Inleiding in onderzoeksmethoden en -technieken
1. Inleiding
1.1. Kenmerken van onderwijsonderzoek
1.1.1. Verschillende uitgangspunten/doelen
- Theoriegedreven wetenschappelijk onderzoek (fundamenteel wetenschappelijk)
o Kijken naar de verschillende theorieën
o Bv. theorieën die leren in het algemeen beschrijven (zoals verwerkingsstrategieën) verder
verfijn op taakniveau (bv. >jdens lezen van informa>eve teksten)
o Soms zo ver af van onze wereld op vlak van leren, … Kloof tussen theorie en prak@jk!
- Prak<jkgedreven/-gericht wetenschappelijk onderzoek (toepassingsgericht)
o Nood om meer zicht op te krijgen vanuit de onderwijsprak@jk!
o Bv. Good prac>ces verzamelen over hoe het leren van VSF lln. kan worden ondersteund
- Prak<jkgericht niet-wetenschappelijk onderzoek:
o De leraar treedt op als leraar maar ook als onderzoeker.
o In de eigen klas/school een probleem oplossen.
o Is dit onderzoek? Discussie rond.
1.1.2. Doelen: focus op:
- OpvaIngen/percep@es, handelingen, actoren, factoren, context, @jd, …
o Hoe staan bepaalde mensen in de realiteit? Hoe verschilt dat? Evalueert dat doorheen de
@jd? …
- Processen en uitkomsten van leren, onderwijzen, ontwikkelen, begeleiden en opleiden
o The core van het onderwijs
o Verklaringen voor bepaalde percep@es zoals bepaalde vormen van welbevinden zijn beter
- Invloedsfactoren van individu, school, opleiding en (werk)omgeving
o Welke invloeden zijn er bv. van school?
ð Fenomenen: afgebakend! Al deze dingen kunnen we niet combineren. We moeten dit aUakenen.
1.1.3. Handelingen: ‘typische’ aanpak
- Data:
1
, Inleiding in onderzoeksmethoden en -technieken
o Veel verschillende onderzoeksac@viteiten om data te verzamelen
§ Testresultaten
§ Observa@es
§ Interviews
§ Vragenlijsten op grote schaal
§ Fysiologische me@ngen (bv. eyetracking: processen van lezen, rekenen beter
begrijpen, hartslagme@ngen, …)
- Analyses: sta@s@sch
- Systema<sch: hoe heeY het onderzoek plaatsgevonden? Kunnen we dit onderzoek herhalen?
1.1.4. Resultaten
- Linken aan een organisa@e bv. universiteiten, hogescholen, …
- Kenmerkend voor wetenschappelijk onderzoek
o Kennis/inzichten => kennis verzamelen
o Innova@e/ontwikkeling => stappen ze]en in die kennis
o Rapportage => naar andere netwerken, landen… via ar@kels, congressen, …
o Netwerken: heel divers en breed, eigen ‘community’
- Anders pseudowetenschap: gestopt met ontwikkelen en als soort mantra verspreiden
1.1.5. Het traject van een onderzoekspublicaFe (en kwaliteitsmonitoring)
- Aanvraag en toekenning van onderzoeksmiddelen (bv. FWO)
- Uitvoering van het onderzoek o.l.v. promotor(en)
- Presenta@e van tussens@jdse onderzoeksresultaten (o.a. conferen@es)
- Reac@e van peers op conferen@ebijdragen
- Verwerking van onderzoeksresultaten in publica@e
- Inzendig in relevante vak@jdschriYen
- Peer reviewronde m.b.t. kwaliteit van onderzoek en rapportering
- Herwerking van onderzoek/publica@e en verdere peer reviewronde(s)
- Publica@e van onderzoek (@jdschriY, special issues, gesloten of open access)
- Criteria van opname in databanken, academische curricula, academische netwerken…
ð Google Scholar: breed, veel ar@kels
ð Web of Science: meest afgetoetste ar@kels, eventueel citaten in andere ar@kels
ð ResearchGate:
2. Vormen van wetenschappelijk onderzoek
Welke vormen van onderwijsonderzoek zijn meer wetenschappelijk kwaliteitsvol?
- Verzamelen van anekdotes
- Experimenteel onderzoek in labseIngs
- Bevraging via vragenlijsten
- Bevraging via interviews
- Diepgaand casusonderzoek in contexten
- Reviewstudies op basis van voorgaand onderzoek
2.1. Wetenschappelijk onderwijsonderzoek
2.1.1. PragmaFsche indeling van de wetenschappen
- Formele wetenschappen
2
, Inleiding in onderzoeksmethoden en -technieken
o Theore@sche basis
o Bv. logica en wiskunde
- Empirische-formele wetenschappen => ons veld!
o Empirie: we stellen zaken vast, waarnemingen doen, betekenis geven
o Formeel: verdere ontwikkeling van theore@sche basis
o Bv. fysica en psychologie (hard vs. soE)
- Hermeneu<sche wetenschappen
o Bv. rechtswetenschap en literatuurwetenschap
Zowel onderwijsonderzoek als ‘harde’ wetenschappen (fysica, chemie, biologie) vallen onder
empirische-formele wetenschappen
Probleem
- Toch onderwijsonderzoek vaak afgezet tegen harde wetenschappen
o Harde wetenschap => experimenten in labo, groepen vergelijken, verschillende condi@es
o Probleem: heel moeilijk om correcte manier te doen, uitspraken vanuit labo ook toepasbaar
in prak@jk?
- Harde wetenschappen: meer ‘consesus’ over het object, de methode, de theorievorming en de
verklaringsmodellen
- Onderwijsonderzoek: minder consensus over het object of deze worden op verschillende manieren
geïnterpreteerd
2.1.2. Verschillende visies op onderwijsonderzoek: objecFvisme vs. subjecFvisme
- Verschillende wetenschappelijke paradigma’s:
o Hoe men naar iets kijkt
o Referen<ekader (waarden en normen) waaruit of aanpak
waarmee dient gewerkt te worden
- Komen voort uit concep<es over de sociale werkelijkheid
- Hypotheses zijn sterk gebaseerd op theorie en willen we toetsen in
werkelijke situa@es
- Objec<visme vs. subjec<visme:
o Verschillende concep@es van de sociale wereld en de ‘waarheid’
o Realisme = objec<visme
§ Harde cijfers en resultaten
§ Objec@ef te meten
§ Extern aan de mens
§ De sociale wereld als natuurlijke wereld
o Nominalisme = subjec<visme
§ De sociale wereld is zachter, persoonlijk en gecreëerd door de mens
- Onderwijsonderzoek door OBJECTIVISME: kenmerken van ‘goed’ onderwijsonderzoek
o Theoriegedreven hypotheses: theorie wordt getoetst door hypotheses
o Experimenteel onderzoek (labstudie) met condi@es
o Gebruik van sta<s<sche analyses om effecten vast te stellen van een interven@e
o Deduc<eve logica: kennis => observeren
o Decontextualiseren => generaliseren
3
1. Inleiding
1.1. Kenmerken van onderwijsonderzoek
1.1.1. Verschillende uitgangspunten/doelen
- Theoriegedreven wetenschappelijk onderzoek (fundamenteel wetenschappelijk)
o Kijken naar de verschillende theorieën
o Bv. theorieën die leren in het algemeen beschrijven (zoals verwerkingsstrategieën) verder
verfijn op taakniveau (bv. >jdens lezen van informa>eve teksten)
o Soms zo ver af van onze wereld op vlak van leren, … Kloof tussen theorie en prak@jk!
- Prak<jkgedreven/-gericht wetenschappelijk onderzoek (toepassingsgericht)
o Nood om meer zicht op te krijgen vanuit de onderwijsprak@jk!
o Bv. Good prac>ces verzamelen over hoe het leren van VSF lln. kan worden ondersteund
- Prak<jkgericht niet-wetenschappelijk onderzoek:
o De leraar treedt op als leraar maar ook als onderzoeker.
o In de eigen klas/school een probleem oplossen.
o Is dit onderzoek? Discussie rond.
1.1.2. Doelen: focus op:
- OpvaIngen/percep@es, handelingen, actoren, factoren, context, @jd, …
o Hoe staan bepaalde mensen in de realiteit? Hoe verschilt dat? Evalueert dat doorheen de
@jd? …
- Processen en uitkomsten van leren, onderwijzen, ontwikkelen, begeleiden en opleiden
o The core van het onderwijs
o Verklaringen voor bepaalde percep@es zoals bepaalde vormen van welbevinden zijn beter
- Invloedsfactoren van individu, school, opleiding en (werk)omgeving
o Welke invloeden zijn er bv. van school?
ð Fenomenen: afgebakend! Al deze dingen kunnen we niet combineren. We moeten dit aUakenen.
1.1.3. Handelingen: ‘typische’ aanpak
- Data:
1
, Inleiding in onderzoeksmethoden en -technieken
o Veel verschillende onderzoeksac@viteiten om data te verzamelen
§ Testresultaten
§ Observa@es
§ Interviews
§ Vragenlijsten op grote schaal
§ Fysiologische me@ngen (bv. eyetracking: processen van lezen, rekenen beter
begrijpen, hartslagme@ngen, …)
- Analyses: sta@s@sch
- Systema<sch: hoe heeY het onderzoek plaatsgevonden? Kunnen we dit onderzoek herhalen?
1.1.4. Resultaten
- Linken aan een organisa@e bv. universiteiten, hogescholen, …
- Kenmerkend voor wetenschappelijk onderzoek
o Kennis/inzichten => kennis verzamelen
o Innova@e/ontwikkeling => stappen ze]en in die kennis
o Rapportage => naar andere netwerken, landen… via ar@kels, congressen, …
o Netwerken: heel divers en breed, eigen ‘community’
- Anders pseudowetenschap: gestopt met ontwikkelen en als soort mantra verspreiden
1.1.5. Het traject van een onderzoekspublicaFe (en kwaliteitsmonitoring)
- Aanvraag en toekenning van onderzoeksmiddelen (bv. FWO)
- Uitvoering van het onderzoek o.l.v. promotor(en)
- Presenta@e van tussens@jdse onderzoeksresultaten (o.a. conferen@es)
- Reac@e van peers op conferen@ebijdragen
- Verwerking van onderzoeksresultaten in publica@e
- Inzendig in relevante vak@jdschriYen
- Peer reviewronde m.b.t. kwaliteit van onderzoek en rapportering
- Herwerking van onderzoek/publica@e en verdere peer reviewronde(s)
- Publica@e van onderzoek (@jdschriY, special issues, gesloten of open access)
- Criteria van opname in databanken, academische curricula, academische netwerken…
ð Google Scholar: breed, veel ar@kels
ð Web of Science: meest afgetoetste ar@kels, eventueel citaten in andere ar@kels
ð ResearchGate:
2. Vormen van wetenschappelijk onderzoek
Welke vormen van onderwijsonderzoek zijn meer wetenschappelijk kwaliteitsvol?
- Verzamelen van anekdotes
- Experimenteel onderzoek in labseIngs
- Bevraging via vragenlijsten
- Bevraging via interviews
- Diepgaand casusonderzoek in contexten
- Reviewstudies op basis van voorgaand onderzoek
2.1. Wetenschappelijk onderwijsonderzoek
2.1.1. PragmaFsche indeling van de wetenschappen
- Formele wetenschappen
2
, Inleiding in onderzoeksmethoden en -technieken
o Theore@sche basis
o Bv. logica en wiskunde
- Empirische-formele wetenschappen => ons veld!
o Empirie: we stellen zaken vast, waarnemingen doen, betekenis geven
o Formeel: verdere ontwikkeling van theore@sche basis
o Bv. fysica en psychologie (hard vs. soE)
- Hermeneu<sche wetenschappen
o Bv. rechtswetenschap en literatuurwetenschap
Zowel onderwijsonderzoek als ‘harde’ wetenschappen (fysica, chemie, biologie) vallen onder
empirische-formele wetenschappen
Probleem
- Toch onderwijsonderzoek vaak afgezet tegen harde wetenschappen
o Harde wetenschap => experimenten in labo, groepen vergelijken, verschillende condi@es
o Probleem: heel moeilijk om correcte manier te doen, uitspraken vanuit labo ook toepasbaar
in prak@jk?
- Harde wetenschappen: meer ‘consesus’ over het object, de methode, de theorievorming en de
verklaringsmodellen
- Onderwijsonderzoek: minder consensus over het object of deze worden op verschillende manieren
geïnterpreteerd
2.1.2. Verschillende visies op onderwijsonderzoek: objecFvisme vs. subjecFvisme
- Verschillende wetenschappelijke paradigma’s:
o Hoe men naar iets kijkt
o Referen<ekader (waarden en normen) waaruit of aanpak
waarmee dient gewerkt te worden
- Komen voort uit concep<es over de sociale werkelijkheid
- Hypotheses zijn sterk gebaseerd op theorie en willen we toetsen in
werkelijke situa@es
- Objec<visme vs. subjec<visme:
o Verschillende concep@es van de sociale wereld en de ‘waarheid’
o Realisme = objec<visme
§ Harde cijfers en resultaten
§ Objec@ef te meten
§ Extern aan de mens
§ De sociale wereld als natuurlijke wereld
o Nominalisme = subjec<visme
§ De sociale wereld is zachter, persoonlijk en gecreëerd door de mens
- Onderwijsonderzoek door OBJECTIVISME: kenmerken van ‘goed’ onderwijsonderzoek
o Theoriegedreven hypotheses: theorie wordt getoetst door hypotheses
o Experimenteel onderzoek (labstudie) met condi@es
o Gebruik van sta<s<sche analyses om effecten vast te stellen van een interven@e
o Deduc<eve logica: kennis => observeren
o Decontextualiseren => generaliseren
3
