Samenvatting encyclopedie I 2025
Week 1: Radbruch en Kelsen
Natuurrecht
Recht houdt een noodzakelijk verband met moraal. Om te spreken van geldend recht
moet er sprake zijn van een natuurrecht die van nature geldt. Het moet inhoudelijk moreel
zijn.
Rechtspositivisme
De rechtspositivist ziet het recht zonder een verband met moraal. Geldend recht is slechts
wet- en regelgeving uitgevaardigd door een bevoegde overheidsinstantie. De twee eisen
om te spreken van geldend recht zijn:
1. Wijze van totstandkoming moet correct zijn.
2. Uitgevaardigd door een bevoegde overheidsinstantie.
Het rechtspositivisme is onder te verdelen in:
Normatief rechtspositivisme: een rechtsnorm geldt altijd, ongeacht de morele kwaliteit. Er
is een gehoorzaamheidsplicht om orde te waarborgen. Ook onrechtvaardig recht moet
worden gehoorzaamd.
Beschrijvend rechtspositivisme: recht en moreel staan volledig los van elkaar. Wil slechts
een neutrale wettenschappelijke beschrijving geven van het recht als feitelijk
maatschappelijk verschijnsel.
Varianten moraal
Smalle moraal: beperkt zich tot regels die noodzakelijk zijn om vreedzaam samen te
leven/orde.
Brede moraal: moraal die bestaat uit normen/regels die het gehele menselijke leven
betreffen en dus veder gaan dan een smal moraal.
Varianten van vrijheid
Positieve vrijheid: vrijheid van de storende afwezigheid van iets (bijv. recht op onderwijs).
Alle sociale grondrechten waarborgen dit.
Negatieve vrijheid: vrijheid van de storende aanwezigheid van iets (bijv.
overheidsdwang), beschermd door klassieke grondrechten.
Wezensvrijheid: de vrijheid om tot volle ontplooiing van je wezensaard te komen.
Ongehinderd door innerlijke belemmeringen (telefoon/gok/drugs verslaving).
De Grundnorm
Dit is de fundamentele norm die de geldigheid van alle rechtsnormen binnen een
rechtssysteem vaststelt. De eerste Grondwet is eigenlijk vastgesteld zonder een bevoegde
overheidsinstantie, dus die geldt eigenlijk niet. Maar om deze toch gelding te geven
spreekt Kelsen van een Grundnorm. Deze is slechts hypothetisch om de gelding van het
rechtssysteem mogelijk te maken.
, Kelsen Zuivere rechtsleer
Kelsen wil de kennis van het recht zuiveren van feiten en moraal. De zuiverheid heeft een
aantal aspecten:
We moeten de normen zuiver als normen beschrijven en niet in verkapte feiten.
En het moet gaan om een rechtsleer.
Kelsen aanhanger
Kelsen was een beschrijvend rechtspositivist, omdat hij een beschrijving geeft dat een
norm ontleend is aan een hogere norm en niet aan feiten.
Radbruch drie kernwaarden
1. Rechtszekerheid: dat het recht zeker is, dat het niet vandaag hier zo is en morgen
daar anders wordt toegepast/uitgelegd.
2. Rechtvaardigheid: de gelijke behandeling van het gelijke.
3. Doelmatigheid: wat voor het volk nuttig is.
Radbruch aanhanger
Radbruch I vóór oorlog: een normatief rechtspositivist. De waarde rechtszekerheid is het
allerbelangrijkste.
Radbruch II ná oorlog: een natuurrechtsaanhanger. De waarde rechtvaardigheid is het
allerbelangrijkste.
Week 2: Plato en Aristoteles
Zijnsleer Aristoteles
Monistisch en teleologisch wereldbeeld. Hij wijst het bestaan van een afzonderlijke
ideeënwereld af. Hij geeft aan dat ervaring ons leert dat er in dingen een soort wezenskern
aanwezig is, die zich op een concrete manier openbaart. Een Immanent doel, het idee zit
niet buiten de materie, de wezenskern zit erin.
Kennisleer Aristoteles
Hij verklaart dat het opdoen van ervaring ons leert. Je doet kennis op door gebruik te
maken van je zintuigelijke waarnemen en de ratio. De mens kan kennis verkrijgen van
philosophia (vrije kennis) en phronesis (praktische kennis).
Mensbeeld Aristoteles
De mens is een polisdier oftewel een gemeenschapswezen. De mens is goed als hij bezig
is met het ontwikkelen van zijn doel. Je kunt je als mens het beste ontwikkelen in een polis.
Een goed leven van de mens is een leven in de polis. Je hebt de polis nodig om de vrije
kennis te ontwikkelen.
Staatsleer Aristoteles
Alle mensen buiten de polis zijn bovenmenselijk (goddelijk) of minderwaardig
(beestachtig). De polis bestaat uit vrije mannen die gelijke rechten hebben. Democratie is
Week 1: Radbruch en Kelsen
Natuurrecht
Recht houdt een noodzakelijk verband met moraal. Om te spreken van geldend recht
moet er sprake zijn van een natuurrecht die van nature geldt. Het moet inhoudelijk moreel
zijn.
Rechtspositivisme
De rechtspositivist ziet het recht zonder een verband met moraal. Geldend recht is slechts
wet- en regelgeving uitgevaardigd door een bevoegde overheidsinstantie. De twee eisen
om te spreken van geldend recht zijn:
1. Wijze van totstandkoming moet correct zijn.
2. Uitgevaardigd door een bevoegde overheidsinstantie.
Het rechtspositivisme is onder te verdelen in:
Normatief rechtspositivisme: een rechtsnorm geldt altijd, ongeacht de morele kwaliteit. Er
is een gehoorzaamheidsplicht om orde te waarborgen. Ook onrechtvaardig recht moet
worden gehoorzaamd.
Beschrijvend rechtspositivisme: recht en moreel staan volledig los van elkaar. Wil slechts
een neutrale wettenschappelijke beschrijving geven van het recht als feitelijk
maatschappelijk verschijnsel.
Varianten moraal
Smalle moraal: beperkt zich tot regels die noodzakelijk zijn om vreedzaam samen te
leven/orde.
Brede moraal: moraal die bestaat uit normen/regels die het gehele menselijke leven
betreffen en dus veder gaan dan een smal moraal.
Varianten van vrijheid
Positieve vrijheid: vrijheid van de storende afwezigheid van iets (bijv. recht op onderwijs).
Alle sociale grondrechten waarborgen dit.
Negatieve vrijheid: vrijheid van de storende aanwezigheid van iets (bijv.
overheidsdwang), beschermd door klassieke grondrechten.
Wezensvrijheid: de vrijheid om tot volle ontplooiing van je wezensaard te komen.
Ongehinderd door innerlijke belemmeringen (telefoon/gok/drugs verslaving).
De Grundnorm
Dit is de fundamentele norm die de geldigheid van alle rechtsnormen binnen een
rechtssysteem vaststelt. De eerste Grondwet is eigenlijk vastgesteld zonder een bevoegde
overheidsinstantie, dus die geldt eigenlijk niet. Maar om deze toch gelding te geven
spreekt Kelsen van een Grundnorm. Deze is slechts hypothetisch om de gelding van het
rechtssysteem mogelijk te maken.
, Kelsen Zuivere rechtsleer
Kelsen wil de kennis van het recht zuiveren van feiten en moraal. De zuiverheid heeft een
aantal aspecten:
We moeten de normen zuiver als normen beschrijven en niet in verkapte feiten.
En het moet gaan om een rechtsleer.
Kelsen aanhanger
Kelsen was een beschrijvend rechtspositivist, omdat hij een beschrijving geeft dat een
norm ontleend is aan een hogere norm en niet aan feiten.
Radbruch drie kernwaarden
1. Rechtszekerheid: dat het recht zeker is, dat het niet vandaag hier zo is en morgen
daar anders wordt toegepast/uitgelegd.
2. Rechtvaardigheid: de gelijke behandeling van het gelijke.
3. Doelmatigheid: wat voor het volk nuttig is.
Radbruch aanhanger
Radbruch I vóór oorlog: een normatief rechtspositivist. De waarde rechtszekerheid is het
allerbelangrijkste.
Radbruch II ná oorlog: een natuurrechtsaanhanger. De waarde rechtvaardigheid is het
allerbelangrijkste.
Week 2: Plato en Aristoteles
Zijnsleer Aristoteles
Monistisch en teleologisch wereldbeeld. Hij wijst het bestaan van een afzonderlijke
ideeënwereld af. Hij geeft aan dat ervaring ons leert dat er in dingen een soort wezenskern
aanwezig is, die zich op een concrete manier openbaart. Een Immanent doel, het idee zit
niet buiten de materie, de wezenskern zit erin.
Kennisleer Aristoteles
Hij verklaart dat het opdoen van ervaring ons leert. Je doet kennis op door gebruik te
maken van je zintuigelijke waarnemen en de ratio. De mens kan kennis verkrijgen van
philosophia (vrije kennis) en phronesis (praktische kennis).
Mensbeeld Aristoteles
De mens is een polisdier oftewel een gemeenschapswezen. De mens is goed als hij bezig
is met het ontwikkelen van zijn doel. Je kunt je als mens het beste ontwikkelen in een polis.
Een goed leven van de mens is een leven in de polis. Je hebt de polis nodig om de vrije
kennis te ontwikkelen.
Staatsleer Aristoteles
Alle mensen buiten de polis zijn bovenmenselijk (goddelijk) of minderwaardig
(beestachtig). De polis bestaat uit vrije mannen die gelijke rechten hebben. Democratie is
