Samenvatting Werkgroep uitwerkingen HLO probleem 1

Heffing lokale overheden werkgroep uitwerkingen
Probleem 1a en 1b
1. Wat is de omvang van de vrijheid die gemeenten en
provincies hebben bij het bepalen van de maatstaf van heffing
of tariefdifferentiatie?
Volgens art. 219 lid 2 Gemw is de gemeenteraad bevoegd die
heffings-maatstaf vast te stellen die zich het beste verhoudt
met het ter zake geldende gemeentebeleid, tenzij in de Gemw
of een andere wet in formele zin een bepaalde heffingsmaatstaf
wordt voorgeschreven. Aan deze vrijheid zijn er echter een
aantal grenzen:
 Verbod op heffing naar draagkracht (laatste zinsnede)
- Bedrag van gemeentelijke belasting mag niet
afhankelijk zijn inkomen, winst of vermogen;
 Gelijkheidsbeginsel
- Gelijke gevallen gelijke behandeling, ongelijke
gevallen ongelijk;
 Evenredigheidsbeginsel
- Gelijke gevallen gelijke behandeling, ongelijke
gevallen ongelijk naar mate van ongelijkheid.

De heffingsmaatstaf is het criterium waarbij de tariefstelling
aansluit, zoals de waarde (OZB), de duur van het verblijf
(toeristenbelasting), het aantal honden (hondenbelasting) etc.
Samen met de tariefstelling is de heffingsmaatstaf in
belangrijke mate verantwoordelijk voor de verdeling van de
belastingdruk over de contribuabelen. De keuze van de
heffingsmaatstaf is, afgezien van specifieke voorschriften van
de wet, aan de eigen verantwoordelijkheid van de gemeente
overgelaten. De gemeenteraad moet bij het maken van de
keuze uiteraard wel rekening houden met het karakter van de
desbetreffende belasting of het desbetreffende recht. Verder is
wettelijk uitgesloten dat een heffingsmaatstaf dat aansluit bij
het inkomen, de winst of het vermogen.

Het tarief is het bedrag of percentage dat per eenheid van de
heffingsmaatstaf wordt geheven. De Gemeentewet bevat
diverse voorschriften over tariefstelling van gemeentelijke
belastingen en rechten. Daarnaast mag het bedrag van een
gemeentelijke belasting niet afhankelijk worden gesteld van het
inkomen, de winst of het vermogen (draagkrachtbeginsel).

, 2. Is die eventuele vrijheid onbeperkt of zijn er grenzen, en zo
ja, wat zijn die grenzen?
Deze vrijheid is niet onbeperkt. Zo moeten gemeenten binnen
de grenzen van de Gemeentewet en de wet in formele zin
blijven. Daarnaast is er een verbod op terugwerkende kracht
wat voortvloeit uit het legaliteitsbeginsel. Terugwerkende
kracht is niet van toepassing als er sprake is van
tariefverlaging.

De belastingrechter is in procedures over de heffing van
gemeentelijke belastingen bevoegd de aan de heffing ten
grondslag liggende belastingverordening te toetsen aan hoger
recht. In Nederland mag een formele wet niet getoetst worden
aan de Grondwet, dit wordt ook wel het verbod van
constitutionele toetsing genoemd. Daarnaast is recent door
de Hoge Raad ook zogenoemde exceptieve toetsing van een
belastingverordening door de rechter aanvaard voor de
gemeentelijke belastingen. Dit kwam naar voren in het arrest
EXCEPTIEVE TOETSING PRECARIOBELASTING, ook wel het
IJSCOKAR-ARREST. Het houdt in dat de rechter bij de toetsing
van een belastingverordening ook rekening moet houden met
formele beginselen zoals het motiveringsbeginsel en het
zorgvuldigheidsbeginsel.


3. Kun je als gemeente zelf nieuwe belastingen introduceren?
Art. 217 Gemeentewet geeft aan welke onderwerpen in de
belastingverordening moeten zijn geregeld. Het gaat bij de
genoemde onderwerpen om de zogenoemde essentialia. In lid 1
is expliciet geregeld dat gemeenten geen andere belastingen
mogen heffen dan de belastingen die in de Gemeentewet of een
andere wet in formele zin zijn genoemd.

Binnen een democratie kunnen belastingen slechts worden
ingevoerd met instemming van de volksvertegenwoordiging. Dit
kan doormiddel van een wet in formele zin die wordt
vastgesteld door de regering en de Staten-Generaal.

Het beginsel dat belastingheffing gebaseerd moet zijn op een
wet wordt het legaliteitsbeginsel genoemd (art. 219
Gemeentewet volgt dit uit). Allereerst geeft een wet in formele
zin aan welke belastingen door gemeenten mogen worden