Samenvatting Rechtseconomie

Rechtseconomie – Week 1: Welvaart, markten en overheid
Inleiding
- Wat is rechtseconomie?
 Economische analyse van het recht
o Bestudering van het recht m.b.v. inzichten uit de economie
o Economie: nutsmaximaliserend gedrag
 Mensen maken keuzes en wegen af welke de beste is
 Uit de ter beschikking staande keuzemogelijkheden zullen mensen dat
alternatief kiezen, dat volgens hun voorkeuren het beste is
 Hoogste niveau van welbevinden
o Recht: prikkels
 Prikkels die sommig gedrag (minder) aantrekkelijk maken
o Basis: recht beïnvloedt gedrag
o Twee vragen
1. Invloed recht op gedrag
2. Invloed recht op maatschappelijke welvaart (nut van individuen)
 Perspectief
o Kritische academicus
o Wetgevingsjurist
o Beleidsadviseur
 Efficiëntie
 Als de maatschappelijke welvaart optimaal (welbevinden of nut van alle individuen
gezamenlijk) is: het maximaal nut (welvaart) voor de samenleving
o Pareto-criterium
 Pareto-verbetering
 Een verandering waarbij het nut van één of meer leden van de
desbetreffende groep groter wordt zonder dat het nut van enig ander lid
van de groep kleiner wordt
 Verandering waarbij er tenminste een persoon op vooruit gaat en
niemand achteruitgaat
 Er is dan een toename van de maatschappelijke welvaart
 Pareto-optimum
 Een situatie waarin geen Pareto- verbetering mogelijk is
 Geen verandering
 Er kan alleen maar iemand op vooruit gaan, als er iemand op achteruit gaat
 Als de indifferentiecurven elkaar raken
 Je hoeft nooit de verbetering van de een tegen de verslechtering van de ander
af te wegen
 Maar bij maatschappelijke welvaart moet dat eigenlijk wel; Hicks-Kaldor-
criterium biedt oplossing
o Hicks-Kaldor-criterium
 Hicks-Kaldor-verbetering
 Een verandering waarbij de in geld uitgedrukte nutswinst van de
winnaars groter is dan het in geld uitgedrukte verlies van de verliezers
 Een verandering waarbij alle betrokkenen erop vooruit zouden kunnen
gaan
 De winst van de winnaars is groter dan het verlies van de verliezers (dus
dit compenseert het)
 Potentiële Pareto-verbetering
 Wel tegen elkaar afwegen

,  Een situatie is optimaal indien er geen verandering meer mogelijk is die op
grond van het Hicks-Kaldor-criterium een welvaartsverbetering zou
opleveren
 Het gaat er niet om hoe de winst en verlies over de betrokken individuen
verdeeld zijn
- Verhouding recht en economie
 Ex ante versus ex post
o Ex ante: als je iets op een bepaalde manier regelt, wat gaat er dan in de toekomst
gebeuren?
o Ex post: er is iets gebeurd, hoe ziet dan de oplossing eruit? (achteraf)
 Juristen
 Efficiëntie versus rechtvaardigheid
o Efficiëntie: economen
o Rechtvaardigheid: juristen
 Vertrekpunt: Recht beïnvloedt gedrag
o Invloed op gedrag?
o Invloed op maatschappelijke welvaart?
o “Economie gaat over gedrag”

Voorkeuren en efficiëntie
- Indifferentiecurves en budgetlijn
 Indifferentiecurve
o Een weergave van de goederencombinaties waartussen een individu indifferent is
(het levert hetzelfde nut op)
 Voorkeuren van het individu
o Een hogere indifferentiecurve representeert combinaties die een hoger nutsniveau
opleveren (hoe verder weg van de oorsprong, hoe gelukkiger het individu)
 Budgetlijn
o Een weergave van de goederencombinaties die het individu, gegeven zijn budget
en de prijzen van de goederen, kan aanschaffen indien hij zijn gehele budget
besteedt
 Keuzemogelijkheden
 Combinatie: optimale keuze (maximaal nut)
o Snijpunt van indifferentiekeuze en budgetlijn
o Wat gebeurt er bij een verdubbeling van de prijs van goed X?
 Nieuwe indifferentiecurve tekenen bij de nieuwe budgetlijn
 Een verdubbeling leidt tot een halvering van de hoeveelheid van X
- Edgeworthbox
 Twee individuen
o Voorkeuren, indifferentiecurves, twee goederen
o Totale hoeveelheid goederen gegeven
 Indifferentiecurves van twee verschillende individuen
o Twee individuen, twee oorsprongen
o Twee goederen, twee assen
o Handelen (in vrijheid)
o Als de een iets heeft, kan de ander het niet hebben (50/50; 35/65)
 Indifferentiecurves samenvoegen
o Plaatje van B op z’n kop draaien en over het plaatje van A plakken
- Pareto-verbeteringen
 Pareto-verbetering

, o Verandering waarbij het nut van één of meer leden van een groep groter wordt,
zonder dat het nut van enig ander lid van de groep kleiner wordt
o Welke pareto-verbeteringen zijn er uitgaande van punt A mogelijk?
 B: Anita blijft (zelfde lijn) en Sjonnie verbetert (doorbroken lijn)
 C: Sjonnie blijft en Anita verbetert
 Tussen B en C: allebei verbetering (richting doorbroken lijn)
 D: allebei hetzelfde
 Oog van Pareto: gebied tussen de Pareto-verbeteringen (D hoort er niet bij)
 Sjonnie krijgt minder chocola, Anita krijgt minder sigaretten (en dus andersom)
 Alle punten binnen het oog zorgen voor Pareto-verbeteringen
o NB. Het gaat alleen om “groter” niet “hoeveel groter”
 Meetbaarheid op “ordinale schaal” is voldoende
o Indien er niet alleen aan het groter of kleiner zijn van getallen betekenis kan
worden toegekend, maar ook aan de verhouding tussen twee getallen, dan is er
sprake van een “cardinale schaal”
 Ordinale schaal: groter of kleiner zijn van getallen
 Cardinale schaal: verhouding tussen getallen (0 is geen enkel nut)
o Contractcurve: weergave van de verzameling van Pareto-optima en bestaat uit de
punten waarin de indifferentiecurven van de betrokken individuen elkaar raken
 Daar is geen Pareto-verbetering meer mogelijk (lijn door alle optima)
- Interpersonele nutsvergelijking
 Is slechts mogelijk indien
o Het nut van de betrokken individuen meetbaar is op een cardinale schaal
o Bekend is hoe de nutseenheden van de betrokken individuen zich tot elkaar
verhouden

Volledige mededinging
- Onvolledige mededinging
 Marktvormen waarbij de individuele aanbieder invloed heeft op de prijs
 Kan tot een inefficiënte marktuitkomst leiden
- Volledige mededinging
 Veel vragers; veel aanbieders; homogeen product (vrije toetreding)
 Achtereenvolgens
 Kosten van een individuele aanbieder
o Totale koten = constante kosten + variabele kosten
 Constante kosten: onafhankelijk van de hoeveelheid productie
 Variabele kosten: kosten die variëren met de productieomvang
o Gemiddelde kosten per eenheid product
 Gemiddelde constante kosten + gemiddelde variabele kosten
o Marginale kosten
 Verandering van de totale kosten indien een extra eenheid wordt geproduceerd
(gelijk aan de verandering in de variabele kosten)
o Kostenstructuur individuele aanbieder
 Als MK < GVK  GVK dalend; Als MK > GVK  GVK stijgend (ook GTK)
 Als MK = GVK  GVK minimum (ook GTK)
 Als de extra kosten lager zijn dan de kosten tot nu toe, gaat het
gemiddelde omlaag
 Aanbod van een individuele aanbieder
o O.b.v. kostenstructuur  aanbod van individuele aanbieder
 Individuele aanbieder streeft naar maximale winst
 Marginale kosten (MK): extra kosten van een extra eenheid