Introduction to sociology – Frank van Tubergen
Hoofdstuk 1 Questions
The sociological perspective
De verschillen tussen individuen en groepen in de wereld kunnen verklaard worden met verschillende
perspectieven:
- Individueel perspectief: gedrag/eigenschappen verklaren a.d.h.v. puur individuele kenmerken en
kijken naar individuele uitkomsten.
- Sociologisch perspectief (ook wel sociologische verbeelding): wanneer het gedrag van mensen
wordt verklaard aan de hand van sociale oorzaken, met een focus op de sociale context en
collectieve uitkomsten (sociale fenomenen verklaren ipv individuele).
Hoe verhouden deze perspectieven zich tot elkaar? Drie opties:
1. Supplementair: het sociologische en individuele perspectief vullen elkaar aan en zorgen voor een
uitgebreidere verklaring van menselijk gedrag.
2. Alternatief: het is echt het één óf het ander.
3. Proximate en ultimate oorzaken: wanneer het sociologische perspectief wordt gezien als de
dieperliggende, ultimate oorzaak en het individuele perspectief als directe, proximate oorzaak.
Vb: Ultimate oorzaak (gepest op school) → proximate oorzaak (negatief zelfbeeld) →
consequentie (obesitas)
Sociologen kijken naar processen op verschillende ‘grootheidslevels’:
- Macro level: Het hoogste level dat individuen delen; landen of groepen landen.
- Meso level: Sociale contexten die individuen delen in hun directere omgeving: familie,
buurten, scholen, organisaties.
- Micro level: Laagste level, gaat over individuen en hun gedrag (meer individueel persp.)
Twee kenmerken van een sociaal probleem:
1. Het overstijgt het individu (heeft invloed op veel mensen)
2. Veel mensen zien het daadwerkelijk als een probleem (het gaat in tegen bep. waarden).
Vb: obesitas, armoede, pesten, terrorisme, oorlogen, etc.
Drie doelen van de sociologie:
1. Beschrijven: het geven van een accurate beschrijving van een bepaald probleem (hoe
groot is het eigenlijk?
2. Uitleggen: het geven van wetenschappelijke verklaringen voor een probleem
3. Toepassen: de opgedane kennis toepassen door bijv.
→ Voorspellingen te doen over wat er waarschijnlijk gaat gebeuren
→ Sociale interventies te evalueren en ontwikkelen (gaat het werken om … in te voeren?)
Hoewel sociologisch onderzoek een hoge maatschappelijke relevantie heeft, moeten sociologen
weg blijven van normatieve taal (zeggen wat er zou moeten gebeuren).
Verschillende soorten sociologische vragen:
- Normatieve vragen: vraag die waardeoordelen met zich meebrengen (zouden we …
moeten doen?)
- Wetenschappelijke vragen: vraag die geen waardeoordelen met zich meebrengen
, → Descreptive question: type wetenschappelijke vraag gericht op het beschrijven van
verschijnselen. (Hoeveel, hoe vaak, wat is er aan de hand?)
→ Theoretical question: type wetenschappelijke vraag gericht op het begrijpen van
verschijnselen. (Waarom is dit aan de hand?)
→ Application question: type wetenschappelijke vraag gericht op het toepassen van
wetenschappelijke kennis. (wat zal er gaan gebeuren, wat zijn de consequenties van een
bepaalde aanpak?)
Hoe stel ik een goede sociologische vraag? Let op twee dingen!
1. Precisie: baken je vraag goed af, let hierbij op vier elementen die aanwezig zijn in een
precieze sociologische vraag:
1. Het menselijk gedrag waarin je geïnteresseerd bent (wat?)
2. de sociale context (waar?)
3. de periode (wanneer?)
4. de populatie (wie?)
2. Relevantie (wetenschappelijk dan wel maatschappelijk): let op drie uitdagingen die je
onderzoek minder relevant zouden kunnen maken:
1. Zorg ervoor dat je niet iets onderzoekt wat een ander al heeft onderzocht (door een
literature review)
2. Zorg ervoor dat je geen false theoretical question stelt (bv: waarom gaan er meer
mensen naar de kerk in de 21e eeuw dan ooit tevoren? → dit is gewoon niet waar)
3. Zorg ervoor dat je niet slechts één geval onderzoekt, maar dat je een
comparative-case question stelt: maak ergens (in tijd, populatie of context) een
vergelijking!
Soms stellen mensen dat sociologie toch gewoon ‘common sense’ is. Dit idee is echter vaak
beïnvloed door hindsight bias (achteraf zeggen ‘ja, logisch’ terwijl je dat bij een alternatieve
verklaring ook had gezegd).
- Privé sociologie: de manier waarop mensen in het dagelijks leven kijken naar de sociale
wereld. als zodanig zijn ze onder andere vatbaar voor intuïtief denken, impliciet redeneren,
bias, storytelling en het ontwikkelen van onsamenhangende en vage ideeën die je in je
hoofd (en dus niet vatbaar voor kritiek) kan houden.
- Academische sociologie: de manier waarop academische instellingen de sociale wereld
beschrijven en uitleggen. Kennis wordt systematisch vergaard, verklaringen worden
openbaar gemaakt en aan kritiek te onderworpen, focus op coherente theorieën etc.
→ Popper: Er is een groot verschil tussen iets in je hoofd houden en iets als academische theorie
in de wereld brengen (dan moet de theorie ineens echt getest en bekritiseerd worden).
Sociologie is een cumulatieve wetenschap: Nieuwere studies borduren voort op oudere studies,
waardoor het web van ‘achtergrondkennis’ steeds groter wordt.
Hoofdstuk 2: Theories
Lange tijd werd er gedacht dat hoe goed je was in sport afhing van je snelheid, coördinatie etc.
(individueel perspectief). Totdat op een gegeven moment werd gevonden dat er vaak een verband
is tussen de geboortemaand en je succes in een bepaalde sport! Hoe kan dit? (relative age effect:
relatief oudere kinderen worden vaker geselecteerd voor de beste sportteams)
, Om antwoord te krijgen op dergelijke ‘waarom’ vragen over sociale fenomenen, ontwikkelen
sociologen theorieën. Deze theorieën bieden wetenschappelijke verklaringen.
Één manier om een wetenschappelijke verklaring weer te geven is met behulp van een theory
schema, bestaande uit:
- Proposities (p): universeel statement over hoe iets werkt, hoe bepaalde variabelen met
elkaar verbonden zijn (altijd als het regent, worden mensen nat).
- Condities: een aanname over de specifieke setting van je onderzoek die proposities
relateert aan observaties en hypothesen. (Het regende op 13 juni, 2016 tussen 12 en 2 in
Oxford).
- Observaties: Hetgeen dat je wilt verklaren (Op 13 juni 2016 werden mensen die buiten
stonden in Oxford tussen 12-2 nat).
→ Wanneer proposities en condities worden gebruikt (boven de streep) om iets (onder de
streep) te verklaren, dan noemen we deze verklaring een normative deductive explanation.
→ In een theorie schema met proposities, condities en observaties begin je bij de
observatie en ga je deze vervolgens verklaren met de p’s en de c’s (lijn gaat omhoog.) Een
theorie schema kan echter ook gebruikt worden om een hypothese op te stellen. Hier begin
je met proposities (theorie) en condities en komt hieruit een hypothese over een concrete
situatie voort.
De hypothese speelt een rol in het beoordelen van de waarheid van de theorie. Als onderzoekers
zien dat de observaties niet in een lijn liggen met de hypotheses dan ontkracht dit de theorie.
- Modus tollens: als A leidt tot B, en als bewezen is dat B niet waar is, is A ook niet waar ->
Als de hypotheses niet waar is, dan zijn de proposities en/of de condities niet waar.
Wanneer is een sociologische theorie nuttig? Twee belangrijke punten:
1. Waarheid: de theorie moet een afspiegeling van de realiteit zijn. Hoe beter een theorie
bepaalde empirische observaties kan verklaren, hoe beter het waarheidsgehalte.
→ Empirisch succes van een theorie: de mate van empirische bevestiging van een theorie.
Waarheid komt dus niet aan op ‘ja’ of ‘nee,’ maar dit is een scala.
2. Informatie: een goede sociologische theorie is heel informatief, heeft een hoge information
content. Deze informatie content bestaat uit twee aspecten:
→ Theoretische precisie: de mate waarin de theorie mogelijkheden uitsluit van wat er zou
kunnen gebeuren in een bepaalde context (de theorie moet falsifieerbaar zijn, geen
tautologie zijn)
→ Theoretische reikwijdte (scope): de mate waarin een theorie een veelheid aan
fenomenen, populaties en settings kan verklaren (een algemenere theorie heeft meer
informatie-content dan een hele specifieke theorie).
Durkheim’s theorie over zelfmoord
Emile Durkheim, één van de founding fathers van de sociologie, ontwikkelde aan het eind van de
19e eeuw een theorie die verklaarde waarom er verschillende zelfmoordcijfers waren voor
verschillende regio’s in Europa. Dit had hij namelijk geobserveerd (O).
Volgens Durkheim lagen de verschillen in zelfmoordcijfers aan de dominante religies in de landen.
Durkheim stelde dat het zelfmoordcijfer hoger was in Protestantse regio’s dan in Katholieke
regio’s, omdat katholieke gemeenschappen meer samenhang vertonen.
Hoofdstuk 1 Questions
The sociological perspective
De verschillen tussen individuen en groepen in de wereld kunnen verklaard worden met verschillende
perspectieven:
- Individueel perspectief: gedrag/eigenschappen verklaren a.d.h.v. puur individuele kenmerken en
kijken naar individuele uitkomsten.
- Sociologisch perspectief (ook wel sociologische verbeelding): wanneer het gedrag van mensen
wordt verklaard aan de hand van sociale oorzaken, met een focus op de sociale context en
collectieve uitkomsten (sociale fenomenen verklaren ipv individuele).
Hoe verhouden deze perspectieven zich tot elkaar? Drie opties:
1. Supplementair: het sociologische en individuele perspectief vullen elkaar aan en zorgen voor een
uitgebreidere verklaring van menselijk gedrag.
2. Alternatief: het is echt het één óf het ander.
3. Proximate en ultimate oorzaken: wanneer het sociologische perspectief wordt gezien als de
dieperliggende, ultimate oorzaak en het individuele perspectief als directe, proximate oorzaak.
Vb: Ultimate oorzaak (gepest op school) → proximate oorzaak (negatief zelfbeeld) →
consequentie (obesitas)
Sociologen kijken naar processen op verschillende ‘grootheidslevels’:
- Macro level: Het hoogste level dat individuen delen; landen of groepen landen.
- Meso level: Sociale contexten die individuen delen in hun directere omgeving: familie,
buurten, scholen, organisaties.
- Micro level: Laagste level, gaat over individuen en hun gedrag (meer individueel persp.)
Twee kenmerken van een sociaal probleem:
1. Het overstijgt het individu (heeft invloed op veel mensen)
2. Veel mensen zien het daadwerkelijk als een probleem (het gaat in tegen bep. waarden).
Vb: obesitas, armoede, pesten, terrorisme, oorlogen, etc.
Drie doelen van de sociologie:
1. Beschrijven: het geven van een accurate beschrijving van een bepaald probleem (hoe
groot is het eigenlijk?
2. Uitleggen: het geven van wetenschappelijke verklaringen voor een probleem
3. Toepassen: de opgedane kennis toepassen door bijv.
→ Voorspellingen te doen over wat er waarschijnlijk gaat gebeuren
→ Sociale interventies te evalueren en ontwikkelen (gaat het werken om … in te voeren?)
Hoewel sociologisch onderzoek een hoge maatschappelijke relevantie heeft, moeten sociologen
weg blijven van normatieve taal (zeggen wat er zou moeten gebeuren).
Verschillende soorten sociologische vragen:
- Normatieve vragen: vraag die waardeoordelen met zich meebrengen (zouden we …
moeten doen?)
- Wetenschappelijke vragen: vraag die geen waardeoordelen met zich meebrengen
, → Descreptive question: type wetenschappelijke vraag gericht op het beschrijven van
verschijnselen. (Hoeveel, hoe vaak, wat is er aan de hand?)
→ Theoretical question: type wetenschappelijke vraag gericht op het begrijpen van
verschijnselen. (Waarom is dit aan de hand?)
→ Application question: type wetenschappelijke vraag gericht op het toepassen van
wetenschappelijke kennis. (wat zal er gaan gebeuren, wat zijn de consequenties van een
bepaalde aanpak?)
Hoe stel ik een goede sociologische vraag? Let op twee dingen!
1. Precisie: baken je vraag goed af, let hierbij op vier elementen die aanwezig zijn in een
precieze sociologische vraag:
1. Het menselijk gedrag waarin je geïnteresseerd bent (wat?)
2. de sociale context (waar?)
3. de periode (wanneer?)
4. de populatie (wie?)
2. Relevantie (wetenschappelijk dan wel maatschappelijk): let op drie uitdagingen die je
onderzoek minder relevant zouden kunnen maken:
1. Zorg ervoor dat je niet iets onderzoekt wat een ander al heeft onderzocht (door een
literature review)
2. Zorg ervoor dat je geen false theoretical question stelt (bv: waarom gaan er meer
mensen naar de kerk in de 21e eeuw dan ooit tevoren? → dit is gewoon niet waar)
3. Zorg ervoor dat je niet slechts één geval onderzoekt, maar dat je een
comparative-case question stelt: maak ergens (in tijd, populatie of context) een
vergelijking!
Soms stellen mensen dat sociologie toch gewoon ‘common sense’ is. Dit idee is echter vaak
beïnvloed door hindsight bias (achteraf zeggen ‘ja, logisch’ terwijl je dat bij een alternatieve
verklaring ook had gezegd).
- Privé sociologie: de manier waarop mensen in het dagelijks leven kijken naar de sociale
wereld. als zodanig zijn ze onder andere vatbaar voor intuïtief denken, impliciet redeneren,
bias, storytelling en het ontwikkelen van onsamenhangende en vage ideeën die je in je
hoofd (en dus niet vatbaar voor kritiek) kan houden.
- Academische sociologie: de manier waarop academische instellingen de sociale wereld
beschrijven en uitleggen. Kennis wordt systematisch vergaard, verklaringen worden
openbaar gemaakt en aan kritiek te onderworpen, focus op coherente theorieën etc.
→ Popper: Er is een groot verschil tussen iets in je hoofd houden en iets als academische theorie
in de wereld brengen (dan moet de theorie ineens echt getest en bekritiseerd worden).
Sociologie is een cumulatieve wetenschap: Nieuwere studies borduren voort op oudere studies,
waardoor het web van ‘achtergrondkennis’ steeds groter wordt.
Hoofdstuk 2: Theories
Lange tijd werd er gedacht dat hoe goed je was in sport afhing van je snelheid, coördinatie etc.
(individueel perspectief). Totdat op een gegeven moment werd gevonden dat er vaak een verband
is tussen de geboortemaand en je succes in een bepaalde sport! Hoe kan dit? (relative age effect:
relatief oudere kinderen worden vaker geselecteerd voor de beste sportteams)
, Om antwoord te krijgen op dergelijke ‘waarom’ vragen over sociale fenomenen, ontwikkelen
sociologen theorieën. Deze theorieën bieden wetenschappelijke verklaringen.
Één manier om een wetenschappelijke verklaring weer te geven is met behulp van een theory
schema, bestaande uit:
- Proposities (p): universeel statement over hoe iets werkt, hoe bepaalde variabelen met
elkaar verbonden zijn (altijd als het regent, worden mensen nat).
- Condities: een aanname over de specifieke setting van je onderzoek die proposities
relateert aan observaties en hypothesen. (Het regende op 13 juni, 2016 tussen 12 en 2 in
Oxford).
- Observaties: Hetgeen dat je wilt verklaren (Op 13 juni 2016 werden mensen die buiten
stonden in Oxford tussen 12-2 nat).
→ Wanneer proposities en condities worden gebruikt (boven de streep) om iets (onder de
streep) te verklaren, dan noemen we deze verklaring een normative deductive explanation.
→ In een theorie schema met proposities, condities en observaties begin je bij de
observatie en ga je deze vervolgens verklaren met de p’s en de c’s (lijn gaat omhoog.) Een
theorie schema kan echter ook gebruikt worden om een hypothese op te stellen. Hier begin
je met proposities (theorie) en condities en komt hieruit een hypothese over een concrete
situatie voort.
De hypothese speelt een rol in het beoordelen van de waarheid van de theorie. Als onderzoekers
zien dat de observaties niet in een lijn liggen met de hypotheses dan ontkracht dit de theorie.
- Modus tollens: als A leidt tot B, en als bewezen is dat B niet waar is, is A ook niet waar ->
Als de hypotheses niet waar is, dan zijn de proposities en/of de condities niet waar.
Wanneer is een sociologische theorie nuttig? Twee belangrijke punten:
1. Waarheid: de theorie moet een afspiegeling van de realiteit zijn. Hoe beter een theorie
bepaalde empirische observaties kan verklaren, hoe beter het waarheidsgehalte.
→ Empirisch succes van een theorie: de mate van empirische bevestiging van een theorie.
Waarheid komt dus niet aan op ‘ja’ of ‘nee,’ maar dit is een scala.
2. Informatie: een goede sociologische theorie is heel informatief, heeft een hoge information
content. Deze informatie content bestaat uit twee aspecten:
→ Theoretische precisie: de mate waarin de theorie mogelijkheden uitsluit van wat er zou
kunnen gebeuren in een bepaalde context (de theorie moet falsifieerbaar zijn, geen
tautologie zijn)
→ Theoretische reikwijdte (scope): de mate waarin een theorie een veelheid aan
fenomenen, populaties en settings kan verklaren (een algemenere theorie heeft meer
informatie-content dan een hele specifieke theorie).
Durkheim’s theorie over zelfmoord
Emile Durkheim, één van de founding fathers van de sociologie, ontwikkelde aan het eind van de
19e eeuw een theorie die verklaarde waarom er verschillende zelfmoordcijfers waren voor
verschillende regio’s in Europa. Dit had hij namelijk geobserveerd (O).
Volgens Durkheim lagen de verschillen in zelfmoordcijfers aan de dominante religies in de landen.
Durkheim stelde dat het zelfmoordcijfer hoger was in Protestantse regio’s dan in Katholieke
regio’s, omdat katholieke gemeenschappen meer samenhang vertonen.
