Samenvatting Belastingrecht Ba1 Rechtsgeleerdheid

Belastingrecht – Week 1: Inleiding tot het belastingrecht
Belastingbegrip
- Definitie
 Juridische definitie: elke heffing die de wetgever aanmerkt als belasting = belasting
 Klassieke definitie volgens fiscale theorie: belastingen zijn gedwongen betalingen, anders
dan bij wijze van straf, aan de overheid op grond van algemeen geldende regels,
waartegenover geen individuele tegenprestatie staat
o Geldt dus voor iedereen
o Het dient ter bekostiging van overheidsuitgaven, maar dat wordt weggelaten
- Heffingen, belastingen en retributies
 Heffingen: verplichte betalingen aan overheid o.g.v. algemene regels
o Belastingen: heffing staat niet tegenover individuele tegenprestatie
 Je krijgt hier dus niks rechtstreeks voor terug. Het staat de overheid vrij om een
begrotingsoverschot te hebben
 (Algemene) belastingen: opbrengsten zijn vrij besteedbaar – niet gebaseerd op
onderliggende kosten
 Ook toeristenbelasting valt hieronder, omdat het niet wordt geïnvesteerd in
toeristen
 Bestemmingsheffingen: opbrengsten zijn geoormerkt voor specifieke
overheidstaak – vaak gebaseerd op onderliggende kosten in combinatie met
het profijtbeginsel (‘groepsprofijt’)
 Er zit administratief een label aan. Plezierheffingen van gemeentes zijn een
goed voorbeeld
o Retributie: heffing staat tegenover individuele tegenprestatie – winstverbod
 Dienstverlening van de overheid en de kosten daarvan worden aan jou
doorberekend
 Er staat een heel individualiseerbaar iets tegenover

Fiscale legaliteitsbeginsel
- Fiscaal legaliteitsbeginsel
 Art. 104 Gw: belastingen van het Rijk worden geheven uit kracht van een wet. Andere
heffingen van het Rijk worden bij de wet geregeld.
o Gaat om het juridische begrip belasting; alles wat als belasting wordt aangemerkt, is
in de zin van de grondwet
o Uit kracht van een wet in formele zin: tenminste de vier essentiële kenmerken van
een belasting moeten in een wet in formele zin zijn opgenomen
 Waarom wordt de lat staatsrechtelijk zo hoog gelegd?
o Inbreuk op eigendomsrecht
o Rechtszekerheid (fiscale zekerheid)
o Democratische legitimatie

Essentialia van een belasting
- Essentialia belasting
 Subject (wie)
o Degene van wie de belasting wordt geheven
o Ligt vaak voor de hand
 Subject van de inkomstenbelasting = natuurlijke persoon (art. 1.1 Wet IB 2001)
 Maar wie moet het subject zijn van een slachttaks?
o Of het subject ook de belasting is verschuldigd, hangt af van de heffingsmethode

, o Of de belasting op het subject drukt, hangt af van prijsvorming (economie!)
 De loon- en inkomstenbelasting moet je betalen over je verdiende inkomen
 Object (wat)
o Grootheid waarover belasting wordt geheven (inkomen, vermogen, aantal koeien)
 Bijv. object van de inkomstenbelasting = belastbaar inkomen (art. 3.2 Wet IB
2001)
 Bijv. object van een lokale hondenbelasting = aantal honden
 Progressief: tarief gaat omhoog naarmate je meer honden hebt
o Object heeft betrekking op één van de drie economische grondslagen van de
belastingmix
 Moeten we niet meer verschuiven?
 Arbeid (NL 49%)
 Kapitaal (NL 21%)
 Consumptie (NL 30%)
 Tarief (hoeveel)
o Tarief bepaalt in combinatie met object in beginsel de verschuldigde belasting
 Object x tarief = verschuldigde belasting
o Maar soms nog correcties (tax credits)!
 Bijv. heffingskortingen (algemene heffingskorting en arbeidskorting) en
verrekenbare voorheffingen
o Let op: wettelijk tarief ≠ belastingdruk
 Door de heffingskortingen is het wettelijke tarief niet het echte tarief wat je
betaalt
 Heffingsmethode (hoe; formeel belastingrecht)
o Wie moet de belasting betalen?
 Zelf of iemand anders voor jou
 Loonbelasting wordt geheven van werknemers die maar die wordt al betaald
door de werkgever, zodat de werknemer het niet voelt
- Onderscheid directe versus indirecte belastingen
 Directe belastingen
o Belastingen op inkomen
o Loon- en inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, dividendbelasting, schenk-
en erfbelasting
o Raken je draagkracht rechtstreeks; de wetgever beoogt jou te belasten
 Indirecte belastingen
o Alle andere belastingen
o Goederen- en dienstentransacties (ook omzetbelasting)




Functies van belastingheffing
- Functies
 Budgettaire functie (de overheid heeft geld nodig)

,  Verdeling budgettaire last o.a. op basis van fiscale verdelingsbeginselen!
(rechtvaardigheidsbeginselen)
o Belastingen zijn nodig om overheidsuitgaven te financieren, waaronder collectieve
goederen (politie, defensie, infrastructuur)
o Wordt er geld opgehaald?
o Collectieve goederen
 Overheidsuitgaven zijn bedoeld voor collectieve goederen; dingen die we
gezamenlijk willen regelen
 Non-exclusief: je kan niemand ervan uitsluiten, dus iedereen moet betalen
 Non-rivaal: het profijt van de een doet geen afbreuk aan het profijt van een
ander
o Vanwege marktfalen produceert de overheid collectieve goederen die worden
gefinancierd door belastingen
 Tragedy of the commons: als iedereen verantwoordelijk is, is niemand
verantwoordelijk
 Je kan het dan dus beter met belastingen regelen
 Herverdelingsfunctie
o Eén element van sociale ongelijkheid is distributieve ongelijkheid (SCP 2023)
o Wij hebben een degressief belastingstelsel
o Via belastingheffing kan inkomen- en vermogen worden herverdeeld (sociale
rechtvaardigheid)
o In Nederland herverdelen belastingen sec per saldo niet… máár de
overheidsuitgaven herverdelen wél (CPB 2022) (als oplossing voor sociale
onrechtvaardigheid)
 Belastingen herverdelen per saldo niet
 21% btw voor iedereen, dus per saldo betalen lage inkomens meer btw
(relatief)
 In die termen is ons stelsel degressief
 Degressief karakter premies sociale zekerheid en BTW > progressief
karakter IB
 Overheidsuitgaven herverdelen wél
 Uitkeringen, toeslagen, onderwijs en zorg
 Mensen met een laag inkomen profiteren hier relatief veel meer van
op hun inkomen
 We herverdelen dus niet geld, maar dit effect zit in de uitgaven
 Instrumentele functie
o Belangrijkste functie geworden (lijkt het soms wel)
o Gedrag sturende functie
o Nevendoeleinden van belastingheffing
 Dat je met belastingen iets kan doen om iets buiten het fiscale recht te
bewerkstelligen
o Belastingen stimuleren zaken die de maatschappij belangrijk vindt, bijv.
 Omdat de overheid denkt dat jij gevoelig bent voor je portemonnee
 Bevorderen arbeidsparticipatie, eigenwoningbezit, ondernemerschap, etc.
o Belastingen ontmoedigen zaken die de maatschappij onwenselijk vindt, bijv.
 Ontmoedigen roken, CO-2, plastic, etc.
o Kritiek neemt toe
 Getoetst op doelmatigheid en doeltreffendheid, op de onderbouwing, op de
complexiteit van handhaving en op de doenlijkheid voor burgers
 Veel regelingen zijn onder de maat