Reflecteren (Hoofdstuk 1, 2 en 3)
Hoofdstuk 1: Leren
1. Verschillende opvattingen over leren
Behaviorisme – Zij beschouwen leren als het veranderen van gedrag. Kennis en
vaardigheden worden geleerd door prikkels. Directe instructie, oefenen en trainen zijn
belangrijk om gedrag aan te leren en te automatiseren (Pavloveffect).
Cognitivisme – Gaat uit van een actief en zelfstandig leerproces. Mensen leren door
nieuwe leerstof te verbinden aan al aanwezige kennis. De focus ligt op hoe geleerd
wordt, i.p.v. wat er geleerd wordt.
Constructivisme – Leren bestaat vooral uit het construeren van kennis op basis
van individuele ervaringen. Deze theorie is van grote invloed op de leermethodes in het
hbo.
Leren
Bewust – onbewust
Cognitief – emotioneel
Binnenwereld – omgeving
Gebeurt in je hoofd, maar niet uitsluitend
Hangt samen met verandering in gedrag, maar niet uitsluitend
Individueel en sociaal proces
Leren en emoties zijn verbonden
Iets nieuws toevoegen
Start vaak vanuit iets niet weten
De afgelopen eeuw is de opvatting over leren sterk veranderd. Vandaag de dag is ‘een
leven lang leren’ een algemeen aanvaard uitgangspunt.
John Dewey (1859-1952) stelde dat leren het ‘je eigen maken van
oplossingsmogelijkheden’ is. Hierbij ging hij ervan uit dat je vooral leert door te doen én
door je te realiseren wat je doet. Dewey wordt ook wel gezien als de grondlegger van
het begrip reflectie. Hij plaatste reflectief denken tegenover routinematig denken. Door
niet uit te gaan van routines, maar systematisch en kritisch de situatie te onderzoeken,
verkrijgen we nieuwe kennis en komen we tot handelen.
Paulo Freire (1921-1997) ontwikkelde in sloppenwijken een nieuwe methode voor
alfabetisering. Hierin werden ervaringen en belevingen van analfabete bewoners als
uitgangspunt genomen. Er werd aansluiting gezocht bij sleutelwoorden die in hun
dagelijkse leven pasten. Freire liet hiermee zien dat mensen gemotiveerd zin om te leren
als ze het geleerde kunnen koppelen aan hun eigen ervaringen.
Wat is leren? (constructivisme)
Leren is dus een proces van kennisconstructie waarbij je betekenis verleent aan
individuele of collectieve ervaringen en nieuwe kennis construeert. Het is een actief
proces waarin je steeds meer verantwoordelijkheid neemt. Leren is het voortbouwen op
aanwezige kennis en je bewust worden van impliciete kennis. Het is een sociaal proces.
Verder is leren situatie- en contextgebonden, en word het dus beïnvloed door omgeving
en omstandigheden. Ervaringen en kennis vormen in een constructivistische opvatting
, over leren dus belangrijke elementen. De kennis is persoonsgebonden. Je neemt de
wereld om je heen waar, en geeft het zo betekenis vanuit je eigen overtuigingen en
vanuit jouw visie. Die overtuigingen en visie worden weer bepaald door je ervaringen.
1.2 Verschillende vormen van kennis
Vanuit constructivistisch oogpunt is kennis subjectief, het wordt gekleurd door
persoonlijke waarden en opvattingen. Het is constant aan verandering onderhevig, door
alle invloeden van de omgeving. Kennis kan worden opgedeeld in 4 categorieën.
1. Kennis uit formele bronnen
Dit is kennis die je vindt in vakliteratuur, bestaand uit
theorieën; à samenhangend geheel van onderstellingen waarvan de geldigheid
getoetst kan worden
modellen; à vereenvoudigde beschrijving van de werkelijkheid (bv. piramide/tabel)
methoden; à manier om iets te doen voor een doelgroep in een bepaalde situatie
met behulp van bepaalde instrumenten en technieken
methodieken; à samenhangend geheel van methoden
technieken; à vaardigheid die je moet beheersen om de methodiek uit te voeren
2. Kennis uit informele bronnen
Dit is kennis die je verwerft uit bijvoorbeeld de media, van collega’s of ‘van horen
zeggen’. Je kunt zo bewust en onbewust kennis vergaren. Deze kennis is niet altijd
gebaseerd op onderzoek.
3. Kennis uit eigen ervaringen
Deze kennis krijg je bijvoorbeeld op school of op je stageplek.
4. Verborgen kennis
Dit is kennis waarvan je niet beseft dat je het hebt. Het heet ook wel onbewuste of
impliciete kennis. Deze kennis is onuitgesproken en verborgen en bestaat uit
bijvoorbeeld onbewust opgeslagen informatie en observaties.
5. Intuïtie
Deze bron krijgt vaak onvoldoende erkenning, omdat we er al snel ander denken
bovenop zetten. Omdat we niet weten waar de eerste indruk vandaan komt,
begrijpen we hem niet en negeren we hem.
1.3 Verschillende manieren van leren
Niet iedereen leert op dezelfde manier.
Concreet leren (leren uit de praktijk) vs. Abstract leren (leren uit theorie)
Actief leren (leren door te doen) vs. Reflectief leren (leren door te beschouwen)
Divergeerder of bezinner: genereert snel nieuwe ideeën, gericht op mensen en
bekijkt problemen van meerdere kanten
Assimilator of denker: blinkt uit in het integreren van uiteenlopende observaties,
gericht op waarnemen
Convergeerder of beslisser: toont kwaliteit in situaties waar één antwoord of
oplossing nodig is, gericht op ideeën, modellen begrippen en structuren
Accomodator of doener: is goed in zich aanpassen aan de situatie, gericht op acties
en het bereiken van doelen en experimenteren
Hoofdstuk 1: Leren
1. Verschillende opvattingen over leren
Behaviorisme – Zij beschouwen leren als het veranderen van gedrag. Kennis en
vaardigheden worden geleerd door prikkels. Directe instructie, oefenen en trainen zijn
belangrijk om gedrag aan te leren en te automatiseren (Pavloveffect).
Cognitivisme – Gaat uit van een actief en zelfstandig leerproces. Mensen leren door
nieuwe leerstof te verbinden aan al aanwezige kennis. De focus ligt op hoe geleerd
wordt, i.p.v. wat er geleerd wordt.
Constructivisme – Leren bestaat vooral uit het construeren van kennis op basis
van individuele ervaringen. Deze theorie is van grote invloed op de leermethodes in het
hbo.
Leren
Bewust – onbewust
Cognitief – emotioneel
Binnenwereld – omgeving
Gebeurt in je hoofd, maar niet uitsluitend
Hangt samen met verandering in gedrag, maar niet uitsluitend
Individueel en sociaal proces
Leren en emoties zijn verbonden
Iets nieuws toevoegen
Start vaak vanuit iets niet weten
De afgelopen eeuw is de opvatting over leren sterk veranderd. Vandaag de dag is ‘een
leven lang leren’ een algemeen aanvaard uitgangspunt.
John Dewey (1859-1952) stelde dat leren het ‘je eigen maken van
oplossingsmogelijkheden’ is. Hierbij ging hij ervan uit dat je vooral leert door te doen én
door je te realiseren wat je doet. Dewey wordt ook wel gezien als de grondlegger van
het begrip reflectie. Hij plaatste reflectief denken tegenover routinematig denken. Door
niet uit te gaan van routines, maar systematisch en kritisch de situatie te onderzoeken,
verkrijgen we nieuwe kennis en komen we tot handelen.
Paulo Freire (1921-1997) ontwikkelde in sloppenwijken een nieuwe methode voor
alfabetisering. Hierin werden ervaringen en belevingen van analfabete bewoners als
uitgangspunt genomen. Er werd aansluiting gezocht bij sleutelwoorden die in hun
dagelijkse leven pasten. Freire liet hiermee zien dat mensen gemotiveerd zin om te leren
als ze het geleerde kunnen koppelen aan hun eigen ervaringen.
Wat is leren? (constructivisme)
Leren is dus een proces van kennisconstructie waarbij je betekenis verleent aan
individuele of collectieve ervaringen en nieuwe kennis construeert. Het is een actief
proces waarin je steeds meer verantwoordelijkheid neemt. Leren is het voortbouwen op
aanwezige kennis en je bewust worden van impliciete kennis. Het is een sociaal proces.
Verder is leren situatie- en contextgebonden, en word het dus beïnvloed door omgeving
en omstandigheden. Ervaringen en kennis vormen in een constructivistische opvatting
, over leren dus belangrijke elementen. De kennis is persoonsgebonden. Je neemt de
wereld om je heen waar, en geeft het zo betekenis vanuit je eigen overtuigingen en
vanuit jouw visie. Die overtuigingen en visie worden weer bepaald door je ervaringen.
1.2 Verschillende vormen van kennis
Vanuit constructivistisch oogpunt is kennis subjectief, het wordt gekleurd door
persoonlijke waarden en opvattingen. Het is constant aan verandering onderhevig, door
alle invloeden van de omgeving. Kennis kan worden opgedeeld in 4 categorieën.
1. Kennis uit formele bronnen
Dit is kennis die je vindt in vakliteratuur, bestaand uit
theorieën; à samenhangend geheel van onderstellingen waarvan de geldigheid
getoetst kan worden
modellen; à vereenvoudigde beschrijving van de werkelijkheid (bv. piramide/tabel)
methoden; à manier om iets te doen voor een doelgroep in een bepaalde situatie
met behulp van bepaalde instrumenten en technieken
methodieken; à samenhangend geheel van methoden
technieken; à vaardigheid die je moet beheersen om de methodiek uit te voeren
2. Kennis uit informele bronnen
Dit is kennis die je verwerft uit bijvoorbeeld de media, van collega’s of ‘van horen
zeggen’. Je kunt zo bewust en onbewust kennis vergaren. Deze kennis is niet altijd
gebaseerd op onderzoek.
3. Kennis uit eigen ervaringen
Deze kennis krijg je bijvoorbeeld op school of op je stageplek.
4. Verborgen kennis
Dit is kennis waarvan je niet beseft dat je het hebt. Het heet ook wel onbewuste of
impliciete kennis. Deze kennis is onuitgesproken en verborgen en bestaat uit
bijvoorbeeld onbewust opgeslagen informatie en observaties.
5. Intuïtie
Deze bron krijgt vaak onvoldoende erkenning, omdat we er al snel ander denken
bovenop zetten. Omdat we niet weten waar de eerste indruk vandaan komt,
begrijpen we hem niet en negeren we hem.
1.3 Verschillende manieren van leren
Niet iedereen leert op dezelfde manier.
Concreet leren (leren uit de praktijk) vs. Abstract leren (leren uit theorie)
Actief leren (leren door te doen) vs. Reflectief leren (leren door te beschouwen)
Divergeerder of bezinner: genereert snel nieuwe ideeën, gericht op mensen en
bekijkt problemen van meerdere kanten
Assimilator of denker: blinkt uit in het integreren van uiteenlopende observaties,
gericht op waarnemen
Convergeerder of beslisser: toont kwaliteit in situaties waar één antwoord of
oplossing nodig is, gericht op ideeën, modellen begrippen en structuren
Accomodator of doener: is goed in zich aanpassen aan de situatie, gericht op acties
en het bereiken van doelen en experimenteren
