Psychische kwetsbaarheid Pagina 1 van 64 2de semester
Overzicht te kennen stof (Handboek)
• H1: Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
• H2: Diagnose en behandeling
• H5: De patiënt met een psychische kwetsbaarheid versus de samenleving
• Vermaatschappelijking van de zorg
• Stigma
• Maatschappelijke kost van de GGZ
• Commercialisering van de zorg
• Werken en wonen
• Euthanasie
• Omgaan met een psychiatrische aandoening
• H6: Ziektebeelden
• Depressieve stemmingsstoornissen
• Bipolaire stemmingsstoornissen
• Stoornissen met lichamelijke symptomen
• Angststoornissen
• Dwang
• Psychotrauma- en stressgerelateerde stoornissen
• Eetstoornissen
• Schizofreniespectrum
• Onderdompeldag
• H9: Middelen
• Inleiding niet
• Geschiedenis niet
• Begrippen p 365
• Beeldvorming p 379
• Orthopedagogische ondersteuning niet
© Eveline Vandenberghe 2024
,Psychische kwetsbaarheid Pagina 2 van 64 2de semester
Leerdoelen en exameninfo
Algemene
• De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid verduidelijken.
De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid op een correcte manier
gebruiken.
• De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
• De student kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van personen met een psychische
kwetsbaarheid en diens netwerk weergeven, met aandacht voor inclusie.
De studenten kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van een persoon met een
psychische kwetsbaarheid en diens netwerk a eiden uit een concrete casus, met aandacht voor
inclusie.
• De student kan de orthopedagogische ondersteuning voor personen met een psychische
kwetsbaarheid schetsen, met aandacht voor inclusie.
De student kan bijdragen aan een orthopedagogische ondersteuning voor personen met een
psychische kwetsbaarheid.
• De student kan actuele orthopedagogische (digitale) methodieken en interventies voor personen met
een psychische kwetsbaarheid opsommen.
• De student kan verduidelijken waarom en hoe diversiteit van invloed is in hulpverleningscontexten en
de ruimere internationale samenleving.
H5 - De patiënt met een psychische kwetsbaarheid versus de samenleving
H6 - I Eetstoornissen
• De verschillende elementen van het spectrum rond kwetsbaarheid m.b.t. voeding en eten kunnen
uitleggen
• De drie begrippen over voedingsproblemen bij kinderen in eigen woorden kunnen uitleggen en/of
kunnen herkennen
• Eetproblemen kunnen onderscheiden van een eetstoornis
• De overeenkomsten tussen verschillende eetstoornissen kunnen uitleggen
• Anorexia nervosa kunnen uitleggen aan de hand van gedragskenmerken en kenmerken in het denken
• Anorexia nervosa: purgerend en restrictief type kunnen beschrijven + onderscheid kunnen maken met
boulemia nervosa
• De risico’s van anorexia nervosa kunnen toelichten
• Boulimia nervosa kunnen uitleggen aan de hand van gedragskenmerken en kenmerken in het denken
• Het onderscheid tussen binge eating en boulimia kunnen uitleggen
• Eetstoornissen kunnen toelichten aan de hand van zichtbare en onzichtbare symptomen. Deze
symptomen herkennen in een casus
• Bio-psychosociaal model qua etiologie kunnen uitleggen bij anorexia/boulimia
• Bio-psychosociaal model qua behandeling kunnen uitleggen bij anorexia/boulimia
• Beschermende factoren kunnen toelichten in functie van preventie
• Adviezen (hoe omgaan met?) kunnen formuleren aansluitend op een casus
© Eveline Vandenberghe 2024
fi fl fi
,Psychische kwetsbaarheid Pagina 3 van 64 2de semester
Leerpad 1 - H1
- De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid verduidelijken
- De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid op een correcte manier
gebruiken
- Geschiedenis van de psychiatrie: je hoeft geen data en details te kennen, wel de grote lijnen in de
geschiedenis die ons gebracht hebben tot de huidige geestelijke gezondheidszorg.
- In het boek worden eigenlijk 7 periodes onderscheiden om de evolutie van de psychiatrie in te delen:
Een aantal belangrijke namen en gebeurtenissen moet je in de juiste periode kunnen situeren. Enkele
voorbeelden: Hippocrates, de opkomst van de Kerk en congregaties en begin van GGZ, Descartes,
dolhuizen, Pinel, Guislain, Freud, de doorbraak van de Kerk en congregaties en begin van GGZ,
ontstaan van EEG, recht op behandeling, begin ontwikkeling psychofarmaca,
- Paradigmashift in de geestelijke gezondheidszorg: herstelgerichte benadering,
kwartiermaken, ervaringsdeskundigheid
- Terminologie/de nities inzake geestelijke gezondheid: DSM/ICD, biopsychosociale benadering,
‘normaal’ versus ‘pathologisch’
- Kunnen uitleggen wat de paradigmashift betekent in functie van de geestelijke gezondheidszorg van
vandaag
- De meerwaarde van ervaringsdeskundigheid kunnen toelichten + ook twee mogelijke valkuilen kunnen
benoemen (= kritisch kunnen re ecteren)
- Weten waarvoor ICD staat en waarvoor DSM staat
- Kunnen uitleggen waarvoor de DSM eigenlijk ontworpen is en ook aan de hand van een voorbeeld ook
kunnen duiden in welk opzicht de DSM soms misbruikt wordt + welk verwijt de DSM geregeld krijgt.
(opm: lees in dit verband ook het stuk op pagina 98 en 99 in je boek)
- Kunnen uitleggen aan de man in de straat wat de biopsychosociale benadering inhoudt.
- Eigen visie op onderscheid tussen psychisch ‘normaal’ en ‘abnormaal’ kunnen beargumenteren op
basis van drietal argumenten uit het boek.
- De vier criteria van een “psychiatrische aandoening” kennen en er telkens ook een kritische bedenking
kunnen bij formuleren.
- De onrustwekkende toename van psychische problemen kunnen toelichten aan de hand van een drietal
kritische bedenkingen uit het handboek.
- Een aantal markante vaststellingen op het vlak van geestelijke gezondheidszorg: Onderstaande
onderdelen van dit stuk zullen aan bod komen in het leerpad en zijn te kennen als vaststelling. Niet in
de zin dat je hier details en cijfers van moet van buiten leren. Wel de trend kennen en op basis van deze
leerinhoud een artikel uit bvb de krant kritisch kunnen bespreken: overconsumptie van antidepressiva,
zelfdodingen, geestelijke gezondheidsproblemen bij kinderen en jongeren
H6 - B Schizofreniespectrum - en andere psychotische stoornissen
- De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- De student kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van personen met een psychische
kwetsbaarheid en diens netwerk weergeven, met aandacht voor inclusie.
De studenten kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van een persoon met een
psychische kwetsbaarheid en diens netwerk a eiden uit een concrete casus, met aandacht voor
inclusie.
- De student kan de orthopedagogische ondersteuning voor personen met een psychische
kwetsbaarheid schetsen, met aandacht voor inclusie.
De student kan bijdragen aan een orthopedagogische ondersteuning voor personen met een
psychische kwetsbaarheid
- Je kent het onderscheid tussen illusies, wanen en hallucinaties
- Je begrijpt de diagnose 'psychose' en je kunt deze genuanceerd uitleggen, vanuit psychiatrische
vakterminologie en vanuit de beleving van de persoon.
- Je kunt het onderscheid maken tussen positieve, negatieve, cognitieve en depressieve symptomen bij
psychose. Je kunt voorbeelden geven van de verschillende kenmerken.
- Je kunt de prevalentie, de symptomen, de etiologie en de behandeling bij psychosen toelichten.
- Je kunt aandachtspunten geven in het omgaan met iemand die psychotisch is. Je kunt dit toepassen
op een casus.
© Eveline Vandenberghe 2024
fi fl fi fl fi
, Psychische kwetsbaarheid Pagina 4 van 64 2de semester
Leerpad 2 - H2 Diagnose en behandeling
- De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
- De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- -Begrippen kennen en ook zelf kunnen uitleggen aan “de man in de straat”:
- Duale interacties
- Di erentiaaldiagnose
- Onderscheid syndroom – symptoom
- De drie groepen van psychische functies kennen en kunnen benoemen
- Onderscheid tussen psychische en lichamelijke symptomen kunnen relativeren
- De psychiatrie als medische specialisme kunnen situeren t.o.v. van andere medische (lichamelijke)
disciplines (tip: 3 accentverschillen) ⇢ staat in handboek pag. 89
- Een diagnosticus in de geestelijke gezondheidszorg moet “een maximale betrokkenheid met behoud
van afstand” nastreven. Leg deze stelling uit en gebruik hierbij het begrip “methodisch dualisme” (dit
begrip moet je ook kennen)
- Je moet weten welke elementen worden onderzocht in het diagnostisch proces. Je moet “aan de man
in de straat” kunnen uitleggen aan de hand van een voorbeeld wat er in elk vorm van anamnese
(inclusief aanvullende onderzoeken) gebeurt bv. biogra sche anamnese
- Kunnen uitleggen wat in essentie de bedoeling is van een psychiatrische diagnose (tip: met welke
factoren wordt er rekening gehouden?).
- Het onderscheid kunnen uitleggen tussen een (1) diagnose, (2) een classi catie (zoals de DSM) en (3)
een screening.
- Het begrip epidemiologie kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + een voorbeeld
kunnen geven
- Het begrip etiopathogenese kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + een voorbeeld
kunnen geven
- Het begrip “heritabiliteit” kennen en kunnen uitleggen aan "de man in de straat" + een voorbeeld
kunnen geven.
- Het begrip neurotransmissie kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + de functie kennen
van de volgende neurotranmitters: dopamine , adrenaline en noradrenaline, serotonine
- Weten wat cortisol is en wat het probleem is bij stressgebonden psychiatrische aandoeningen
- het stress kwetsbaarheidsmodel kunnen uitleggen. Andere psychologische modellen zijn ter informatie
eens door te lezen, geen leerstof.
- De drie vormen van psychiatrische behandeltechnieken kunnen benoemen
- Volgende begrippen kennen en ook “aan de man in de straat” kunnen uitleggen: psychofarmaca, ECT,
DBS, lichttherapie
© Eveline Vandenberghe 2024
ff
fi fi fi fi
Overzicht te kennen stof (Handboek)
• H1: Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
• H2: Diagnose en behandeling
• H5: De patiënt met een psychische kwetsbaarheid versus de samenleving
• Vermaatschappelijking van de zorg
• Stigma
• Maatschappelijke kost van de GGZ
• Commercialisering van de zorg
• Werken en wonen
• Euthanasie
• Omgaan met een psychiatrische aandoening
• H6: Ziektebeelden
• Depressieve stemmingsstoornissen
• Bipolaire stemmingsstoornissen
• Stoornissen met lichamelijke symptomen
• Angststoornissen
• Dwang
• Psychotrauma- en stressgerelateerde stoornissen
• Eetstoornissen
• Schizofreniespectrum
• Onderdompeldag
• H9: Middelen
• Inleiding niet
• Geschiedenis niet
• Begrippen p 365
• Beeldvorming p 379
• Orthopedagogische ondersteuning niet
© Eveline Vandenberghe 2024
,Psychische kwetsbaarheid Pagina 2 van 64 2de semester
Leerdoelen en exameninfo
Algemene
• De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid verduidelijken.
De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid op een correcte manier
gebruiken.
• De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
• De student kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van personen met een psychische
kwetsbaarheid en diens netwerk weergeven, met aandacht voor inclusie.
De studenten kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van een persoon met een
psychische kwetsbaarheid en diens netwerk a eiden uit een concrete casus, met aandacht voor
inclusie.
• De student kan de orthopedagogische ondersteuning voor personen met een psychische
kwetsbaarheid schetsen, met aandacht voor inclusie.
De student kan bijdragen aan een orthopedagogische ondersteuning voor personen met een
psychische kwetsbaarheid.
• De student kan actuele orthopedagogische (digitale) methodieken en interventies voor personen met
een psychische kwetsbaarheid opsommen.
• De student kan verduidelijken waarom en hoe diversiteit van invloed is in hulpverleningscontexten en
de ruimere internationale samenleving.
H5 - De patiënt met een psychische kwetsbaarheid versus de samenleving
H6 - I Eetstoornissen
• De verschillende elementen van het spectrum rond kwetsbaarheid m.b.t. voeding en eten kunnen
uitleggen
• De drie begrippen over voedingsproblemen bij kinderen in eigen woorden kunnen uitleggen en/of
kunnen herkennen
• Eetproblemen kunnen onderscheiden van een eetstoornis
• De overeenkomsten tussen verschillende eetstoornissen kunnen uitleggen
• Anorexia nervosa kunnen uitleggen aan de hand van gedragskenmerken en kenmerken in het denken
• Anorexia nervosa: purgerend en restrictief type kunnen beschrijven + onderscheid kunnen maken met
boulemia nervosa
• De risico’s van anorexia nervosa kunnen toelichten
• Boulimia nervosa kunnen uitleggen aan de hand van gedragskenmerken en kenmerken in het denken
• Het onderscheid tussen binge eating en boulimia kunnen uitleggen
• Eetstoornissen kunnen toelichten aan de hand van zichtbare en onzichtbare symptomen. Deze
symptomen herkennen in een casus
• Bio-psychosociaal model qua etiologie kunnen uitleggen bij anorexia/boulimia
• Bio-psychosociaal model qua behandeling kunnen uitleggen bij anorexia/boulimia
• Beschermende factoren kunnen toelichten in functie van preventie
• Adviezen (hoe omgaan met?) kunnen formuleren aansluitend op een casus
© Eveline Vandenberghe 2024
fi fl fi
,Psychische kwetsbaarheid Pagina 3 van 64 2de semester
Leerpad 1 - H1
- De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid verduidelijken
- De student kan de begrippen met betrekking tot psychische kwetsbaarheid op een correcte manier
gebruiken
- Geschiedenis van de psychiatrie: je hoeft geen data en details te kennen, wel de grote lijnen in de
geschiedenis die ons gebracht hebben tot de huidige geestelijke gezondheidszorg.
- In het boek worden eigenlijk 7 periodes onderscheiden om de evolutie van de psychiatrie in te delen:
Een aantal belangrijke namen en gebeurtenissen moet je in de juiste periode kunnen situeren. Enkele
voorbeelden: Hippocrates, de opkomst van de Kerk en congregaties en begin van GGZ, Descartes,
dolhuizen, Pinel, Guislain, Freud, de doorbraak van de Kerk en congregaties en begin van GGZ,
ontstaan van EEG, recht op behandeling, begin ontwikkeling psychofarmaca,
- Paradigmashift in de geestelijke gezondheidszorg: herstelgerichte benadering,
kwartiermaken, ervaringsdeskundigheid
- Terminologie/de nities inzake geestelijke gezondheid: DSM/ICD, biopsychosociale benadering,
‘normaal’ versus ‘pathologisch’
- Kunnen uitleggen wat de paradigmashift betekent in functie van de geestelijke gezondheidszorg van
vandaag
- De meerwaarde van ervaringsdeskundigheid kunnen toelichten + ook twee mogelijke valkuilen kunnen
benoemen (= kritisch kunnen re ecteren)
- Weten waarvoor ICD staat en waarvoor DSM staat
- Kunnen uitleggen waarvoor de DSM eigenlijk ontworpen is en ook aan de hand van een voorbeeld ook
kunnen duiden in welk opzicht de DSM soms misbruikt wordt + welk verwijt de DSM geregeld krijgt.
(opm: lees in dit verband ook het stuk op pagina 98 en 99 in je boek)
- Kunnen uitleggen aan de man in de straat wat de biopsychosociale benadering inhoudt.
- Eigen visie op onderscheid tussen psychisch ‘normaal’ en ‘abnormaal’ kunnen beargumenteren op
basis van drietal argumenten uit het boek.
- De vier criteria van een “psychiatrische aandoening” kennen en er telkens ook een kritische bedenking
kunnen bij formuleren.
- De onrustwekkende toename van psychische problemen kunnen toelichten aan de hand van een drietal
kritische bedenkingen uit het handboek.
- Een aantal markante vaststellingen op het vlak van geestelijke gezondheidszorg: Onderstaande
onderdelen van dit stuk zullen aan bod komen in het leerpad en zijn te kennen als vaststelling. Niet in
de zin dat je hier details en cijfers van moet van buiten leren. Wel de trend kennen en op basis van deze
leerinhoud een artikel uit bvb de krant kritisch kunnen bespreken: overconsumptie van antidepressiva,
zelfdodingen, geestelijke gezondheidsproblemen bij kinderen en jongeren
H6 - B Schizofreniespectrum - en andere psychotische stoornissen
- De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- De student kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van personen met een psychische
kwetsbaarheid en diens netwerk weergeven, met aandacht voor inclusie.
De studenten kan mogelijkheden, ondersteuningsnoden en de beleving van een persoon met een
psychische kwetsbaarheid en diens netwerk a eiden uit een concrete casus, met aandacht voor
inclusie.
- De student kan de orthopedagogische ondersteuning voor personen met een psychische
kwetsbaarheid schetsen, met aandacht voor inclusie.
De student kan bijdragen aan een orthopedagogische ondersteuning voor personen met een
psychische kwetsbaarheid
- Je kent het onderscheid tussen illusies, wanen en hallucinaties
- Je begrijpt de diagnose 'psychose' en je kunt deze genuanceerd uitleggen, vanuit psychiatrische
vakterminologie en vanuit de beleving van de persoon.
- Je kunt het onderscheid maken tussen positieve, negatieve, cognitieve en depressieve symptomen bij
psychose. Je kunt voorbeelden geven van de verschillende kenmerken.
- Je kunt de prevalentie, de symptomen, de etiologie en de behandeling bij psychosen toelichten.
- Je kunt aandachtspunten geven in het omgaan met iemand die psychotisch is. Je kunt dit toepassen
op een casus.
© Eveline Vandenberghe 2024
fi fl fi fl fi
, Psychische kwetsbaarheid Pagina 4 van 64 2de semester
Leerpad 2 - H2 Diagnose en behandeling
- De student kan de etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie van psychische kwetsbaarheid
beschrijven.
- De student kan aantonen wat het belang is van etiologie, classi catie, diagnostiek en prevalentie voor
de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- -Begrippen kennen en ook zelf kunnen uitleggen aan “de man in de straat”:
- Duale interacties
- Di erentiaaldiagnose
- Onderscheid syndroom – symptoom
- De drie groepen van psychische functies kennen en kunnen benoemen
- Onderscheid tussen psychische en lichamelijke symptomen kunnen relativeren
- De psychiatrie als medische specialisme kunnen situeren t.o.v. van andere medische (lichamelijke)
disciplines (tip: 3 accentverschillen) ⇢ staat in handboek pag. 89
- Een diagnosticus in de geestelijke gezondheidszorg moet “een maximale betrokkenheid met behoud
van afstand” nastreven. Leg deze stelling uit en gebruik hierbij het begrip “methodisch dualisme” (dit
begrip moet je ook kennen)
- Je moet weten welke elementen worden onderzocht in het diagnostisch proces. Je moet “aan de man
in de straat” kunnen uitleggen aan de hand van een voorbeeld wat er in elk vorm van anamnese
(inclusief aanvullende onderzoeken) gebeurt bv. biogra sche anamnese
- Kunnen uitleggen wat in essentie de bedoeling is van een psychiatrische diagnose (tip: met welke
factoren wordt er rekening gehouden?).
- Het onderscheid kunnen uitleggen tussen een (1) diagnose, (2) een classi catie (zoals de DSM) en (3)
een screening.
- Het begrip epidemiologie kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + een voorbeeld
kunnen geven
- Het begrip etiopathogenese kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + een voorbeeld
kunnen geven
- Het begrip “heritabiliteit” kennen en kunnen uitleggen aan "de man in de straat" + een voorbeeld
kunnen geven.
- Het begrip neurotransmissie kennen en kunnen uitleggen aan “de man in de straat” + de functie kennen
van de volgende neurotranmitters: dopamine , adrenaline en noradrenaline, serotonine
- Weten wat cortisol is en wat het probleem is bij stressgebonden psychiatrische aandoeningen
- het stress kwetsbaarheidsmodel kunnen uitleggen. Andere psychologische modellen zijn ter informatie
eens door te lezen, geen leerstof.
- De drie vormen van psychiatrische behandeltechnieken kunnen benoemen
- Volgende begrippen kennen en ook “aan de man in de straat” kunnen uitleggen: psychofarmaca, ECT,
DBS, lichttherapie
© Eveline Vandenberghe 2024
ff
fi fi fi fi
