Close reading – Hoofdstuk 1, 2 en 3
Hoofdstuk 1 – Wat is tekstcomplexiteit?
1.1Het belang van leren omgaan met complexe teksten
Bij close reading staat de tekst centraal en niet het leren van leesstrategieën, zoals bij
begrijpend lezen. Hierbij mogen leerlingen ‘worstelen’ met complexe teksten. Van een leerkracht
vraagt dit het zicht hebben op welke teksten aansluiten bij hun leerlingen, welke opdrachten
erbij passen en hoe ze de instructie daarop afstemmen.
Veel onderzoek wijst uit naar dat het verdiepend lezen van een complexe tekst voor significante
winst in leesresultaat zorgt. Close reading is een sleutel voor succes in het voortgezet onderwijs
en voor een carrière in de maatschappij.
1.2Het beoordelen van de complexiteit van teksten
Bij de analyse van de complexiteit van teksten zijn zowel kwantitatieve als kwalitatieve aspecten
belangrijks. Kwantitatieve factoren kunnen worden geteld, zoals het aantal lettergrepen in
een woord. Bij kwalitatieve factoren gaat het o.a. om het taalniveau, de wijze waarop
begrippen worden uitgelegd, de structuur van de tekst, de stijl van de schrijver en de bedoeling
van de schrijver.
1.3Tien veel gestelde vragen voor tekstcomplexiteit
Vraag 1: Wat wordt van leerlingen eind groep 8 verwacht?
De niveaubeschrijvingen voor taal zijn beschreven op 4 niveaus van 1F tot en met 4F. ‘F’ staat
voor het fundamentele niveau. De vaardigheden beschreven van F1-niveau komen overeen
met het einde van het basisonderwijs. Leerlingen die deze vaardigheden al beheersen voor eind
groep 8 moeten worden uitgedaagd. Dit gebeurt op 1S-niveau. ‘S’ staat voor streefniveau.
Het 1S-niveau komt overeen met het 2F-niveau (eind vmbo-niveau).
Leerlingen moeten zelf ook hun metacognitieve vaardigheden ontwikkelen en hun eigen
leesproces monitoren tijdens het begrijpen van een tekst.
Vraag 2: Wat wordt verstaan onder tekstcomplexiteit?
Tekstcomplexiteit heeft betrekking op de moeilijkheidsgraad van een tekst en dat je bij de
beoordeling van tekstcomplexiteit kijkt naar 3 elementen: de kwantitatieve kenmerken, de
kwalitatieve kenmerken en de lezer-/taakfactoren. Close reading gaat uit van de veronderstelling
dat leerlingen goede lezers worden door het lezen van steeds moeilijker wordende, uitdagende
teksten.
Vraag 3: Wat zijn de kwantitatieve kenmerken van tekstcomplexiteit?
Kunnen worden geteld of gemeten, zoals de lengte van de zin, het aantal lettergrepen in een
woord, de woordlengte en het aantal keren dat een woord in een tekst voorkomt.
Vraag 4: Hoe kun je de leesbaarheid van een tekst vaststellen?
Met de score uit een leesbaarheidsformule kunnen de moeilijkheidsgraad en begrijpelijkheid van
teksten worden vastgesteld en vergeleken. We kennen:
- De CILT (Cito Leesindex Technisch Lezen). Geeft aan hoe moeilijk het is om een tekst
technisch te kunnen lezen. Kent 2 variabelen die de score bepalen: de woordlengte en het
percentage hoogfrequente woorden.
- De CLIB (Cito Leesbaarheidsindex in het Basisonderwijs). Geeft aan hoe goed een kind
begrijpt waar een tekst over gaat of hoe moeilijk een tekst te begrijpen is.
- Het AVI-niveau. Geeft aan hoeveel technische leesvaardigheid er nodig is om een tekst
te kunnen lezen. Aan de hand van teksten in een oplopende moeilijkheidsgraad kan
vastgesteld worden hoe goed een leerling een tekst hardop kan verklanken. De snelheid
en nauwkeurigheid van een leerling bij het lezen van de tekst bepalen het AVI-niveau. Er
zijn 12 AVI-niveaus, M3-E3, M4-E4, M5-E5, etc.
Vraag 5: Wat zijn beperkingen als je alleen naar de kwantitatieve kenmerken van een tekst kijkt?
De kwantitatieve kenmerken zeggen niets over de inhoud van een boek. Het boek kan goed op
niveau zijn, maar het thema zou wellicht niet passen bij de leeftijd van de leerlingen.
Kwantitatieve kenmerken zijn het minst betrouwbaar van de drie elementen. Om een completer
beeld te krijgen van de tekstcomplexiteit moeten we ook de kwalitatieve kenmerken meenemen
en de kennis, taal en de achtergrondkennis van leerlingen die de tekst lezen.
, Vraag 6: Wat zijn de kwalitatieve kenmerken van tekstcomplexiteit?
Dit zijn aspecten en nuances die niet gemeten kunnen worden met een simpele formule. Deze
kenmerken vragen een zorgvuldige analyse van de inhoud door de leerkracht. Voor ze de tekst
voor een leerling neerlegt, onderzoekt ze hem nauwkeurig. De benodigde achtergrondkennis, de
motivatie en de taalvaardigheid van de lezer om de tekst te begrijpen, worden ook wel
kenniseisen genoemd.
Vraag 7: Hoe analyseer ik de kwalitatieve kenmerken van een tekst?
Om de complexiteit van een tekst te bepalen is het belangrijk om zowel de leerlingen die de
tekst gaan lezen als de kwalitatieve kenmerken scherp te hebben. Die kenmerken zijn:
- Tekststructuur - De betekenis van een
tekst
- Taalkenmerken - De bedoeling van de
schrijver
- De benodigde achtergrondkennis van leerlingen
Bij een analyse onderzoek je deze kenmerken om er vervolgens achter te komen hoe ze
corresponderen met het begrip van de leerlingen.
1 Tekststructuur: de opbouw van de tekst is een van de eerste aspecten om te bekijken.
Visuele ondersteuning en lay-out zijn andere aspecten van de tekststructuur die invloed
hebben op de tekstcomplexiteit. Bij het analyseren van de tekststructuur is het ook
belangrijk om te kijken naar de verbanden tussen de ideeën en concepten in de tekst. De
verbanden kunnen eenvoudig of complex zijn.
2 Taalkenmerken: taalkenmerken zoals de schrijfstijl en de woordenschat zijn belangrijke
kwalitatieve kenmerken.
3 Betekenis: is het boek eenvoudig en eendimensionaal of zitten er meerdere lagen in het
verhaal? Het is belangrijk dat je als leerkracht inzicht hebt in de lagen die in de tekst
zitten.
4 De bedoeling van de schrijver: wat is de bedoeling van de schrijver?
5 Benodigde achtergrondkennis: welke achtergrond heeft het kind nodig om het boek te
kunnen begrijpen? Soms niets, maar soms ook veel kennis nodig.
Vraag 8: Hoe beoordeel ik de kwalitatieve factoren van een tekst?
Het bepalen van de complexiteit is een belangrijke stap. Het helpt je om de aandachtspunten in
de sessie te bepalen.
Vraag 9: Wat zijn de lezer-/taakfactoren van tekstcomplexiteit?
Hierbij gaat het over de kijk op leerlingen en het niveau waarop ze de tekst met de bijbehorende
opdrachten aanpakken. Je kunt tekstcomplexiteit niet beschouwen zonder zorgvuldig te kijken
naar de mogelijkheden en behoeften van de leerlingen. Er zijn 4 gebieden die belangrijk zijn voor
het doorgronden van complexe teksten:
1. Lees- en (meta)cognitieve vaardigheden
2. Voorkennis en ervaring
3. Motivatie en betrokkenheid
4. Taakkenmerken
Vraag 10: Hoe beoordeel ik een tekst op alle 3 de dimensies van tekstcomplexiteit?
Voor het bepalen van de kwantitatieve factoren van tekstcomplexiteit is het handig om te kijken
naar de leesbaarheid van een tekst, zoals het AVI-niveau en de CLIB- en CILT-score van een tekst.
Je moet kijken naar de kwantitatieve factoren, de kwalitatieve factoren en de behoeften van de
leerlingen en de opdracht die hierbij passen.
Hoofdstuk 2 – Wat is Close Reading?
2.1 Kennis van Close Reading
De mate van instructie die leerlingen nodig hebben voor close reading is afhankelijk van hun
kennis over het proces van begrijpend lezen.
2.2 Meer inzicht: 5 kernvragen
Vraag 1: Wat is Close Reading?
Hoofdstuk 1 – Wat is tekstcomplexiteit?
1.1Het belang van leren omgaan met complexe teksten
Bij close reading staat de tekst centraal en niet het leren van leesstrategieën, zoals bij
begrijpend lezen. Hierbij mogen leerlingen ‘worstelen’ met complexe teksten. Van een leerkracht
vraagt dit het zicht hebben op welke teksten aansluiten bij hun leerlingen, welke opdrachten
erbij passen en hoe ze de instructie daarop afstemmen.
Veel onderzoek wijst uit naar dat het verdiepend lezen van een complexe tekst voor significante
winst in leesresultaat zorgt. Close reading is een sleutel voor succes in het voortgezet onderwijs
en voor een carrière in de maatschappij.
1.2Het beoordelen van de complexiteit van teksten
Bij de analyse van de complexiteit van teksten zijn zowel kwantitatieve als kwalitatieve aspecten
belangrijks. Kwantitatieve factoren kunnen worden geteld, zoals het aantal lettergrepen in
een woord. Bij kwalitatieve factoren gaat het o.a. om het taalniveau, de wijze waarop
begrippen worden uitgelegd, de structuur van de tekst, de stijl van de schrijver en de bedoeling
van de schrijver.
1.3Tien veel gestelde vragen voor tekstcomplexiteit
Vraag 1: Wat wordt van leerlingen eind groep 8 verwacht?
De niveaubeschrijvingen voor taal zijn beschreven op 4 niveaus van 1F tot en met 4F. ‘F’ staat
voor het fundamentele niveau. De vaardigheden beschreven van F1-niveau komen overeen
met het einde van het basisonderwijs. Leerlingen die deze vaardigheden al beheersen voor eind
groep 8 moeten worden uitgedaagd. Dit gebeurt op 1S-niveau. ‘S’ staat voor streefniveau.
Het 1S-niveau komt overeen met het 2F-niveau (eind vmbo-niveau).
Leerlingen moeten zelf ook hun metacognitieve vaardigheden ontwikkelen en hun eigen
leesproces monitoren tijdens het begrijpen van een tekst.
Vraag 2: Wat wordt verstaan onder tekstcomplexiteit?
Tekstcomplexiteit heeft betrekking op de moeilijkheidsgraad van een tekst en dat je bij de
beoordeling van tekstcomplexiteit kijkt naar 3 elementen: de kwantitatieve kenmerken, de
kwalitatieve kenmerken en de lezer-/taakfactoren. Close reading gaat uit van de veronderstelling
dat leerlingen goede lezers worden door het lezen van steeds moeilijker wordende, uitdagende
teksten.
Vraag 3: Wat zijn de kwantitatieve kenmerken van tekstcomplexiteit?
Kunnen worden geteld of gemeten, zoals de lengte van de zin, het aantal lettergrepen in een
woord, de woordlengte en het aantal keren dat een woord in een tekst voorkomt.
Vraag 4: Hoe kun je de leesbaarheid van een tekst vaststellen?
Met de score uit een leesbaarheidsformule kunnen de moeilijkheidsgraad en begrijpelijkheid van
teksten worden vastgesteld en vergeleken. We kennen:
- De CILT (Cito Leesindex Technisch Lezen). Geeft aan hoe moeilijk het is om een tekst
technisch te kunnen lezen. Kent 2 variabelen die de score bepalen: de woordlengte en het
percentage hoogfrequente woorden.
- De CLIB (Cito Leesbaarheidsindex in het Basisonderwijs). Geeft aan hoe goed een kind
begrijpt waar een tekst over gaat of hoe moeilijk een tekst te begrijpen is.
- Het AVI-niveau. Geeft aan hoeveel technische leesvaardigheid er nodig is om een tekst
te kunnen lezen. Aan de hand van teksten in een oplopende moeilijkheidsgraad kan
vastgesteld worden hoe goed een leerling een tekst hardop kan verklanken. De snelheid
en nauwkeurigheid van een leerling bij het lezen van de tekst bepalen het AVI-niveau. Er
zijn 12 AVI-niveaus, M3-E3, M4-E4, M5-E5, etc.
Vraag 5: Wat zijn beperkingen als je alleen naar de kwantitatieve kenmerken van een tekst kijkt?
De kwantitatieve kenmerken zeggen niets over de inhoud van een boek. Het boek kan goed op
niveau zijn, maar het thema zou wellicht niet passen bij de leeftijd van de leerlingen.
Kwantitatieve kenmerken zijn het minst betrouwbaar van de drie elementen. Om een completer
beeld te krijgen van de tekstcomplexiteit moeten we ook de kwalitatieve kenmerken meenemen
en de kennis, taal en de achtergrondkennis van leerlingen die de tekst lezen.
, Vraag 6: Wat zijn de kwalitatieve kenmerken van tekstcomplexiteit?
Dit zijn aspecten en nuances die niet gemeten kunnen worden met een simpele formule. Deze
kenmerken vragen een zorgvuldige analyse van de inhoud door de leerkracht. Voor ze de tekst
voor een leerling neerlegt, onderzoekt ze hem nauwkeurig. De benodigde achtergrondkennis, de
motivatie en de taalvaardigheid van de lezer om de tekst te begrijpen, worden ook wel
kenniseisen genoemd.
Vraag 7: Hoe analyseer ik de kwalitatieve kenmerken van een tekst?
Om de complexiteit van een tekst te bepalen is het belangrijk om zowel de leerlingen die de
tekst gaan lezen als de kwalitatieve kenmerken scherp te hebben. Die kenmerken zijn:
- Tekststructuur - De betekenis van een
tekst
- Taalkenmerken - De bedoeling van de
schrijver
- De benodigde achtergrondkennis van leerlingen
Bij een analyse onderzoek je deze kenmerken om er vervolgens achter te komen hoe ze
corresponderen met het begrip van de leerlingen.
1 Tekststructuur: de opbouw van de tekst is een van de eerste aspecten om te bekijken.
Visuele ondersteuning en lay-out zijn andere aspecten van de tekststructuur die invloed
hebben op de tekstcomplexiteit. Bij het analyseren van de tekststructuur is het ook
belangrijk om te kijken naar de verbanden tussen de ideeën en concepten in de tekst. De
verbanden kunnen eenvoudig of complex zijn.
2 Taalkenmerken: taalkenmerken zoals de schrijfstijl en de woordenschat zijn belangrijke
kwalitatieve kenmerken.
3 Betekenis: is het boek eenvoudig en eendimensionaal of zitten er meerdere lagen in het
verhaal? Het is belangrijk dat je als leerkracht inzicht hebt in de lagen die in de tekst
zitten.
4 De bedoeling van de schrijver: wat is de bedoeling van de schrijver?
5 Benodigde achtergrondkennis: welke achtergrond heeft het kind nodig om het boek te
kunnen begrijpen? Soms niets, maar soms ook veel kennis nodig.
Vraag 8: Hoe beoordeel ik de kwalitatieve factoren van een tekst?
Het bepalen van de complexiteit is een belangrijke stap. Het helpt je om de aandachtspunten in
de sessie te bepalen.
Vraag 9: Wat zijn de lezer-/taakfactoren van tekstcomplexiteit?
Hierbij gaat het over de kijk op leerlingen en het niveau waarop ze de tekst met de bijbehorende
opdrachten aanpakken. Je kunt tekstcomplexiteit niet beschouwen zonder zorgvuldig te kijken
naar de mogelijkheden en behoeften van de leerlingen. Er zijn 4 gebieden die belangrijk zijn voor
het doorgronden van complexe teksten:
1. Lees- en (meta)cognitieve vaardigheden
2. Voorkennis en ervaring
3. Motivatie en betrokkenheid
4. Taakkenmerken
Vraag 10: Hoe beoordeel ik een tekst op alle 3 de dimensies van tekstcomplexiteit?
Voor het bepalen van de kwantitatieve factoren van tekstcomplexiteit is het handig om te kijken
naar de leesbaarheid van een tekst, zoals het AVI-niveau en de CLIB- en CILT-score van een tekst.
Je moet kijken naar de kwantitatieve factoren, de kwalitatieve factoren en de behoeften van de
leerlingen en de opdracht die hierbij passen.
Hoofdstuk 2 – Wat is Close Reading?
2.1 Kennis van Close Reading
De mate van instructie die leerlingen nodig hebben voor close reading is afhankelijk van hun
kennis over het proces van begrijpend lezen.
2.2 Meer inzicht: 5 kernvragen
Vraag 1: Wat is Close Reading?
