Hoofdstuk 1: Inleiding
Dia 3
Basisprincipes van het contractenrecht
In het Belgisch recht geldt het principe van de contractsvrijheid. Dit betekent dat iedereen in principe vrij is
om een contract af te sluiten en zelf te bepalen met wie en onder welke voorwaarden dat gebeurt. Deze
fundamentele vrijheid is verankerd in artikel 5.14 van het Burgerlijk Wetboek (BW).
Een contract komt tot stand wanneer partijen hun wil uiten om zich te verbinden. In beginsel is er geen
vormvereiste, tenzij de wet of de aard van de overeenkomst anders bepaalt. De handtekening van de partijen
geldt als bewijs van hun instemming en verbindt hen aan de inhoud van het contract.
Bij interpretatie van een overeenkomst moet de rechter uitgaan van de gemeenschappelijke bedoeling van
de partijen, en niet louter van de letterlijke bewoordingen. Interpretatie is enkel aan de orde wanneer de
inhoud van de overeenkomst onduidelijk of voor meerdere uitleg vatbaar is.
Indien een contractuele bepaling strijdig is met dwingend recht of met de openbare orde, kan de rechter
tussenkomen. In dat geval kan de rechter de overeenkomst geheel of gedeeltelijk nietig verklaren of
herkwalificeren, zodat ze in overeenstemming is met de wet.
Dia 4
Openbare orde versus dwingend recht
In het recht wordt een onderscheid gemaakt tussen regels van openbare orde, dwingend recht en
aanvullend recht:
Regels van openbare orde zijn bepalingen die essentieel zijn voor het behoud van de fundamentele waarden
van de samenleving en het algemeen belang. Deze regels moeten altijd worden nageleefd. Afwijken hiervan
is niet mogelijk, zelfs niet met wederzijdse toestemming van de partijen. Overtreding van een regel van
openbare orde leidt tot nietigheid van de overeenkomst of de betreKende bepaling.
Dwingend recht dient ter bescherming van één of meerdere (zwakkere) partijen in een contractuele
verhouding. Afwijken van dwingend recht is in principe niet toegestaan, tenzij de afwijking de beschermde
partij niet benadeelt. Men moet dus steeds nagaan wie beschermd wordt en of de afwijking die
bescherming in het gedrang brengt. Voorbeeld: in een huurovereenkomst mogen partijen de duurtijd
aanpassen, zolang dat de wettelijke minimumbescherming van de huurder respecteert.
1
,Zowel regels van openbare orde als dwingend recht hebben voorrang op aanvullend recht en moeten in acht
worden genomen bij het opstellen en interpreteren van contracten.
Aanvullend recht (ook wel 'suppletief recht' genoemd) vult de overeenkomst aan wanneer partijen zelf niets
zijn overeengekomen over een bepaald aspect. Partijen mogen hiervan afwijken, zolang dit niet strijdig is
met dwingend recht of openbare orde. Indien zij niets voorzien, gelden automatisch de bepalingen van
aanvullend recht.
Soms lukt het niet om een overeenkomst onder te brengen binnen een klassieke rechtsfiguur. In dat geval
spreekt men van een overeenkomst sui generis. Dit is een unieke of gemengde overeenkomst die niet
precies past binnen de gekende categorieën van het recht (zoals huur, koop, enz.). De rechter zal dan
nagaan welke rechtsregels analoog kunnen worden toegepast, afhankelijk van de kenmerken van de
overeenkomst.
2
,Hoofstuk 2: Koop deel 1 – Gemeen kooprecht
Dia 2
De koopovereenkomst en eigendomsoverdracht
Een koopovereenkomst ontstaat van zodra er een akkoord is over het goed en de prijs, ongeacht het type
goed (roerend of onroerend). Dit akkoord, of de wilsovereenstemming, is voldoende om de koop tot stand
te brengen. De koop is dus een consensueel contract, wat betekent dat het ontstaat door loutere
instemming van de partijen, zonder dat een vormvereiste of levering vereist is voor de geldigheid van de
overeenkomst.
Eigendomsoverdracht en risico-overdracht
De eigendomsoverdracht is een gevolg van de koop. In principe gebeurt de overdracht van
eigendom onmiddellijk bij het sluiten van het contract, tenzij anders overeengekomen. Samen met de
eigendom gaat ook het risico over op de koper. Dat wil zeggen dat vanaf dat moment de koper het risico
draagt voor het verlies of de beschadiging van het goed, zelfs als hij het nog niet fysiek in bezit heeft, op
voorwaarde dat hij geen schuld treft. Met andere woorden: degene die eigenaar is, draagt ook het risico
verbonden aan het goed.
Aanvullend recht bij koop
De koopovereenkomst wordt grotendeels beheerst door aanvullend recht. Dit betekent dat partijen
contractueel kunnen afwijken van bepaalde wettelijke bepalingen, zolang ze niet ingaan tegen dwingend
recht of regels van openbare orde.
- Voorbeeld: Partijen kunnen overeenkomen dat de eigendomsoverdracht en risico-overdracht pas
plaatsvinden bij de levering van het goed, in plaats van onmiddellijk bij het sluiten van de
overeenkomst.
Voorbeeld van een zakelijk contract: de leningsovereenkomst
In tegenstelling tot de consensuele koop is een leningsovereenkomst (commodatum) een zakelijk contract.
Dit houdt in dat het pas tot stand komt wanneer het goed daadwerkelijk wordt overhandigd aan de lener.
De afgifte van het goed is hier een noodzakelijke voorwaarde voor de geldigheid van de overeenkomst.
3
, De koopovereenkomst: consensueel contract
Een koopcontract is een consensueel contract, wat betekent dat het tot stand komt door de loutere
wilsovereenstemming tussen koper en verkoper. Van zodra er een akkoord is over het voorwerp van de koop
en de prijs, is het contract rechtsgeldig, ongeacht de levering of betaling. Het gaat dus om de wijze van
totstandkoming, niet om de uitvoering.
Volgens het Burgerlijk Wetboek is de koop een overeenkomst waarbij de ene partij zich ertoe verbindt een
zaak over te dragen aan een andere partij, die zich ertoe verbindt daarvoor een prijs in geld te betalen.
Verschil tussen consensueel contract en zakelijk contract
Kenmerk Consensueel contract Zakelijk contract
Door wilsovereenstemming én
Totstandkoming Door loutere wilsovereenstemming
levering
Voorbeeld Koopovereenkomst Lening van een zaak, bewaargeving
Overdracht (bijvoorbeeld afgifte van
Vereiste geldigheid Geen extra handeling vereist
het goed) noodzakelijk
Eigendom en risico kunnen meteen Pas bij afgifte ontstaat de
Belangrijk gevolg
overgaan overeenkomst
Eigendomsoverdracht en risico-overdracht
Bij een koopovereenkomst gaan eigendom en risico in principe onmiddellijk over op de koper, van zodra het
contract is gesloten. Dit betekent dat als zich een schadegeval voordoet (zoals een natuurramp), het risico
voor dat verlies of die schade gedragen wordt door de koper, tenzij er andere afspraken zijn gemaakt in de
overeenkomst.
"Eigendom = risico": Degene die eigenaar is, draagt ook het risico voor het goed (tenzij anders bepaald).
4
Dia 3
Basisprincipes van het contractenrecht
In het Belgisch recht geldt het principe van de contractsvrijheid. Dit betekent dat iedereen in principe vrij is
om een contract af te sluiten en zelf te bepalen met wie en onder welke voorwaarden dat gebeurt. Deze
fundamentele vrijheid is verankerd in artikel 5.14 van het Burgerlijk Wetboek (BW).
Een contract komt tot stand wanneer partijen hun wil uiten om zich te verbinden. In beginsel is er geen
vormvereiste, tenzij de wet of de aard van de overeenkomst anders bepaalt. De handtekening van de partijen
geldt als bewijs van hun instemming en verbindt hen aan de inhoud van het contract.
Bij interpretatie van een overeenkomst moet de rechter uitgaan van de gemeenschappelijke bedoeling van
de partijen, en niet louter van de letterlijke bewoordingen. Interpretatie is enkel aan de orde wanneer de
inhoud van de overeenkomst onduidelijk of voor meerdere uitleg vatbaar is.
Indien een contractuele bepaling strijdig is met dwingend recht of met de openbare orde, kan de rechter
tussenkomen. In dat geval kan de rechter de overeenkomst geheel of gedeeltelijk nietig verklaren of
herkwalificeren, zodat ze in overeenstemming is met de wet.
Dia 4
Openbare orde versus dwingend recht
In het recht wordt een onderscheid gemaakt tussen regels van openbare orde, dwingend recht en
aanvullend recht:
Regels van openbare orde zijn bepalingen die essentieel zijn voor het behoud van de fundamentele waarden
van de samenleving en het algemeen belang. Deze regels moeten altijd worden nageleefd. Afwijken hiervan
is niet mogelijk, zelfs niet met wederzijdse toestemming van de partijen. Overtreding van een regel van
openbare orde leidt tot nietigheid van de overeenkomst of de betreKende bepaling.
Dwingend recht dient ter bescherming van één of meerdere (zwakkere) partijen in een contractuele
verhouding. Afwijken van dwingend recht is in principe niet toegestaan, tenzij de afwijking de beschermde
partij niet benadeelt. Men moet dus steeds nagaan wie beschermd wordt en of de afwijking die
bescherming in het gedrang brengt. Voorbeeld: in een huurovereenkomst mogen partijen de duurtijd
aanpassen, zolang dat de wettelijke minimumbescherming van de huurder respecteert.
1
,Zowel regels van openbare orde als dwingend recht hebben voorrang op aanvullend recht en moeten in acht
worden genomen bij het opstellen en interpreteren van contracten.
Aanvullend recht (ook wel 'suppletief recht' genoemd) vult de overeenkomst aan wanneer partijen zelf niets
zijn overeengekomen over een bepaald aspect. Partijen mogen hiervan afwijken, zolang dit niet strijdig is
met dwingend recht of openbare orde. Indien zij niets voorzien, gelden automatisch de bepalingen van
aanvullend recht.
Soms lukt het niet om een overeenkomst onder te brengen binnen een klassieke rechtsfiguur. In dat geval
spreekt men van een overeenkomst sui generis. Dit is een unieke of gemengde overeenkomst die niet
precies past binnen de gekende categorieën van het recht (zoals huur, koop, enz.). De rechter zal dan
nagaan welke rechtsregels analoog kunnen worden toegepast, afhankelijk van de kenmerken van de
overeenkomst.
2
,Hoofstuk 2: Koop deel 1 – Gemeen kooprecht
Dia 2
De koopovereenkomst en eigendomsoverdracht
Een koopovereenkomst ontstaat van zodra er een akkoord is over het goed en de prijs, ongeacht het type
goed (roerend of onroerend). Dit akkoord, of de wilsovereenstemming, is voldoende om de koop tot stand
te brengen. De koop is dus een consensueel contract, wat betekent dat het ontstaat door loutere
instemming van de partijen, zonder dat een vormvereiste of levering vereist is voor de geldigheid van de
overeenkomst.
Eigendomsoverdracht en risico-overdracht
De eigendomsoverdracht is een gevolg van de koop. In principe gebeurt de overdracht van
eigendom onmiddellijk bij het sluiten van het contract, tenzij anders overeengekomen. Samen met de
eigendom gaat ook het risico over op de koper. Dat wil zeggen dat vanaf dat moment de koper het risico
draagt voor het verlies of de beschadiging van het goed, zelfs als hij het nog niet fysiek in bezit heeft, op
voorwaarde dat hij geen schuld treft. Met andere woorden: degene die eigenaar is, draagt ook het risico
verbonden aan het goed.
Aanvullend recht bij koop
De koopovereenkomst wordt grotendeels beheerst door aanvullend recht. Dit betekent dat partijen
contractueel kunnen afwijken van bepaalde wettelijke bepalingen, zolang ze niet ingaan tegen dwingend
recht of regels van openbare orde.
- Voorbeeld: Partijen kunnen overeenkomen dat de eigendomsoverdracht en risico-overdracht pas
plaatsvinden bij de levering van het goed, in plaats van onmiddellijk bij het sluiten van de
overeenkomst.
Voorbeeld van een zakelijk contract: de leningsovereenkomst
In tegenstelling tot de consensuele koop is een leningsovereenkomst (commodatum) een zakelijk contract.
Dit houdt in dat het pas tot stand komt wanneer het goed daadwerkelijk wordt overhandigd aan de lener.
De afgifte van het goed is hier een noodzakelijke voorwaarde voor de geldigheid van de overeenkomst.
3
, De koopovereenkomst: consensueel contract
Een koopcontract is een consensueel contract, wat betekent dat het tot stand komt door de loutere
wilsovereenstemming tussen koper en verkoper. Van zodra er een akkoord is over het voorwerp van de koop
en de prijs, is het contract rechtsgeldig, ongeacht de levering of betaling. Het gaat dus om de wijze van
totstandkoming, niet om de uitvoering.
Volgens het Burgerlijk Wetboek is de koop een overeenkomst waarbij de ene partij zich ertoe verbindt een
zaak over te dragen aan een andere partij, die zich ertoe verbindt daarvoor een prijs in geld te betalen.
Verschil tussen consensueel contract en zakelijk contract
Kenmerk Consensueel contract Zakelijk contract
Door wilsovereenstemming én
Totstandkoming Door loutere wilsovereenstemming
levering
Voorbeeld Koopovereenkomst Lening van een zaak, bewaargeving
Overdracht (bijvoorbeeld afgifte van
Vereiste geldigheid Geen extra handeling vereist
het goed) noodzakelijk
Eigendom en risico kunnen meteen Pas bij afgifte ontstaat de
Belangrijk gevolg
overgaan overeenkomst
Eigendomsoverdracht en risico-overdracht
Bij een koopovereenkomst gaan eigendom en risico in principe onmiddellijk over op de koper, van zodra het
contract is gesloten. Dit betekent dat als zich een schadegeval voordoet (zoals een natuurramp), het risico
voor dat verlies of die schade gedragen wordt door de koper, tenzij er andere afspraken zijn gemaakt in de
overeenkomst.
"Eigendom = risico": Degene die eigenaar is, draagt ook het risico voor het goed (tenzij anders bepaald).
4
