Pedagogiek van de
voorschoolse voorzieningen 2024-
2025
HOOFDSTUK 1: INLEIDING + GENEALOGIE
,1) Inleiding
Voorschoolse voorzieningen verwijzen naar de kinderopvang én naar de
kleuterschool (0-6j.)
Samenkomen van het private (ouders delen hun opvoeding, zorg en
kinderen) en het publieke (onderwijs onderwerp van debat, beleid en
politiek)
Laatste jaren:
Crisis in kinderopvang
Wijze waarop we systemen hebben opgebouwd wordt niet langer in
vraag gesteld (Bv. verantwoordelijkheid van niet zindelijk zijn
wordt bij ouders gelegd)
2) Genealogie
“We are surrounded by a pragmatic discourse that would have us adapt
to the facts of reality. Dreams, and utopia, are called not only useless,
but positively impeding”
Kritiek op de idee dat pedagogiek enkel gaat over feiten
Pedagogiek is een normatieve wetenschappen
Gaat niet enkel over feiten maar ook over:
1) Welke samenleving we wensen
2) Welke toekomst we willen voor onze kinderen
!! waarvoor dient de kinderopvang? Opvang (economische
functie) of plek waar kinderen ontwikkelen?
Utopisch denken
Meer verwachtingen t.a.z. kleuteronderwijs (is een recht – dit vinden
we niet van kinderopvang)
Volledig gescheiden werelden (voor kinderopvang geen bachelor
diploma, wel bij kleuteronderwijs)
1) Dominante discours
Debatten worden gedomineerd door cijfers, feiten en tabellen
1) PISA:
Test 15 jarigen voor hun leesvaardigheid, wiskundige en
wetenschappelijke geletterdheid
2) TIMMS:
Trends in internationale mathematics and science study
Internationaal vergelijkend onderzoek naar leerlingenprestaties in
wiskunde en wetenschappen uit 4de leerjaar lager onderwijs
Idee dat TIMMS resultaten zullen verbeteren als de juf kan focussen
op bijleren en niet op zorg
, Kleuterscholen worden politiek debat omwille van de slechte
resultaten
Kinderen met migratie-achtergrond, meertaligheid etc. minder
aanwezig op school
Bezorgd dat er onvoldoende gezorgd zal worden voor hun kleine
kinderen (angst gebrek aan zorg)
Motieven achter afwezigheid niet duidelijk via Pisa of Timms
Meertalig:
Scoren minder goed op internationale testen (i.t.t. Nederlandstalige)
Meertaligheid wordt gezien als probleem
a) Enkel als het gaat over Berbers of andere taal
b) Engels of Frans wordt gezien als kwaliteit (i.p.v. probleem)
Return on investment: ( economisch discours)
Idee: hoe vroeger je investeert in kind = hoe meer je later terugverdient
Positief: Duid op investering in de voorschoolse voorzieningen
Negatief: ontneemt normatief debat (waar willen naartoe met deze
voorziening?)
= reproduceren de denkbeelden van de samenleving in onze
voorschoolse voorzieningen
Waarom moet een professional in de kleuterschool een bach. Diploma
hebben en in de kinderopvang niet?
Redenering vanuit dominante logica’s:
1) kleuterschool verwachten dat ze leren
2) Kinderopvang verwachten dat ze ervoor zorgen en niet bijleren
2) Belang van genealogie
= lens om kritisch te kijken naar actuele ontwikkelingen en dominante
discours op die manier in vraag te durven stellen
Voorschoolse voorzieningen worden ontwikkeld en vormgegeven in hun
historische, sociale, culturele, ethische en maatschappelijke context
HOOFDSTUK 2: BEELDEN DOORHEEN DE GESCHIEDENIS
, 1) Beelden
De manier waarop de samenleving naar kinderen kijkt (kindbeelden), waarop ze
ouderlijke/moederlijke verantwoordelijkheid zit (ouderbeelden) en de functies die ze aan
voorschoolse voorzieningen toeschrijft situeert zich in een maatschappelijke context”
1) Eind 19e eeuw en begin 20ste eeuw
Industriële revolutie
Torenhoge armoede:
1) Ongeveer 15 mensen per woning
2) Geen 38-uren, maar 70-uren werkweek
3) 1 kilo vlees staat gelijk aan 87% dagloon
4) 1 kilo brood staat gelijk aan 12% dagloon
Gevolg industrialisering:
Het frêle of kwetsbare kind als kapitaal voor de natie (nood aan
arbeidskrachten)
Hygiënisch discours met aandacht voor gezond lichaam (moeten zorgen
voor weinig kindersterfte)
Kwetsbare kind
Beslissingen als gevolg van dit beeld:
1) Verbod op kinderarbeid (1889)
2) Eerste wet op de kinderbescherming (1912)
3) Invoering van leerplicht (1914)
= groeiende legitimatiegronden om de overheid (het publieke) te laten
ingrijpen in (het private), en zeker in arbeidsmilieu met onhygiënische
omstandigheden
(Bv. wet op kinderbescherming legaliseert de tussenkomst)
Pater familias aan het hoofd van het gezin
Ideaal & normaal: Het burgerlijk kerngezin (geïnspireerd door goddelijke sfeer
heel traditioneel)
Moederschapsideaal als centraal beeld
aangestuurd door eugenetica (verband tussen kindersterfte en vrouwelijke
tewerkstelling)
focus arbeidersgezinnen, jonge moeders moesten wel werken = burgerij
en samenleving legde verband met grootte kindersterfte (verantwoordelijk
voor kindersterfte want ze gingen werken) = legitimatiegrond om in te
grijpen in die gezinnen
voorschoolse voorzieningen 2024-
2025
HOOFDSTUK 1: INLEIDING + GENEALOGIE
,1) Inleiding
Voorschoolse voorzieningen verwijzen naar de kinderopvang én naar de
kleuterschool (0-6j.)
Samenkomen van het private (ouders delen hun opvoeding, zorg en
kinderen) en het publieke (onderwijs onderwerp van debat, beleid en
politiek)
Laatste jaren:
Crisis in kinderopvang
Wijze waarop we systemen hebben opgebouwd wordt niet langer in
vraag gesteld (Bv. verantwoordelijkheid van niet zindelijk zijn
wordt bij ouders gelegd)
2) Genealogie
“We are surrounded by a pragmatic discourse that would have us adapt
to the facts of reality. Dreams, and utopia, are called not only useless,
but positively impeding”
Kritiek op de idee dat pedagogiek enkel gaat over feiten
Pedagogiek is een normatieve wetenschappen
Gaat niet enkel over feiten maar ook over:
1) Welke samenleving we wensen
2) Welke toekomst we willen voor onze kinderen
!! waarvoor dient de kinderopvang? Opvang (economische
functie) of plek waar kinderen ontwikkelen?
Utopisch denken
Meer verwachtingen t.a.z. kleuteronderwijs (is een recht – dit vinden
we niet van kinderopvang)
Volledig gescheiden werelden (voor kinderopvang geen bachelor
diploma, wel bij kleuteronderwijs)
1) Dominante discours
Debatten worden gedomineerd door cijfers, feiten en tabellen
1) PISA:
Test 15 jarigen voor hun leesvaardigheid, wiskundige en
wetenschappelijke geletterdheid
2) TIMMS:
Trends in internationale mathematics and science study
Internationaal vergelijkend onderzoek naar leerlingenprestaties in
wiskunde en wetenschappen uit 4de leerjaar lager onderwijs
Idee dat TIMMS resultaten zullen verbeteren als de juf kan focussen
op bijleren en niet op zorg
, Kleuterscholen worden politiek debat omwille van de slechte
resultaten
Kinderen met migratie-achtergrond, meertaligheid etc. minder
aanwezig op school
Bezorgd dat er onvoldoende gezorgd zal worden voor hun kleine
kinderen (angst gebrek aan zorg)
Motieven achter afwezigheid niet duidelijk via Pisa of Timms
Meertalig:
Scoren minder goed op internationale testen (i.t.t. Nederlandstalige)
Meertaligheid wordt gezien als probleem
a) Enkel als het gaat over Berbers of andere taal
b) Engels of Frans wordt gezien als kwaliteit (i.p.v. probleem)
Return on investment: ( economisch discours)
Idee: hoe vroeger je investeert in kind = hoe meer je later terugverdient
Positief: Duid op investering in de voorschoolse voorzieningen
Negatief: ontneemt normatief debat (waar willen naartoe met deze
voorziening?)
= reproduceren de denkbeelden van de samenleving in onze
voorschoolse voorzieningen
Waarom moet een professional in de kleuterschool een bach. Diploma
hebben en in de kinderopvang niet?
Redenering vanuit dominante logica’s:
1) kleuterschool verwachten dat ze leren
2) Kinderopvang verwachten dat ze ervoor zorgen en niet bijleren
2) Belang van genealogie
= lens om kritisch te kijken naar actuele ontwikkelingen en dominante
discours op die manier in vraag te durven stellen
Voorschoolse voorzieningen worden ontwikkeld en vormgegeven in hun
historische, sociale, culturele, ethische en maatschappelijke context
HOOFDSTUK 2: BEELDEN DOORHEEN DE GESCHIEDENIS
, 1) Beelden
De manier waarop de samenleving naar kinderen kijkt (kindbeelden), waarop ze
ouderlijke/moederlijke verantwoordelijkheid zit (ouderbeelden) en de functies die ze aan
voorschoolse voorzieningen toeschrijft situeert zich in een maatschappelijke context”
1) Eind 19e eeuw en begin 20ste eeuw
Industriële revolutie
Torenhoge armoede:
1) Ongeveer 15 mensen per woning
2) Geen 38-uren, maar 70-uren werkweek
3) 1 kilo vlees staat gelijk aan 87% dagloon
4) 1 kilo brood staat gelijk aan 12% dagloon
Gevolg industrialisering:
Het frêle of kwetsbare kind als kapitaal voor de natie (nood aan
arbeidskrachten)
Hygiënisch discours met aandacht voor gezond lichaam (moeten zorgen
voor weinig kindersterfte)
Kwetsbare kind
Beslissingen als gevolg van dit beeld:
1) Verbod op kinderarbeid (1889)
2) Eerste wet op de kinderbescherming (1912)
3) Invoering van leerplicht (1914)
= groeiende legitimatiegronden om de overheid (het publieke) te laten
ingrijpen in (het private), en zeker in arbeidsmilieu met onhygiënische
omstandigheden
(Bv. wet op kinderbescherming legaliseert de tussenkomst)
Pater familias aan het hoofd van het gezin
Ideaal & normaal: Het burgerlijk kerngezin (geïnspireerd door goddelijke sfeer
heel traditioneel)
Moederschapsideaal als centraal beeld
aangestuurd door eugenetica (verband tussen kindersterfte en vrouwelijke
tewerkstelling)
focus arbeidersgezinnen, jonge moeders moesten wel werken = burgerij
en samenleving legde verband met grootte kindersterfte (verantwoordelijk
voor kindersterfte want ze gingen werken) = legitimatiegrond om in te
grijpen in die gezinnen
