INHOUDSOPGAVE
farmacotherapie vr Psychose en manie: antipsychotica en lithium ................................................................. 3
Inleiding .............................................................................................................................................................. 3
Antipsychotica..................................................................................................................................................... 4
Lithium .............................................................................................................................................................. 10
Parkinson en parkinsonisme ......................................................................................................................... 15
Pathofysiologie ................................................................................................................................................. 16
L-DOPA + decarboxylase inhibitoren ................................................................................................................. 16
Directe dopamine agonisten ............................................................................................................................. 18
Amantadine ...................................................................................................................................................... 20
Selegiline, rasagiline, safinamide ...................................................................................................................... 20
Antimuscarinica met centrale werking ............................................................................................................. 21
COMT inhibitoren .............................................................................................................................................. 21
Apomorfine ....................................................................................................................................................... 22
andere behandelingen ...................................................................................................................................... 22
Andere bewegingsstoornissen ...................................................................................................................... 23
Tremor .............................................................................................................................................................. 23
Medicatie-geïnduceerde dyskinesie / dystonie ................................................................................................. 23
Maligne antipsychotica syndroom .................................................................................................................... 24
Restless legs syndroom ..................................................................................................................................... 24
Spierrelaxantia ............................................................................................................................................. 25
Diazepam .......................................................................................................................................................... 25
Baclofen ............................................................................................................................................................ 25
Tizanidine .......................................................................................................................................................... 26
Riluzol................................................................................................................................................................ 26
Dantroleen ........................................................................................................................................................ 26
Botulinetoxine ................................................................................................................................................... 26
Alzheimer ..................................................................................................................................................... 27
Inleiding ............................................................................................................................................................ 27
Neurobiologisch mechanisme bij de ziekte van Alzheimer en mogelijke therapeutische targets ..................... 27
ACE-inhibitoren ................................................................................................................................................. 29
NMDA-antagonist: memantine......................................................................................................................... 29
1
,Hypnotica en anxiolytica .............................................................................................................................. 30
Benzodiazepines (!) ........................................................................................................................................... 30
Stoffen met werking analoog aan deze vd benzodiazepines: Z-drugs .............................................................. 41
Benzodiazepine-antagonst: flumazenil ............................................................................................................. 42
!-blokkers ......................................................................................................................................................... 42
Histamine H1 R blokker ..................................................................................................................................... 42
Antidepressiva................................................................................................................................................... 42
Fytotherapeutica............................................................................................................................................... 42
Melatonine ........................................................................................................................................................ 43
Barbituraten...................................................................................................................................................... 43
2
,FARMACOTHERAPIE VR PSYCHOSE EN MANIE: ANTIPSYCHOTICA EN LITHIUM
INLEIDING
Psychose: verlies van contact met de werkelijkheid
- Gebrek aan redeneringsvermogen, agitatie, desorgansiatie, paranoide gedachten, depressieve
gedachten
- Hallucinaties en wanen
Kan plaatsvinden bij
- Schizofrenie
- Bipolaire stoornis
- Borderline persoonlijkheidsstoornis
- Ernstige vormen van depressie, dementie
- ...
Psychose ≠ depressie à bij depressie gn verlies van contact met de werkelijkheid
Schizofrenie:
- Een ernstige psychiatrische aandoening
- 1% vd bevolking à dus eig niet zo zeldzaam
- Vaak eerste onset als adolescent
- Wisselende, sombere prognose
- Mortaliteit ligt heel erg hoog
Diagnose stelling van schizofrenie obv DSM-5 criteria
Pos sympt: wanen, hallucinaties, excessen en overdrijven
Neg sympt: alogie (spraakarmoede tgv gedachtenarmoede), affectieve afvlakking, asociaal gedrag, anhedonie
(nt meer blij knn zijn), motivatie ↓
Behandeling = 2 fasen
- Acute behandeling van stemmingsepisoden à antipsychotica en stemmingsstabilisator
- Profylactische onderhoudsbehandeling
Bij bipolaire stoornis: indien acute depressie en men geeft antidepressiva à risico op manische fase (?)
Daarom antidepressiva vermijden bij bipolaire pt
Chronisch dus onderhoudsbehandeling: stemmingstabilisator à lithium vaak 1e keuze
evt anti-E: lamotrigine, carbamazepine en valproaat
Vaak bijwerkingen dus goed opvolgen
Indien zwangerschapswens: lithium en valproaat vermijden, switch nr minder teratogeen gnm
3
, En uiteraard: plots stoppen vd medicatie moet zeker vermeden worden!
ROL VAN DOPAMINE
Antipsychotica blokkeren D2 R
Bij schizofrenie tijdens een acute psychotische fase: dopamine synthese ↑, dopamine vrijzetting ↑, dopamine
conc thv synaptische spleet ↑
Dus het blokkeren vd D2 R zou idd gunstig zijn dan
AMFETAMINE EN COCAÏNE
Beiden: dopamine release mesolimbisch ↑ à overactiviteit vd mesolimbische dopaminerge pathway: °
positieve sympt bij psychose, onafh vd oorzaak
FENCYCLIDINE (PCP)
- Een halluciniogeen
- Geeft pos sympt, maar ook affectieve, neg en congitieve symp
- Is een NMDA R antagonist à NMDA R hypothese vr schizofrenie
- Ketamine is ook een NMDA R antagonist
ANTIPSYCHOTICA
Vr het eerst rond 1950 toevallig ontdekt à werden toen de neuroleptica genoemd
Want ze veroorzaken ‘neurolepsis’
= toestand van onverschilligheid, trage en afw motorische activiteit
(behouden wel van alertheid en cognitieve functies)
Pas 20 jaar daarna ontdekt dat het ging om D2 R blokkade die verantw was vr de werking + bijwerkingen
CHEMIE VAN ANTIPSYCHOTICA
Onderverdeling in
- Klassieke/typische antipsychotica
- Atypische antipsychotica à ook nog op andere R dan de D2 R effect + hogere dosis vereist vd
atypische bij zware aanvallen ivgm de typische
Onderverdeling maakt niet echt uit qua doeltreffendheid/werking à werking vooral eerder molecuulgebonden
Evt wel relevant vr de bijwerkingen
4
farmacotherapie vr Psychose en manie: antipsychotica en lithium ................................................................. 3
Inleiding .............................................................................................................................................................. 3
Antipsychotica..................................................................................................................................................... 4
Lithium .............................................................................................................................................................. 10
Parkinson en parkinsonisme ......................................................................................................................... 15
Pathofysiologie ................................................................................................................................................. 16
L-DOPA + decarboxylase inhibitoren ................................................................................................................. 16
Directe dopamine agonisten ............................................................................................................................. 18
Amantadine ...................................................................................................................................................... 20
Selegiline, rasagiline, safinamide ...................................................................................................................... 20
Antimuscarinica met centrale werking ............................................................................................................. 21
COMT inhibitoren .............................................................................................................................................. 21
Apomorfine ....................................................................................................................................................... 22
andere behandelingen ...................................................................................................................................... 22
Andere bewegingsstoornissen ...................................................................................................................... 23
Tremor .............................................................................................................................................................. 23
Medicatie-geïnduceerde dyskinesie / dystonie ................................................................................................. 23
Maligne antipsychotica syndroom .................................................................................................................... 24
Restless legs syndroom ..................................................................................................................................... 24
Spierrelaxantia ............................................................................................................................................. 25
Diazepam .......................................................................................................................................................... 25
Baclofen ............................................................................................................................................................ 25
Tizanidine .......................................................................................................................................................... 26
Riluzol................................................................................................................................................................ 26
Dantroleen ........................................................................................................................................................ 26
Botulinetoxine ................................................................................................................................................... 26
Alzheimer ..................................................................................................................................................... 27
Inleiding ............................................................................................................................................................ 27
Neurobiologisch mechanisme bij de ziekte van Alzheimer en mogelijke therapeutische targets ..................... 27
ACE-inhibitoren ................................................................................................................................................. 29
NMDA-antagonist: memantine......................................................................................................................... 29
1
,Hypnotica en anxiolytica .............................................................................................................................. 30
Benzodiazepines (!) ........................................................................................................................................... 30
Stoffen met werking analoog aan deze vd benzodiazepines: Z-drugs .............................................................. 41
Benzodiazepine-antagonst: flumazenil ............................................................................................................. 42
!-blokkers ......................................................................................................................................................... 42
Histamine H1 R blokker ..................................................................................................................................... 42
Antidepressiva................................................................................................................................................... 42
Fytotherapeutica............................................................................................................................................... 42
Melatonine ........................................................................................................................................................ 43
Barbituraten...................................................................................................................................................... 43
2
,FARMACOTHERAPIE VR PSYCHOSE EN MANIE: ANTIPSYCHOTICA EN LITHIUM
INLEIDING
Psychose: verlies van contact met de werkelijkheid
- Gebrek aan redeneringsvermogen, agitatie, desorgansiatie, paranoide gedachten, depressieve
gedachten
- Hallucinaties en wanen
Kan plaatsvinden bij
- Schizofrenie
- Bipolaire stoornis
- Borderline persoonlijkheidsstoornis
- Ernstige vormen van depressie, dementie
- ...
Psychose ≠ depressie à bij depressie gn verlies van contact met de werkelijkheid
Schizofrenie:
- Een ernstige psychiatrische aandoening
- 1% vd bevolking à dus eig niet zo zeldzaam
- Vaak eerste onset als adolescent
- Wisselende, sombere prognose
- Mortaliteit ligt heel erg hoog
Diagnose stelling van schizofrenie obv DSM-5 criteria
Pos sympt: wanen, hallucinaties, excessen en overdrijven
Neg sympt: alogie (spraakarmoede tgv gedachtenarmoede), affectieve afvlakking, asociaal gedrag, anhedonie
(nt meer blij knn zijn), motivatie ↓
Behandeling = 2 fasen
- Acute behandeling van stemmingsepisoden à antipsychotica en stemmingsstabilisator
- Profylactische onderhoudsbehandeling
Bij bipolaire stoornis: indien acute depressie en men geeft antidepressiva à risico op manische fase (?)
Daarom antidepressiva vermijden bij bipolaire pt
Chronisch dus onderhoudsbehandeling: stemmingstabilisator à lithium vaak 1e keuze
evt anti-E: lamotrigine, carbamazepine en valproaat
Vaak bijwerkingen dus goed opvolgen
Indien zwangerschapswens: lithium en valproaat vermijden, switch nr minder teratogeen gnm
3
, En uiteraard: plots stoppen vd medicatie moet zeker vermeden worden!
ROL VAN DOPAMINE
Antipsychotica blokkeren D2 R
Bij schizofrenie tijdens een acute psychotische fase: dopamine synthese ↑, dopamine vrijzetting ↑, dopamine
conc thv synaptische spleet ↑
Dus het blokkeren vd D2 R zou idd gunstig zijn dan
AMFETAMINE EN COCAÏNE
Beiden: dopamine release mesolimbisch ↑ à overactiviteit vd mesolimbische dopaminerge pathway: °
positieve sympt bij psychose, onafh vd oorzaak
FENCYCLIDINE (PCP)
- Een halluciniogeen
- Geeft pos sympt, maar ook affectieve, neg en congitieve symp
- Is een NMDA R antagonist à NMDA R hypothese vr schizofrenie
- Ketamine is ook een NMDA R antagonist
ANTIPSYCHOTICA
Vr het eerst rond 1950 toevallig ontdekt à werden toen de neuroleptica genoemd
Want ze veroorzaken ‘neurolepsis’
= toestand van onverschilligheid, trage en afw motorische activiteit
(behouden wel van alertheid en cognitieve functies)
Pas 20 jaar daarna ontdekt dat het ging om D2 R blokkade die verantw was vr de werking + bijwerkingen
CHEMIE VAN ANTIPSYCHOTICA
Onderverdeling in
- Klassieke/typische antipsychotica
- Atypische antipsychotica à ook nog op andere R dan de D2 R effect + hogere dosis vereist vd
atypische bij zware aanvallen ivgm de typische
Onderverdeling maakt niet echt uit qua doeltreffendheid/werking à werking vooral eerder molecuulgebonden
Evt wel relevant vr de bijwerkingen
4
