Samenvatting + Tips les prof (12/20) Mensenrechten

Examen mensenrechten
Deel I : begrip, kenmerken en soorten mensenrechten
Les 1

Juridisch begrip mensenrechten
 Syllabus is ook leerstof
 Waarom is het mensenrechtenconcept succesvol? :
o Mensenrechten hoeven niet in elke maatschappij in rechten zijn geformuleerd
o De term mensenrechten is een uitvinding vd 17de-18de eeuw (vrij recent
concept)
 Tegen de bestaande klassieke orde  strijd tegen absolutisme
 Mensenrechten is een emanciperend concept
 Je kan met mensenrechten niet alle problemen oplossen  zijn beperkingen aan
gekoppeld
 Altijd vertegenwoordigers van staten die de mensenrechten opstellen
 Mensen die mensenrechten inroepen, ageren vaak tegen tradities  daarom veel
kritiek op mensenrechten
 Mensenrechten = geheel v rechten die tot doel hebben vw te creëren opdat personen
ongeacht geslacht, ras, … op vrije wijze kunnen functioneren
 Twee theorieën inzake mensenrechten :
o Vrijheidstheorie : individu moet vrij zijn van willekeurige inmenging vd staat
o Rechten-gebaseerde theorie : personen hebben inherente rechten die de
staat moet respecteren
 Proliferatie/inflatie mensenrechten :
o Wnr alle rechten mensenrechten worden, dreigt het mensenrechtenbegrip
aan belang te verliezen
o Democratisch tekort stijgt want bewegingsruimte vd wetgever ingeperkt
o Dierenrechten : elk dierenrecht wordt gecombineerd met een plicht vd mens
om dat recht te verzekeren
o Rechten vd natuur : GW van Ecuador is eerste GW die natuur bepaalde
rechten heeft toegekend
 Basisbeginselen als grondslag v mensenrechten :
o Gelijkheid
o Menselijke waardigheid : inherente gelijke waarde v personen en plicht v
derden om de waarde v deze personen te respecteren


Wat zijn mensenrechten en hun kenmerken?
 Mensenrechten kan je op 2 manieren interpreteren
o Vanuit filosofisch oogpunt

, o Vanuit juridisch oogpunt
 Mensenrechten = rechten van mensen die zijn opgenomen in bronnen van recht
o Internationaal gewoonterecht kan een bron van mensenrechten zijn



Kenmerken (Hunt)
 1) Mensenrechten zijn inherente rechten gelinkt aan mensen :
o Wordt vaak gelinkt aan een filosofische stroming : natuurrecht
o Inherent : overheden kunnen u geen rechten cadeau geven, je hebt die al
louter omdat je een natuurlijk persoon bent
o Onvervreemdbaar, kan ze in principe niet verliezen en kan er geen afstand van
doen
o Belangrijkste kenmerk want de twee volgende kenmerken vloeien voort uit dit
kenmerk
o 1ste nuance : politieke partijen, bedrijven, … kunnen ook mensenrechten
hebben  niet alle rechten want bedrijven kunnen niet vermoord worden of
gefolterd worden dus kunnen zich niet beroepen op deze rechten
 Bedrijven kunnen zich wel beroepen op het recht op privéleven
o 2 nuance : basisrechten van dieren
de

 Argentinië heeft gezegd dat bepaalde dieren bepaalde rechten kunnen
hebben bv. recht op vrijheid
 Hoogste rechter in India heeft dit ook al erkend
 Bepaalde economisch belangrijke regio’s kunnen rechten worden
toegekend  moeten vertegenwoordigd worden
 Equador is het eerste land dat de rechten vd natuur in zijn grondwet
heeft opgeschreven  naast rechten van dieren dus ook rechten van
ecosystemen
 Via de GW, via de wet of via de rechter kan je iemand rechten geven
o Hebt ook een basisrecht om op vakantie te gaan, te spelen, …  dit is voor
velen te ver
o Als je mensenrechten niet evolutief interpreteert, zal het belang van die
rechten verwateren
 2) Gelden voor iedereen (gelijkheid) : ongeacht status, jong en oud, mooi of lelijk,
minderjarig of meerderjarig
o Impliceert niet dat bepaalde kwetsbare groepen geen bijkomende rechten
zouden kunnen krijgen bv. kinderen kunnen beroep doen op het VN-
Kinderrechtenverdrag
o Europa heeft nog geen bijkomende rechten voor ouderen
 3) Universeel karakter : iedereen moet op elk moment en op elke plaats ervan
kunnen genieten
o Na WOII is de universele verklaring aangenomen
o Je kan geen afstand doen van mensenrechten  onvervreemdbaar

, o Absolute mensenrechten kunnen niet beperkt worden  relatieve kunnen
wel beperkt worden maar onder vw
o Kan afstand doen van bepaalde (niet alle!) rechten bv. recht op eerlijk proces


Welke soorten mensenrechten zijn er en wat is het belang vh
onderscheid?
4 categorieën en 3 generaties van grondrechten

Categorieën van mensenrechten
Burgerlijke rechten
 Bescherming burger tegen staat
 Lettre de chachet : vrijbrieven vd koning die hij ondertekende om iemand vast te
zetten (zonder proces)  recht op vrijheid was heel essentieel
 Afweerrechten : rechten die je beschermen tegen overheidsoptreden
o Recht op persoonlijke vrijheid, op gezinsleven
o Verbod op foltering, slavernij, …


Politieke rechten
 Bedoeld om de burger te laten deelnemen aan het staatsgezag :
o Recht op vrije verkiezingen
o Vrijheid van vergadering
o Vrijheid van vereniging bv. politieke partijen, werkgeversorganisaties, …
o Vrijheid van meningsuiting
 No taxation without representation
 Sommige rechten zijn terug te vinden in verschillende soorten rechten
 Burgerlijke en politieke rechten zijn de revolutionaire rechten


Economische, sociale en culturele rechten
 Vw opdat de burger in waardigheid zou kunnen leven (geen rechten die de overheid
verplichten zich te onthouden van bepaalde handelingen)
 Bv. vrijheid van handel, recht op behoorlijke huisvesting, …
 In tegenstelling tot de 2 bovenste vindt deze categorie niet hun oorsprong bij de
Franse Revolutie


Solidariteitsrechten
 Tav bepaalde groepen van personen een bepaalde globale toestand te waarborgen
 Collectief karakter : rechten die de groep bezit

,  Bv. recht op vrede, op ontwikkeling, op gezond leefmilieu, …  vereist medewerking
vd volledige statengemeenschap



Generaties van mensenrechten (indeling volgens de periode waarin ze tot bloei
zijn gekomen)
Eerste generatie rechten : burgerlijke en politieke rechten
 Reactie tegen het vorstelijk absolutisme van voor FR
 Reactie tegen de eerste generatie rechten : socialisme
o Tegen burgerlijke rechten van niet-inmenging  vonden dat dit onvoldoende
was : als je onderdak, onderwijs, … wilt heb je een actief optreden vd overheid
nodig
o Karl Marx (1818-1883) :
 Recht op eigendom  onbeperkt kapitalisme
 Geen aandacht voor andere mensenrechten (inz gelijkheid)
o Nood aan inmenging : positief overheidshandelen


Tweede generatie rechten : economische, sociale en culturele rechten
 Intrede aan begin vd 20ste eeuw


Derde generatie rechten : solidariteitsrechten
 Gevolg vd drang naar verdere ontvoogding en emancipatie vd derdewereldlanden tav
de westerse industrielanden
o Verweten de industrielanden van intellectueel neokolonialisme want
probeerden westerse BUPO-rechten op te dringen
 Behoefte aan 3de generatie van rechten = solidariteitsrechten want in het zuiden veel
armoede, conflicten, …
 Landen vh westen en noorden leggen vaak de nadruk op het individueel karakter 
daarna : nadruk op collectieve karakter van bepaalde rechten
 Creatie van bepaalde globale toestand voor volkeren/burgers en vereisen
medewerking vd hele statengemeenschap : collectief karakter
o Recht op ontwikkeling (ontwikkeld door Afrikaan Mbaye en UNESCO)  moet
uitgeoefend worden door een groep van mensen
o Recht op vrede


Vierde generatie rechten : communicatie- en informatierechten
 Willen mss een 4de generatie erkennen
 Pleiten voor vrijheid van informatie bv. recht op toegang tot internet
 Bv. verbod op klonen van mensen, recht op intergenerationele justitie