Samenvatting Burgerschap en cultuur (SW)

Burgerschap en cultureel werk
Burgerschap
1 sociologische kijk op vrije tijd

Vrije tijd en cultuur als grondrecht
 Mensenrechtenverdrag (recht op:)
o Rust, vrije tijd, beperkte arbeidstijd, vakanties met behoud loon
o Deelname culturele leven (genieten kunst)
 Kinderrechtenverdrag
o Recht om te spelen, te rusten, zich te ontspannen en deel te nemen aan culturele en
artistieke activiteiten.
 Belgische grondwet: recht op culturele en MS ontplooiing.

Wat is vrije tijd
Oude definitie 8+8+8 = Arbeidstijd + slaaptijd + vrijetijd = 24u
 Vrije tijd = niet-arbeidstijd en niet-slaaptijd
 Probleem: huishoudelijke taken vrije tijd?

Nieuwe verwoording
 Niet arbeidstijd – niet zorgtijd – niet slaaptijd
 Bestaat uit:
o Lummeltijd: vrij om in te vullen
o Georganiseerde vrijetijd: binnen vastgestelde uren (bv. sportclub)

Alles buiten de basisbehoeften
Alle tijd als enkel voorzien wordt in basisbehoefte (niet meer werken dan nodig + huishoudelijke taken tot
hoogstnodige)

Waarom meer werken dan nodig
 Status
o Opleiding - job met aanzien - …
o druk-druk-druk
o Luxe producten: wagen (s) – meerdere reizen per jaar - ….
 Verantwoordelijkheid
 Erkenning
 Job is een meerwaarde voor de wereld

Wat is het niet
Residuele tijd: hoeveelheid resterende tijd die nodig is om een taak, project, of proces te voltooien

 Overblijft na alle soorten arbeid (zorg + huishoudelijke klussen)
 Doen wat je wilt na alle verplichtingen (vrije keuze)




1

,Invulling van vrije tijd
Voorbeelden: lezen, digitale media, koken, vrijwilligerswerk, muziek luisteren, verplaatsen

Dynamisch: veranderd doorheen de tijd (vroeger anders dan nu)

 Temporele dimensies: manier waarop vrije tijd wordt ervaart + waaraan we deze tijd besteden is
afhankelijk van:
o hoeveel, wanneer ?
o tempo (tss acitiviteiten)
o volgorde (voor -na werk)
 bepaald kwaliteit
 Statussymbool
o vroeger: veel = status
o nu: weinig = status (druk, druk, druk)  de gehaaste vrijetijdsklasse
 Hoeveel geld geef je uit in je vrije tijd?
 Hoe uniek zijn je vrijetijdsactiviteiten? (skivakantie, weekendje Barcelona,
vakantiehuisje,…)

Klasseverschil vrije tijd
Klassenverschil:

 Behoren tot dezelfde groep o.b.v. socio-economisch + cultureel kapitaal
 Opdeling steeds vaker gebaseerd op opleidingsniveau en/ of economische status
 Onderscheiden o.b.v. levensstijl + culturele smaken

Voorbeeld Fitnes: lage status (clubs mikken op hogere klasse)

Habitus (socioloog Bourdieu)
Habitus: systeem van door opvoedingsprocessen bereikte ideeën die onze waarneming + gedrag dermate

sturen dat ze als eigen, spontaan en vanzelfsprekend worden ervaren. (socioloog Bourdieu)

 kiest vrijetijdsactiviteiten die behoren tot je eigen groep of sociale milieu.
 manier om je te onderscheiden van anderen.
 Is de keuze wel altijd zo vrij?

 sociale milieu = ! voor slaagkans (waarden en opvoedprocessen!)

Voorbeelden
 Kunstsmaak:
o vaardigheid leren, zelversterkend proces, vormt smaak, o.b.v. ervaringen
o bep. door soc. Milieu  milieus zorgt vaak voor bevestiging

 jongeren en hun ouders:
o kleden als vrienden (vaak zelfde habitus), en als hun ouders
o ouders kiezen mee sportclub
o vriendengroepen: lijken op elkaar + ouders lijken ook op elkaar

Aan wat besteed je vrije tijd
Bepaald door:
 contextuele factoren (bv. corona)
 temporele dimensie: afhankelijk tijd die je hebt (wanneer – hoelang - …)
 demografische gegevens: geslacht, leeftijd, woonplaats, opleiding
 Habitus
 Status gevoeligheid

Het nut van vrije tijd
 Mentale en fysieke ontspanning
 Zelfontplooiing
 Engagement
 Sociale verbinding
2

,Iedereen recht op cultuur + vrije tijd
 Streven naar een zo vrij mogelijke keuze aan vrijetijdsactiviteiten.
 Over de klassen heen
 Kwaliteitsvolle vrije tijd maakt gelukkig

Vlaming in zijn/haar vrije tijd
 Digitale media
 Sociale participatie – familie – vrienden bezoeken
 Meeste vrije tijd in huis
 We hebben niet steeds minder vrije tijd

Ongelijkheid: in activiteiten, hoeveelheid, keuze van tijd
 Arbeider vs bediende: (arbeidstijd hetzelfde) bediende meer flexibiliteit  makkelijker inplannen
vrije tijd/zorgtijd
 Vrouwen vs mannen
o Minder betaalde arbeid dan mannen  meer huishoudelijk werk + kindzorg
o Geen verschil uren, wel beleving van vrije tijd
 Nachtwerkers  andere beleving vrije tijd

Kwaliteit van vrije tijd
Fragmentatie: Korte stukken onderbroken tijd door anderen activiteiten. (Vb 3u maar onderbroken door
mobiliteit, zorg,….

Contaminatie: Combinatie van vrije tijd en andere activiteit (was oplooien + tv kijken)

 Lagere kwaliteit van vrije tijd
 Niet opladen (grote blokken beter  3u = beter dan 30 min.)

Kaplan’s definitie
vrije tijd: kenmerkt zich door een samenhang van volgende elementen

 Geen arbeidstijd (dwang) = geen arbeid (behalve werk is hobby)
 Verwachting van ‘plezier’ + Het is mij niet vreemd
 Min. van onvrijwillige sociale rol verplichtingen
 Idee van ‘vrijheid’ – vrije keuze (zeker mate zelf gekozen)
 Dicht bij de eigen culturele waarden
 Zeker mate van onbelangrijkheid (Spel, = dit wordt leuk)

Bv. op café met docent = GEEN vrije tijd  rol docent blijft

Motivatoren tot vrije tijd
 Relaties onderhouden + nieuwe aangaan
 Ontwikkelen + onderhouden van kennis en
vaardigheden
 Behoefte aan fysieke + mentale ontspanning
 Bijdrage leveren aan de SL

(Vlaanderen: vrije tijd zit in de cultuur)




3

, 2 drempels tot vrije tijd (toegankelijkheid van vrije tijd vanuit
organisatieperspectief)

Waarden en normen meegekregen van thuis (sporten, artistiek?)
 NIET iedereen moet dezelfde vrijetijdsactiviteiten of culturele activiteiten doen
 WEL iedereen moet dezelfde kansen krijgen om deel te nemen

(Bv. plaats, datum, taal)

De overheid
Realiseert het recht op vrije tijd cultuur
 Organisaties/burgers ondersteunen die vrijetijdsaanbod ontwikkelen (Vb subsidiëring
theatergezelschappen)
 zelf vrijetijdsaanbod te ontwikkelen (Vb speelpleinen)

Wat doen ze
 nemen bijkomende maatregelen om de toegankelijkheid van het aanbod te garanderen. (Vb
kortingssystemen)
 Stimuleert organisaties om toegankelijk aanbod uit te werken (Vb extra subsidies rond diversiteit)

DE 5 B’s: drempels tot participatie
 Betaalbaarheid
 Bereikbaarheid
 Beschikbaarheid
 Begrijpbaarheid
 Bruikbaarheid

1 Betaalbaarheid
Trade off: kiezen is verliezen (telefoon vs voetbal)  waar krijg ik het meeste van in de plaats
 Inschrijvingsgeld
 Extra activiteiten: weekend, vervoer wedstrijden, kamp
 Kledij en uitrusting
 Extra activiteiten vb voor de ouders: spaghetti-avond

2 Bereikbaarheid
 Afstand
 Bereik met openbaar vervoer
 Veiligheid van route
 Mentale + fysieke drempels

3 Beschikbaarheid
 Fysieke beschikbaarheid: aanbod in de buurt? (mensen met een beperking!)
 Inschrijven:
o Gevraagde info?
o Wanneer inschrijven? (voor de zomer…)
o voorwaarden?
o procedure: wachtlijsten?
o Wat na inschrijving?
 Begeleiding = persoonlijk contact




4