel.....................................................................6
Hoofdstuk 16 Kapitaalbelangen..............................................................................................................6
16.1 Mogelijke waarderingsgrondslagen............................................................................................6
16.1.1 Aanschafprijs.......................................................................................................................7
16.1.2 Actuele waarde....................................................................................................................7
16.1.3 Reële waarde.......................................................................................................................7
16.1.4 Nettovermogenswaarde......................................................................................................8
16.1.5 Equitymethode....................................................................................................................9
16.2 Onderlinge leveranties..............................................................................................................10
16.3 Regelgeving van de IASB...........................................................................................................10
16.4 Regelgeving van de wet (en de RJ)............................................................................................11
16.4.1 Dochtermaatschappij, deelneming en belegging...............................................................11
16.4.2 Waarderingsgrondslag voor kapitaalbelangen..................................................................11
16.4.3 Fiscale waardering van deelnemingen...............................................................................11
16.5 Wettelijke reserve deelnemingen.............................................................................................11
16.6 Goodwill....................................................................................................................................12
16.6.1 Begripsbepaling.................................................................................................................12
16.6.2 Positieve goodwill..............................................................................................................12
16.6.3 Negatieve goodwill............................................................................................................13
16.7 Informatieverschaffing..............................................................................................................13
Hoofdstuk 17 Consolidatie...................................................................................................................14
17.1 Enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening.......................................................................14
17.2 Regelgeving inzake consolidatie...............................................................................................14
17.2.1 IASB....................................................................................................................................14
17.2.2 Regelgeving van de wet (en de RJ).....................................................................................14
17.3 De consolidatietechniek...........................................................................................................15
17.3.1 De geconsolideerde balans als mix van waardes...............................................................16
17.3.2 De aansluiting tussen enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening..............................16
17.3.3 Onderlinge leveranciers.....................................................................................................16
17.4 De consolidatie van niet-100%-kapitaalbelangen.....................................................................17
17.5 Omgekeerde overnames..........................................................................................................18
Hoofdstuk 18 Vreemde valuta..............................................................................................................19
18.1 Valutarisico...............................................................................................................................19
18.2 Transacties in vreemde valuta..................................................................................................19
2
, 18.2.1 Afgewikkelde transacties...................................................................................................19
18.2.2 Niet-afgewikkelde transacties............................................................................................19
18.3 Afdekking van valutarisico’s......................................................................................................19
18.4 Bedrijfsuitoefening in het buitenland.......................................................................................20
18.4.1 Wijze van bedrijfsuitoefening............................................................................................20
18.4.2 Gelijke functionele valuta: ‘temporal principle’.................................................................20
18.4.3 Verschillende functionele valuta’s: ‘closing-rate method’.................................................20
18.4.4 Hyperinflatie......................................................................................................................21
18.4.5 Toepassing in de praktijk...................................................................................................22
Hoofdstuk 19 Winstbelasting...............................................................................................................22
19.1 Fiscale versus bedrijfseconomische winstbepaling...................................................................22
19.2 Verschillen tussen fiscale en bedrijfseconomische winst..........................................................23
19.3 Tijdelijke winstverschillen.........................................................................................................23
19.3.1 De voorziening latente belastingverplichtingen.................................................................23
19.3.2 Permanente component in tijdelijke winstverschillen.......................................................23
19.4 Definitieve winstverschillen......................................................................................................24
19.4.1 Onderdruk en overdruk.....................................................................................................24
19.4.2 Toepassing actuele (reële) waarde....................................................................................24
19.5 Latente belastingen in het kader van een overname................................................................25
19.6 Waarderingsgrondslag..............................................................................................................25
19.7 Wijziging belastingtarief...........................................................................................................25
19.8 Resultaatbenadering versus balansbenadering........................................................................25
19.9 Naamgeving voorziening voor latente belastingverplichtingen en latente
belastingvorderingen....................................................................................................................26
3
,Hoofdstuk 14 Vervangingswaardestelsel (actuele
kostprijs)
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel
Het vervangingswaardestelsel slaagt erin om zowel de voorraadresultaten uit de winst te elimineren,
als de stille reserves uit de waardering te halen. De vervangingswaarde is de actuele prijs op de
inkoopmarkt.
Een cruciale rol wordt vervuld door de herwaarderingsreserve: bij prijsstijgingen op de inkoopmarkt
van de activa wordt de waardering van de activa aan het nieuwe prijspeil aangepast. Deze
opwaardering wordt geboekt op de herwaarderingsreserve.
Mutatie voorraad = werkelijke voorraad * prijsmutatie
Mutatie herwaarderingsreserve = werkelijke voorraad * prijsmutatie
Omdat de boekwaarde van de activa aan het gestegen prijspeil is aangepast, wordt bij verkoop
(goederenvoorraad) of verbruik (duurzame productiemiddelen) de actuele kostprijs als grondslag
voor de kosten in de resultatenrekening genomen. Voorraadresultaten worden buiten de winst
gehouden; het vervangingswaardestelsel is substantialistisch.
Voorraadverliezen worden afgeboekt van de herwaarderingsreserve. Mocht deze door prijsdalingen
uitgeput raken, dan worden verdere prijsdalingen ten laste van het resultaat gebracht.
Bestelauto voor de op dat moment geldende nieuwprijs: 38/40 * 50.000 = 47.500
Boekwaarde bestelauto: 39.000
Begin februari stijgt de inkoopprijs van de bestelauto met 25%.
Balansmutatie
Bestelauto Herwaarderingsreserve
25% van 39.000 +9750 +9750
Bestelauto 9.750
Aan (ongerealiseerde herwaarderingsreserve) 9.750
Vanaf februari wordt op de bestelauto op basis van nieuwe prijzen maandelijks €1.250 (48.750/39)
afgeschreven. Dit is €250 meer dan volgens de oude prijzen: de herwaarderingsreserve wordt
maandelijks voor €250 gerealiseerd.
Afschrijvingskosten 1.250
Aan bestelauto 1.250
Ongerealiseerde herwaarderingsreserve 250
Gerealiseerde herwaarderingsreserve 250
Het verschil in winst tussen het vervangingswaardestelsel en het historische kostenstelsel (uitgaande
van fifo) wordt gevormd door de in de betreffende periode gerealiseerde herwaardering.
4
, Het uitkeren van de gerealiseerde herwaarderingsreserve is in strijd met de substantialistische
winstopvatting; de gehele herwaardering is gebonden aan de onderneming om vervanging te
waarborgen.
Overigens moet bij toepassing van het vervangingswaardestelsel de minimumwaarderingsregel in
acht worden genomen. Als bij de voorraad de netto-opbrengstwaarde naar verwachting lager is dan
de vervangingswaarde, dient naar dit lagere bedrag te worden afgewaardeerd. Deze afwaardering
dient ten laste van het resultaat worden gebracht. Bij vaste activa moet bekeken worden of de
realiseerbare waarde (de hoogste van de directe en de indirecte opbrengstwaarde) lager is.
De normalevoorraadgedachte
Limperg (ontwikkelaar vervangingswaardestelsel) beschouwt als winst het bedrag dat aan de
eigenaren van de onderneming kan worden uitgekeerd zonder daarbij de onderneming als
inkomensbron aan te tasten. De productiecapaciteit dient aan het einde van een periode dus
veiliggesteld te zijn; het meerdere is winst. Wint is verteerbaar inkomen.
Handhaving van de productiecapaciteit wordt bereikt door zoveel vermogen aan de onderneming te
binden dat altijd beschikt kan worden over een ‘normale’ hoeveelheid productiemiddelen.
De normale voorraad ligt ‘onder de klem van de vervanging’. De normale voorraadgedachte heeft
ook betrekking op duurzame productiemiddelen.
Volgens Limperg moet op de herwaarderingsreserve de prijswijziging van de normale voorraad
productiemiddelen worden gemuteerd, terwijl aan de actiefzijde van de balans de activa worden
aangepast aan de prijswijziging van de werkelijke voorraad productiemiddelen. Dit betekent dat er
op het moment van prijswijziging een resultaat ontstaat indien op dat moment de werkelijke
voorraad afwijkt van de normale.
Bij duurzame productiemiddelen wordt dit resultaat een inhaalafschrijving genoemd.
Bij voorraden goederen wordt dit resultaat een speculatieresultaat genoemd.
Deze resultaten worden verwerkt in de herwaarderingsreserve, zodat in de herwaarderingsreserve
de prijsstijging van de normale voorraad wordt opgenomen en niet die van de werkelijke voorraad.
Balans
Voorraad productiemiddelen Herwaarderingsreserve
werkelijke voorraad * prijsmutatie normale voorraad * prijsmutatie
Resultaat:
Inhaalafschrijvingen bij duurzame productiemiddelen
Speculatieresultaten bij voorraden goederen
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde
Het waarderingsprobleem is bij het vervangingswaardestelsel groter dan bij het
historischekostenstelsel.
Bij het vervangingswaardestelsel dient men zich af te vragen: wat zou ik op dit moment voor de
productiemiddelen moeten betalen?
5
