SAMENVATTING MACRO ECONOMIE
Inhoudsopgave
1 De Rol van de overheid in de economie ........................................................................................................... 5
2 Wat is overheidsbeleid? ................................................................................................................................... 6
Verantwoordelijkheid economisch beleid ..................................................................................................... 8
3. Doelstellingen van economisch beleid ............................................................................................................ 9
Concrete economische overheidsdoelstellingen ........................................................................................... 9
Conflicten in overheidsdoelstellingen = trade offs ...................................................................................... 11
Positief verband tussen overheidsdoelstellingen ........................................................................................ 13
Hoe een globale beoordeling maken van het economisch beleid? ............................................................. 13
4. Instrumenten van economisch beleid ........................................................................................................... 14
Beleidsinstrumentenmix .............................................................................................................................. 17
Inleiding ....................................................................................................................................................... 18
Verklarende modellen ...................................................................................................................................... 19
1. Model van de beleidscyclus ..................................................................................................................... 19
Kritische analyse .......................................................................................................................................... 20
Verschillende verklarende modellen ........................................................................................................... 21
b. beleidsvoorbereiding ............................................................................................................................... 23
2. Theorie van de electorale en ideologische conjunctuurcycli ........................................................................ 24
Theorie van de electorale conjunctuurcyclus.................................................................................................... 25
Basis ............................................................................................................................................................. 25
Veronderstellingen ...................................................................................................................................... 25
Gevolgen (politiek gemanipuleerde conjunctuurcycli) ................................................................................ 26
Concrete empirische waarde ....................................................................................................................... 27
Kritiek........................................................................................................................................................... 27
Theorie van de ideologische conjunctuurcyclus................................................................................................ 28
Basis ............................................................................................................................................................. 28
Veronderstellingen ...................................................................................................................................... 28
Gevolgen ...................................................................................................................................................... 28
Concrete empirische waarde ....................................................................................................................... 28
Kritiek........................................................................................................................................................... 28
Doordenkers – juist of fout ............................................................................................................................... 30
3 Theorie van de politieke instituties ................................................................................................................ 30
De wijze waarop volksvertegenwoordigers worden gekozen ..................................................................... 30
Presidentieel of parlementair regime ......................................................................................................... 30
Aantal partijen nodig om een meerderheid te vormen .............................................................................. 31
Hoe vaak er verkiezingen zijn en de staatsstructuur ................................................................................... 31
Aanwezigheid kenmerken van een participatieve democratie (o.a. referendum) ..................................... 31
0 Definitie en typologie..................................................................................................................................... 32
1. Overheidsuitgaven ........................................................................................................................................ 33
Speciaal begrip: Barro-effect (1974)................................................................................................................. 34
2. Overheidsinkomsten ..................................................................................................................................... 35
Laffer curve geeft het verband weer tussen de fiscale druk en de totale belastingopbrengsten .............. 36
Verband tussen belastingvoet en economische groei (Nellis & Parker, 2004) ........................................... 36
… in combinatie met de Laffer-curve........................................................................................................... 37
3. Begrotingssaldo ............................................................................................................................................ 39
1
, Normen van saldo’s ..................................................................................................................................... 39
Stabiliteits- en groeipact .............................................................................................................................. 40
introductie Europese eenheidsmunt (euro) ................................................................................................ 40
4. Overheidsschuld ........................................................................................................................................... 41
8 kenmerken van de overheidsschuld ......................................................................................................... 41
Currency trap ............................................................................................................................................... 42
Dynamiek van de overheidsschuld (Nummer 3 moeilijkheidsgraad) .......................................................... 43
Schuldbeheer (ZELFSTUDIE) ........................................................................................................................ 45
Wat indien een land zijn schulden niet meer kan terugbetalen? ................................................................ 45
Oorzaken voor het uitblijven van kwijtschelden van schulden ................................................................... 46
Rol van centrale banken in de economie .................................................................................................... 48
Wat is monetair beleid? (2 VOORWAARDEN) ............................................................................................. 49
Wat zijn de doelstellingen van monetair beleid? ........................................................................................ 49
Waarom is prijsstabiliteit belangrijk? (2 kennen is voldoende) .................................................................. 50
Wie is de centrale bank? ............................................................................................................................. 51
Hoe? (Instrumentarium) .............................................................................................................................. 52
Gevalstudie: helikoptergeld......................................................................................................................... 54
Typologie van het monetair beleid .............................................................................................................. 55
Hoe de strekking van het monetair beleid weten? ..................................................................................... 55
Regel van Taylor: of en met hoeveel de basisrente aanpassen ................................................................... 57
Doordenkers ................................................................................................................................................ 59
Transmissiemechanismen ........................................................................................................................... 60
Geloofwaardigheid van centrale banken..................................................................................................... 61
Studies tonen aan ........................................................................................................................................ 61
Relatie economische omgeving en monetair beleid ................................................................................... 62
Nadelen van het TE expansief beleid van de centrale banken? .................................................................. 62
Normalisatie van een TE expansief beleid ....................................................... Error! Bookmark not defined.
Macro-economisch evenwicht .................................................................................................................... 63
Veranderingen ............................................................................................................................................. 66
Verandering IS-curve ................................................................................................................................... 69
LM → Liquidity & manage ........................................................................................................................... 74
LM wijzigt onder de volgende voorwaarden: .............................................................................................. 76
Gevalstudies ................................................................................................................................................ 77
Mundell-Fleming model → NUMMER 1 MOEILIJKHEID!!! ............................. Error! Bookmark not defined.
Wat is de invloed van de wisselkoers op het IS-LM model? ............................ Error! Bookmark not defined.
Scenario 1 - Expansief BUDGETTAIR beleid (bij onvolmaakte kapitaalmobiliteit) ......... Error! Bookmark not
defined.
Scenario 2 - Expansief MONETAIR beleid (bij onvolmaakte kapitaalmobiliteit) ............ Error! Bookmark not
defined.
Doordenkers .................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Initieel macro-economisch evenwicht (korte termijn) ................................ Error! Bookmark not defined.
2. Veranderingen in het model ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
Waarom heeft de AV een NEGATIEF verloop? → ZELFSTUDIE........................ Error! Bookmark not defined.
Wanneer kan de AV verschuiven? ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Waarom heeft de AA op KORTE TERMIJN een POSITIEF verloop? → ZELFSTUDIE ....... Error! Bookmark not
defined.
Wanneer kan de AA verschuiven? ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Op LANGE TERMIJN heeft de AA een VERTICAAL verloop. Dit kan worden aangetoond op basis van zowel
een positieve vraagschok als een negatieve vraagschok. ............................... Error! Bookmark not defined.
self-correcting mechanism .................................................................... Error! Bookmark not defined.
3. Werking van het AA-AV model .................................................................... Error! Bookmark not defined.
VOORBEELD 4 - TRUMPONNOMICS ................................................................ Error! Bookmark not defined.
VOORBEELD 5 – CONTRACTIEF MONETAIR BELEID BIJ WISSELENDE ARBEIDSMARKTFLEXIBILITEIT...... Error!
Bookmark not defined.
VOORBEELD 6 – STERKE GROEI DUITSLAND .................................................... Error! Bookmark not defined.
Doordenkers → EXAMEN ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
2
, 4. Aggregatief aanbod- & vraagbeleid ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Enkele problemen bij actief overheidsbeleid .................................................. Error! Bookmark not defined.
LAG of achterstand ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
0. Inleiding ....................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. De nieuw-klassieke economische modellen ................................................ Error! Bookmark not defined.
Effecten van ONverwacht beleid (unanticipated (unexpected) policy) ........... Error! Bookmark not defined.
Effecten van een verwacht beleid (anticipated (expected) policy) ................. Error! Bookmark not defined.
2. De nieuw-Keynesiaanse economische modellen ........................................ Error! Bookmark not defined.
Effecten van ONverwacht beleid (unanticipated (unexpected) policy) ........... Error! Bookmark not defined.
Effecten van een verwacht beleid (anticipated (expected) policy) ................. Error! Bookmark not defined.
1. Inleidende begrippen ............................................................................................................................. 101
2. Inflatiemaatstaven: hoe inflatie meten? ............................................................................................... 102
3. Waarom is (hoge) inflatie en deflatie slecht? ........................................................................................ 103
4. Oorzaken van inflatie ............................................................................................................................. 105
Ondanks expansief monetair beleid en groeiende Europese economie blijft de inflatie laag. Waarom? 106
5. Relatie tussen inflatie, lonen en productiviteit ..................................................................................... 107
2. Inflatiebeleid .......................................................................................................................................... 109
Monetair beleid bij veranderende prijsverwachtingen .................................................................................. 113
Voorbeeld contractief monetair beleid ........................................................................................................... 113
1. Conjunctuur ................................................................................................................................................ 114
1. Begripsomschrijving ............................................................................................................................... 114
2. Typologie van conjunctuurgolven .................................................................................................... 115
3. Conjunctuurfasen ............................................................................................................................. 115
4. Typologie van conjunctuurindicatoren .................................................................................................. 118
2. Economische groei ................................................................................................................................. 123
2. Productiefunctie van een economie ................................................................................................ 124
3. Overheidsbeleid om economische groei te stimuleren ................................................................... 124
1. Wisselkoersbeleid .................................................................................................................................. 125
Tabel A: voordelen en nadelen van een vast wisselkoersstelsel ............................................................... 127
Tabel B: mengvormen van vaste/vlottende wisselkoersstelsels ............................................................... 127
2. Betalingsbalansbeleid ............................................................................................................................ 129
• Hysteresis op de arbeidsmarkt (2e trend op arbeidsmarkt) ................... Error! Bookmark not defined.
2. Arbeidsmarktbeleid ..................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Wijzigingen in de WS-curve en de PS-curve .................................................... Error! Bookmark not defined.
Gevalstudies: wat is volgens het WS-PS-model de invloed op de natuurlijke werkloosheid(sgraad) in de
volgende voorbeelden: .................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 1: verlagen van de werkloosheidsvergoedingen .......................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 2: stimuleren van concurrentie tussen bedrijven .......................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 3: verhogen van de werkloosheidsvergoeding in combinatie met het verkorten van de
duurtijd van deze vergoeding ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Overzicht van (enkele) arbeidsmarktinstituties............................................... Error! Bookmark not defined.
A. Werknemersorganisaties verwijst naar twee aspecten nl. ................... Error! Bookmark not defined.
De rol van vakbonden is gecontesteerd .......................................................... Error! Bookmark not defined.
B. Werkloosheidsuitkeringen verwijst o.a. naar ........................................ Error! Bookmark not defined.
C. Arbeidsmarktreglementering ................................................................. Error! Bookmark not defined.
E. Fiscaliteit en parafiscaliteit .................................................................... Error! Bookmark not defined.
Beleid met als doel het verminderen van de feitelijke werkloosheid ............. Error! Bookmark not defined.
Een overheid streeft naar maximale tewerkstelling omdat ............................ Error! Bookmark not defined.
– Typologie van arbeidsmarktbeleid ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeelden van actief arbeidsmarktbeleid ................................................... Error! Bookmark not defined.
3
, EXAMEN INFO
- Focus op thema 3 en 4
- Zelfstudie: thema 9! In de cursus, slides vind je alles. Op het einde van slides H9 staan
er vragen, op het examen zullen er 2 uit komen, met een niveau van 2 ** (* en *** of
** en **)
Je mag deze zelf oplossen en laten bekijken door de prof.
Doordenkers! → vragen die waarschijnlijk op het examen komen (worden klassikaal
opgelost)
• Schriftelijk examen
• Voornamelijk een BLOKVAK en minder een DOEVAK
• Soorten vragen: – Concepten uitleggen – Juist/fout vragen (verbeter de zin tot deze juist is)
– Open vragen – Oefening(en)
• Examenvoorbeeld beschikbaar Toledo
Overdracht van kennis = makkelijker op examen
Overdracht vaardigheden = meer inzicht, oefeningen
4
Inhoudsopgave
1 De Rol van de overheid in de economie ........................................................................................................... 5
2 Wat is overheidsbeleid? ................................................................................................................................... 6
Verantwoordelijkheid economisch beleid ..................................................................................................... 8
3. Doelstellingen van economisch beleid ............................................................................................................ 9
Concrete economische overheidsdoelstellingen ........................................................................................... 9
Conflicten in overheidsdoelstellingen = trade offs ...................................................................................... 11
Positief verband tussen overheidsdoelstellingen ........................................................................................ 13
Hoe een globale beoordeling maken van het economisch beleid? ............................................................. 13
4. Instrumenten van economisch beleid ........................................................................................................... 14
Beleidsinstrumentenmix .............................................................................................................................. 17
Inleiding ....................................................................................................................................................... 18
Verklarende modellen ...................................................................................................................................... 19
1. Model van de beleidscyclus ..................................................................................................................... 19
Kritische analyse .......................................................................................................................................... 20
Verschillende verklarende modellen ........................................................................................................... 21
b. beleidsvoorbereiding ............................................................................................................................... 23
2. Theorie van de electorale en ideologische conjunctuurcycli ........................................................................ 24
Theorie van de electorale conjunctuurcyclus.................................................................................................... 25
Basis ............................................................................................................................................................. 25
Veronderstellingen ...................................................................................................................................... 25
Gevolgen (politiek gemanipuleerde conjunctuurcycli) ................................................................................ 26
Concrete empirische waarde ....................................................................................................................... 27
Kritiek........................................................................................................................................................... 27
Theorie van de ideologische conjunctuurcyclus................................................................................................ 28
Basis ............................................................................................................................................................. 28
Veronderstellingen ...................................................................................................................................... 28
Gevolgen ...................................................................................................................................................... 28
Concrete empirische waarde ....................................................................................................................... 28
Kritiek........................................................................................................................................................... 28
Doordenkers – juist of fout ............................................................................................................................... 30
3 Theorie van de politieke instituties ................................................................................................................ 30
De wijze waarop volksvertegenwoordigers worden gekozen ..................................................................... 30
Presidentieel of parlementair regime ......................................................................................................... 30
Aantal partijen nodig om een meerderheid te vormen .............................................................................. 31
Hoe vaak er verkiezingen zijn en de staatsstructuur ................................................................................... 31
Aanwezigheid kenmerken van een participatieve democratie (o.a. referendum) ..................................... 31
0 Definitie en typologie..................................................................................................................................... 32
1. Overheidsuitgaven ........................................................................................................................................ 33
Speciaal begrip: Barro-effect (1974)................................................................................................................. 34
2. Overheidsinkomsten ..................................................................................................................................... 35
Laffer curve geeft het verband weer tussen de fiscale druk en de totale belastingopbrengsten .............. 36
Verband tussen belastingvoet en economische groei (Nellis & Parker, 2004) ........................................... 36
… in combinatie met de Laffer-curve........................................................................................................... 37
3. Begrotingssaldo ............................................................................................................................................ 39
1
, Normen van saldo’s ..................................................................................................................................... 39
Stabiliteits- en groeipact .............................................................................................................................. 40
introductie Europese eenheidsmunt (euro) ................................................................................................ 40
4. Overheidsschuld ........................................................................................................................................... 41
8 kenmerken van de overheidsschuld ......................................................................................................... 41
Currency trap ............................................................................................................................................... 42
Dynamiek van de overheidsschuld (Nummer 3 moeilijkheidsgraad) .......................................................... 43
Schuldbeheer (ZELFSTUDIE) ........................................................................................................................ 45
Wat indien een land zijn schulden niet meer kan terugbetalen? ................................................................ 45
Oorzaken voor het uitblijven van kwijtschelden van schulden ................................................................... 46
Rol van centrale banken in de economie .................................................................................................... 48
Wat is monetair beleid? (2 VOORWAARDEN) ............................................................................................. 49
Wat zijn de doelstellingen van monetair beleid? ........................................................................................ 49
Waarom is prijsstabiliteit belangrijk? (2 kennen is voldoende) .................................................................. 50
Wie is de centrale bank? ............................................................................................................................. 51
Hoe? (Instrumentarium) .............................................................................................................................. 52
Gevalstudie: helikoptergeld......................................................................................................................... 54
Typologie van het monetair beleid .............................................................................................................. 55
Hoe de strekking van het monetair beleid weten? ..................................................................................... 55
Regel van Taylor: of en met hoeveel de basisrente aanpassen ................................................................... 57
Doordenkers ................................................................................................................................................ 59
Transmissiemechanismen ........................................................................................................................... 60
Geloofwaardigheid van centrale banken..................................................................................................... 61
Studies tonen aan ........................................................................................................................................ 61
Relatie economische omgeving en monetair beleid ................................................................................... 62
Nadelen van het TE expansief beleid van de centrale banken? .................................................................. 62
Normalisatie van een TE expansief beleid ....................................................... Error! Bookmark not defined.
Macro-economisch evenwicht .................................................................................................................... 63
Veranderingen ............................................................................................................................................. 66
Verandering IS-curve ................................................................................................................................... 69
LM → Liquidity & manage ........................................................................................................................... 74
LM wijzigt onder de volgende voorwaarden: .............................................................................................. 76
Gevalstudies ................................................................................................................................................ 77
Mundell-Fleming model → NUMMER 1 MOEILIJKHEID!!! ............................. Error! Bookmark not defined.
Wat is de invloed van de wisselkoers op het IS-LM model? ............................ Error! Bookmark not defined.
Scenario 1 - Expansief BUDGETTAIR beleid (bij onvolmaakte kapitaalmobiliteit) ......... Error! Bookmark not
defined.
Scenario 2 - Expansief MONETAIR beleid (bij onvolmaakte kapitaalmobiliteit) ............ Error! Bookmark not
defined.
Doordenkers .................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Initieel macro-economisch evenwicht (korte termijn) ................................ Error! Bookmark not defined.
2. Veranderingen in het model ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
Waarom heeft de AV een NEGATIEF verloop? → ZELFSTUDIE........................ Error! Bookmark not defined.
Wanneer kan de AV verschuiven? ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Waarom heeft de AA op KORTE TERMIJN een POSITIEF verloop? → ZELFSTUDIE ....... Error! Bookmark not
defined.
Wanneer kan de AA verschuiven? ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Op LANGE TERMIJN heeft de AA een VERTICAAL verloop. Dit kan worden aangetoond op basis van zowel
een positieve vraagschok als een negatieve vraagschok. ............................... Error! Bookmark not defined.
self-correcting mechanism .................................................................... Error! Bookmark not defined.
3. Werking van het AA-AV model .................................................................... Error! Bookmark not defined.
VOORBEELD 4 - TRUMPONNOMICS ................................................................ Error! Bookmark not defined.
VOORBEELD 5 – CONTRACTIEF MONETAIR BELEID BIJ WISSELENDE ARBEIDSMARKTFLEXIBILITEIT...... Error!
Bookmark not defined.
VOORBEELD 6 – STERKE GROEI DUITSLAND .................................................... Error! Bookmark not defined.
Doordenkers → EXAMEN ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
2
, 4. Aggregatief aanbod- & vraagbeleid ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Enkele problemen bij actief overheidsbeleid .................................................. Error! Bookmark not defined.
LAG of achterstand ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
0. Inleiding ....................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. De nieuw-klassieke economische modellen ................................................ Error! Bookmark not defined.
Effecten van ONverwacht beleid (unanticipated (unexpected) policy) ........... Error! Bookmark not defined.
Effecten van een verwacht beleid (anticipated (expected) policy) ................. Error! Bookmark not defined.
2. De nieuw-Keynesiaanse economische modellen ........................................ Error! Bookmark not defined.
Effecten van ONverwacht beleid (unanticipated (unexpected) policy) ........... Error! Bookmark not defined.
Effecten van een verwacht beleid (anticipated (expected) policy) ................. Error! Bookmark not defined.
1. Inleidende begrippen ............................................................................................................................. 101
2. Inflatiemaatstaven: hoe inflatie meten? ............................................................................................... 102
3. Waarom is (hoge) inflatie en deflatie slecht? ........................................................................................ 103
4. Oorzaken van inflatie ............................................................................................................................. 105
Ondanks expansief monetair beleid en groeiende Europese economie blijft de inflatie laag. Waarom? 106
5. Relatie tussen inflatie, lonen en productiviteit ..................................................................................... 107
2. Inflatiebeleid .......................................................................................................................................... 109
Monetair beleid bij veranderende prijsverwachtingen .................................................................................. 113
Voorbeeld contractief monetair beleid ........................................................................................................... 113
1. Conjunctuur ................................................................................................................................................ 114
1. Begripsomschrijving ............................................................................................................................... 114
2. Typologie van conjunctuurgolven .................................................................................................... 115
3. Conjunctuurfasen ............................................................................................................................. 115
4. Typologie van conjunctuurindicatoren .................................................................................................. 118
2. Economische groei ................................................................................................................................. 123
2. Productiefunctie van een economie ................................................................................................ 124
3. Overheidsbeleid om economische groei te stimuleren ................................................................... 124
1. Wisselkoersbeleid .................................................................................................................................. 125
Tabel A: voordelen en nadelen van een vast wisselkoersstelsel ............................................................... 127
Tabel B: mengvormen van vaste/vlottende wisselkoersstelsels ............................................................... 127
2. Betalingsbalansbeleid ............................................................................................................................ 129
• Hysteresis op de arbeidsmarkt (2e trend op arbeidsmarkt) ................... Error! Bookmark not defined.
2. Arbeidsmarktbeleid ..................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Wijzigingen in de WS-curve en de PS-curve .................................................... Error! Bookmark not defined.
Gevalstudies: wat is volgens het WS-PS-model de invloed op de natuurlijke werkloosheid(sgraad) in de
volgende voorbeelden: .................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 1: verlagen van de werkloosheidsvergoedingen .......................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 2: stimuleren van concurrentie tussen bedrijven .......................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeeld 3: verhogen van de werkloosheidsvergoeding in combinatie met het verkorten van de
duurtijd van deze vergoeding ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Overzicht van (enkele) arbeidsmarktinstituties............................................... Error! Bookmark not defined.
A. Werknemersorganisaties verwijst naar twee aspecten nl. ................... Error! Bookmark not defined.
De rol van vakbonden is gecontesteerd .......................................................... Error! Bookmark not defined.
B. Werkloosheidsuitkeringen verwijst o.a. naar ........................................ Error! Bookmark not defined.
C. Arbeidsmarktreglementering ................................................................. Error! Bookmark not defined.
E. Fiscaliteit en parafiscaliteit .................................................................... Error! Bookmark not defined.
Beleid met als doel het verminderen van de feitelijke werkloosheid ............. Error! Bookmark not defined.
Een overheid streeft naar maximale tewerkstelling omdat ............................ Error! Bookmark not defined.
– Typologie van arbeidsmarktbeleid ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Voorbeelden van actief arbeidsmarktbeleid ................................................... Error! Bookmark not defined.
3
, EXAMEN INFO
- Focus op thema 3 en 4
- Zelfstudie: thema 9! In de cursus, slides vind je alles. Op het einde van slides H9 staan
er vragen, op het examen zullen er 2 uit komen, met een niveau van 2 ** (* en *** of
** en **)
Je mag deze zelf oplossen en laten bekijken door de prof.
Doordenkers! → vragen die waarschijnlijk op het examen komen (worden klassikaal
opgelost)
• Schriftelijk examen
• Voornamelijk een BLOKVAK en minder een DOEVAK
• Soorten vragen: – Concepten uitleggen – Juist/fout vragen (verbeter de zin tot deze juist is)
– Open vragen – Oefening(en)
• Examenvoorbeeld beschikbaar Toledo
Overdracht van kennis = makkelijker op examen
Overdracht vaardigheden = meer inzicht, oefeningen
4
