DEEL 1: Begrip verbintenis & soorten
1 Begrip verbintenis
Verbintenis
Gn definitie in oud BW, wel in RL
Art. 5.1 BW
- Rechtsband ts personen
o Min. 2 personen
o A heeft vorderingsrecht op B (aanspraak bepaalde gedraging, bv.
huur betalen -> genot over huis krijgen)
<-> zakelijk recht = zeggenschap op zaak (bv. eigendom, VG)
o Geldingskracht: enkel geldig ts partijen
<-> zakenrecht = erga omnes
- Ontstaan uit RH of andere gedraging
o RH (def in art. 1.3 BW)
Uit overeenkomst (meerzijdige RH, contract) = rechtsband ts
min. 2 personen met oog op ontstaan rechtsgevolgen
Uit 1zijdige RH
o RF: bv. fout, gebrekkige zaak
o Of uit wet of oneigenlijke contracten (art. 5.3 BW)
- Voorwerp = ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken
o Verbintenis om iets (nt) te doen, verbintenis om iets te geven
(overdracht zakelijk recht)
o Inspannings-/resultaatsverbintenis
o In geld waarneembare vermogenspost bij SE & passief bij SA
- Kan in rechte worden afgedwongen
o Nt vrijwillige uitvoering verbintenis -> afdwingbaarheid in rechte (+
evt. dwangsom)
o <-> natuurlijke verbintenis, vriendschappelijke afspraken
(gentlemen’s agreement)
o Beklemtoond in memorie van toelichting
Natuurlijke verbintenis
Gn definitie in oud BW
Art. 5.2 BW
Juridisch NIET afdwingbaar
Morele plicht of vermogensrechtelijke verbintenis?
- Voorwaarde 1: nt in rechte afdwingbare verbintenis vrijwillig nagekomen? -
> gn recht op terugvordering prestatie
- Voorwaarde 2: gehoudenheid SA door maatschappij als vanzelfsprekend
aanvaard?
- Bv. alimentatieplicht lesbische meemoeder na beëindiging relatie, uitgaven
feitelijk samenwonende partners, betaling begrafeniskosten door nt-
erfgenaam
1
,2 Soorten verbintenis
Indeling volgens voorwerp vd verbintenis
Verbintenis om iets te doen, nt te doen, te geven
- Iets doen = bv. betalen
Iets nt doen = bv. nt concurrentie beding
Iets geven = bv. verkochte G
- Klassiek onderscheid in oud BW MAAR nt meer in boek 5 BW want nt
juridisch relevant
Inspanning- & resultaatsverbintenis (art. 5.72 BW, aanvullend recht)
- Alle verbintenissen zijn 1 vd 2 MAAR contract kan mengeling bevatten
- Relevant voor bewijslast
- IV: bv. dokter opereert verkeerde knie, advocaat gaat nt op tijd in beroep
na vraag cliënt
RV: bv. na operatie knie nog steeds problemen, nt tevreden met
inhoudelijke werk advocaat
- Waarborgverbintenis (garantieverbintenis)
o = versterkte resultaatsverbintenis, contractuele aansprakelijkheid
staat vast als resultaat nt bereikt, zelfs igv overmacht
o NT in boek 5 BW MAAR wel art. 5.46 BW (MVT) & kan in contract
bepaald worden
Indeling volgens aantal voorwerpen
- Cumulatieve verbintenis (art. 5.156 BW)
o Voorwerp = meerdere prestaties, ondeelbaar beschouwd door
partijen
o Alle prestaties uitvoeren (SE kan zicht verzetten tegen gedeeltelijke
uitvoering)
o Bv. verkoop appartement met garage
o Gn bijzondere rechtsgevolgen
- Alternatieve verbintenis (art. 5.157 BW)
o Voorwerp = meerdere prestaties waarvan 1 moet worden uitgevoerd
o SA maakt keuze bij uitvoering + keuze = definitief & onherroepelijk
o Bv. keuze in welke munt lening terugbetalen
- Verbintenis met subsidiaire prestatie (art. 5.158 BW)
o SA kan zich bevrijden door leveren andere prestatie dan
hoofdprestatie
o Nt in oud BW
o = facultatieve verbintenis
Indeling volgens aantal SE’s of SA’s
Vaak 1 SE & 1 SA in contractuele relatie (bv. 1 verhuurder – 1 huurder)
MAAR soms meerdere SE’s/SA’s
=> wat dan met naleving verplichtingen?
Principe = deelbaarheid (art. 5.159 lid 1 BW)
- = verbintenis splitsen in evenveel delen als partijen (verdeling per hoofd,
tenzij contractuele afwijking)
- Bij gezamenlijke/samengevoegde verbintenis (meerdere personen aan
A-/P-zijde)
2
, - Werkt door nr erfG
Bv. A en B huren een appartement voor de som van 800 euro. A overlijdt en heeft 2 erfgenamen X en Y.
Zij kunnen slechts worden aangesproken voor 400 euro.
- Gevolg: complexe juridische relaties
- Nadelen (passieve deelbaarheid = nadelig voor SE)
o Solvabiliteitsprobleem: 1 huurder betaalt nt -> andere huurders
enkel aanspreken voor hun deel
o Administratief: meer administratieve last elke maand kijken of elke
huurder zijn deel heeft betaald)
3 uitz (art. 5.159 lid 2 BW) -> worden NT vermoed
- Hoofdelijkheid (art. 5.160- 5.173 BW)
o = elk subject tot geheel gehouden/gerechtigd, ookal is prestatie
perfect deelbaar
o Actieve OF passieve hoofdelijkheid
Actief (meerdere SE’s, art. 5.170 BW)
Bv. 3 broers erven samen huis -> verkopen -> koper
betaalt aan 1 vd broers -> koper = bevrijd
SE ≠ verplicht volledig bedrag te aanvaarden
Risico: SE die geld ontvangt, verdeelt geld nt met
andere SE’s (veel vertrouwen nodig)
SE kan schuld kwijtschelden MAAR geldt dan enkel voor
zijn deel
Bron: contract OF wet
bv. bankrekening op naam van koppel die beide
handtekeningbevoegdheid hebben
Passief (meerdere SA’s, art. 5.160 BW)
Bv. samen met partner wagen kopen -> elke partner
kan afzonderlijk aangesproken worden tot betaling vd
schuld
Voordelig voor SE (eenvoudigere inning, bescherming
tegen insolvabiliteit 1 SA…)
Vaak toegepast
Bronnen
o Contract
o Wet: bv. art. 50 SW: alle
daders/mededaders/medeplichtigen = hoofdelijk
gehouden tot teruggave/SV
o Gewoonrechtelijke regel: bv. vermoeden van
hoofdelijkheid in handelszaken
o Algemeen rechtsbeginsel: bv.
gemeenschappelijke fout
o Strekt zich uit tot erfG MAAR slechts belope van hun deel in
nalatenschap
Bv. A, B en C zijn hoofdelijk gehouden tot het betalen van de som van 100. A overlijdt en heeft
4 erfgenamen. Elk van hen kan slechts ten belope van 25 worden aangesproken.
o SE kan afstand doen van hoofdelijkheid
≠ afstand van vordering zelf
Uitdrukkelijk OF stilzwijgend
Tav alle SA’s OF tav 1 SA
Uitz: nt bij hoofdelijkheid agv art. 50 SW
3
, o °Belangrijke rechtsgevolgen ts SE & SA (verticaal, obligatio)
Hoofdgevolgen
Eenheid van voorwerp (art. 5.161 BW)
o Keuzerecht = SE kiest 1 SA om aan te spreken
voor geheel bedrag
o Gekozen SA betaalt -> rest = ook bevrijd
o Gemeenschappelijke excepties (mbt voorwerp
verbintenis): kunnen opgeroepen worden door
alle SA’s
bv. ongeldig voorwerp, verjaring
Pluraliteit van rechtsband (art. 5.162 BW)
o Elke SA = eigen rechtsband met SE (met evt.
eigen kenmerken)
o Persoonlijke excepties: enkel geldig in voordeel
van SA die ze kan inroepen
bv. gebrek aan toestemming, onbekwaamheid,
dading
o Andere excepties: ingeroepen door 1 SA &
gunstige invloed op verbintenissen van alle SA’s
bv. persoonlijke kwijtschelding aan 1 SA -> deel
van die SA in mindering brengen
Bijkomende/secundaire gevolgen (art. 5.163 BW)
Ingebrekestelling/vervolging 1 SA -> uitwerking tav alle
SA’s + moratoire i beginnen
Fout 1 SA -> prestatie (levering zaak) kan nt worden
uitgevoerd -> alle SA’s staan in voor waarde zaak + SA
die fout begint staat in voor bijkomende schade
Stuiting verjaring bij 1 SA -> geldig voor alle SA’s
o + °Rechtsgevolgen ts SA’s onderling (horizontaal, contributio) (art.
5.164 BW)
SA die heeft betaalt kan zich verhalen op rest
Als 1 SA insolvabel -> evenredig verdelen over andere SA’s
- Ondeelbaarheid (ondeelbare verbintenis, art. 5.166 BW)
o = gehouden tot het geheel
o Actief of passief
o Natuurlijke ondeelbaarheid = voorwerp kan onmogelijk in
verschillende delen gepresteerd worden (bv. levering renpaard) /
gedeeltelijke uitvoering heeft gn nut
o Bron: contract OF wet (of natuurlijk ondeelbaar)
o ≈ Hoofdelijkheid
Dezelfde rechtsgevolgen
Enige verschil: erfG -> art. 5.167 BW = ondeelbaarheid geldt
ook voor erfG van SA
- Verbintenis in solidum (art. 5.168-169 BW)
o Elke SA = gehouden voor het geheel, ondanks ontbreken
hoofdelijkheid & ondeelbaarheid
o BCA: eenzelfde schade door samenlopende fouten van meerdere
personen
bv.
Operatie misgelopen -> ziekenhuis & arts aanspreken
4
1 Begrip verbintenis
Verbintenis
Gn definitie in oud BW, wel in RL
Art. 5.1 BW
- Rechtsband ts personen
o Min. 2 personen
o A heeft vorderingsrecht op B (aanspraak bepaalde gedraging, bv.
huur betalen -> genot over huis krijgen)
<-> zakelijk recht = zeggenschap op zaak (bv. eigendom, VG)
o Geldingskracht: enkel geldig ts partijen
<-> zakenrecht = erga omnes
- Ontstaan uit RH of andere gedraging
o RH (def in art. 1.3 BW)
Uit overeenkomst (meerzijdige RH, contract) = rechtsband ts
min. 2 personen met oog op ontstaan rechtsgevolgen
Uit 1zijdige RH
o RF: bv. fout, gebrekkige zaak
o Of uit wet of oneigenlijke contracten (art. 5.3 BW)
- Voorwerp = ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken
o Verbintenis om iets (nt) te doen, verbintenis om iets te geven
(overdracht zakelijk recht)
o Inspannings-/resultaatsverbintenis
o In geld waarneembare vermogenspost bij SE & passief bij SA
- Kan in rechte worden afgedwongen
o Nt vrijwillige uitvoering verbintenis -> afdwingbaarheid in rechte (+
evt. dwangsom)
o <-> natuurlijke verbintenis, vriendschappelijke afspraken
(gentlemen’s agreement)
o Beklemtoond in memorie van toelichting
Natuurlijke verbintenis
Gn definitie in oud BW
Art. 5.2 BW
Juridisch NIET afdwingbaar
Morele plicht of vermogensrechtelijke verbintenis?
- Voorwaarde 1: nt in rechte afdwingbare verbintenis vrijwillig nagekomen? -
> gn recht op terugvordering prestatie
- Voorwaarde 2: gehoudenheid SA door maatschappij als vanzelfsprekend
aanvaard?
- Bv. alimentatieplicht lesbische meemoeder na beëindiging relatie, uitgaven
feitelijk samenwonende partners, betaling begrafeniskosten door nt-
erfgenaam
1
,2 Soorten verbintenis
Indeling volgens voorwerp vd verbintenis
Verbintenis om iets te doen, nt te doen, te geven
- Iets doen = bv. betalen
Iets nt doen = bv. nt concurrentie beding
Iets geven = bv. verkochte G
- Klassiek onderscheid in oud BW MAAR nt meer in boek 5 BW want nt
juridisch relevant
Inspanning- & resultaatsverbintenis (art. 5.72 BW, aanvullend recht)
- Alle verbintenissen zijn 1 vd 2 MAAR contract kan mengeling bevatten
- Relevant voor bewijslast
- IV: bv. dokter opereert verkeerde knie, advocaat gaat nt op tijd in beroep
na vraag cliënt
RV: bv. na operatie knie nog steeds problemen, nt tevreden met
inhoudelijke werk advocaat
- Waarborgverbintenis (garantieverbintenis)
o = versterkte resultaatsverbintenis, contractuele aansprakelijkheid
staat vast als resultaat nt bereikt, zelfs igv overmacht
o NT in boek 5 BW MAAR wel art. 5.46 BW (MVT) & kan in contract
bepaald worden
Indeling volgens aantal voorwerpen
- Cumulatieve verbintenis (art. 5.156 BW)
o Voorwerp = meerdere prestaties, ondeelbaar beschouwd door
partijen
o Alle prestaties uitvoeren (SE kan zicht verzetten tegen gedeeltelijke
uitvoering)
o Bv. verkoop appartement met garage
o Gn bijzondere rechtsgevolgen
- Alternatieve verbintenis (art. 5.157 BW)
o Voorwerp = meerdere prestaties waarvan 1 moet worden uitgevoerd
o SA maakt keuze bij uitvoering + keuze = definitief & onherroepelijk
o Bv. keuze in welke munt lening terugbetalen
- Verbintenis met subsidiaire prestatie (art. 5.158 BW)
o SA kan zich bevrijden door leveren andere prestatie dan
hoofdprestatie
o Nt in oud BW
o = facultatieve verbintenis
Indeling volgens aantal SE’s of SA’s
Vaak 1 SE & 1 SA in contractuele relatie (bv. 1 verhuurder – 1 huurder)
MAAR soms meerdere SE’s/SA’s
=> wat dan met naleving verplichtingen?
Principe = deelbaarheid (art. 5.159 lid 1 BW)
- = verbintenis splitsen in evenveel delen als partijen (verdeling per hoofd,
tenzij contractuele afwijking)
- Bij gezamenlijke/samengevoegde verbintenis (meerdere personen aan
A-/P-zijde)
2
, - Werkt door nr erfG
Bv. A en B huren een appartement voor de som van 800 euro. A overlijdt en heeft 2 erfgenamen X en Y.
Zij kunnen slechts worden aangesproken voor 400 euro.
- Gevolg: complexe juridische relaties
- Nadelen (passieve deelbaarheid = nadelig voor SE)
o Solvabiliteitsprobleem: 1 huurder betaalt nt -> andere huurders
enkel aanspreken voor hun deel
o Administratief: meer administratieve last elke maand kijken of elke
huurder zijn deel heeft betaald)
3 uitz (art. 5.159 lid 2 BW) -> worden NT vermoed
- Hoofdelijkheid (art. 5.160- 5.173 BW)
o = elk subject tot geheel gehouden/gerechtigd, ookal is prestatie
perfect deelbaar
o Actieve OF passieve hoofdelijkheid
Actief (meerdere SE’s, art. 5.170 BW)
Bv. 3 broers erven samen huis -> verkopen -> koper
betaalt aan 1 vd broers -> koper = bevrijd
SE ≠ verplicht volledig bedrag te aanvaarden
Risico: SE die geld ontvangt, verdeelt geld nt met
andere SE’s (veel vertrouwen nodig)
SE kan schuld kwijtschelden MAAR geldt dan enkel voor
zijn deel
Bron: contract OF wet
bv. bankrekening op naam van koppel die beide
handtekeningbevoegdheid hebben
Passief (meerdere SA’s, art. 5.160 BW)
Bv. samen met partner wagen kopen -> elke partner
kan afzonderlijk aangesproken worden tot betaling vd
schuld
Voordelig voor SE (eenvoudigere inning, bescherming
tegen insolvabiliteit 1 SA…)
Vaak toegepast
Bronnen
o Contract
o Wet: bv. art. 50 SW: alle
daders/mededaders/medeplichtigen = hoofdelijk
gehouden tot teruggave/SV
o Gewoonrechtelijke regel: bv. vermoeden van
hoofdelijkheid in handelszaken
o Algemeen rechtsbeginsel: bv.
gemeenschappelijke fout
o Strekt zich uit tot erfG MAAR slechts belope van hun deel in
nalatenschap
Bv. A, B en C zijn hoofdelijk gehouden tot het betalen van de som van 100. A overlijdt en heeft
4 erfgenamen. Elk van hen kan slechts ten belope van 25 worden aangesproken.
o SE kan afstand doen van hoofdelijkheid
≠ afstand van vordering zelf
Uitdrukkelijk OF stilzwijgend
Tav alle SA’s OF tav 1 SA
Uitz: nt bij hoofdelijkheid agv art. 50 SW
3
, o °Belangrijke rechtsgevolgen ts SE & SA (verticaal, obligatio)
Hoofdgevolgen
Eenheid van voorwerp (art. 5.161 BW)
o Keuzerecht = SE kiest 1 SA om aan te spreken
voor geheel bedrag
o Gekozen SA betaalt -> rest = ook bevrijd
o Gemeenschappelijke excepties (mbt voorwerp
verbintenis): kunnen opgeroepen worden door
alle SA’s
bv. ongeldig voorwerp, verjaring
Pluraliteit van rechtsband (art. 5.162 BW)
o Elke SA = eigen rechtsband met SE (met evt.
eigen kenmerken)
o Persoonlijke excepties: enkel geldig in voordeel
van SA die ze kan inroepen
bv. gebrek aan toestemming, onbekwaamheid,
dading
o Andere excepties: ingeroepen door 1 SA &
gunstige invloed op verbintenissen van alle SA’s
bv. persoonlijke kwijtschelding aan 1 SA -> deel
van die SA in mindering brengen
Bijkomende/secundaire gevolgen (art. 5.163 BW)
Ingebrekestelling/vervolging 1 SA -> uitwerking tav alle
SA’s + moratoire i beginnen
Fout 1 SA -> prestatie (levering zaak) kan nt worden
uitgevoerd -> alle SA’s staan in voor waarde zaak + SA
die fout begint staat in voor bijkomende schade
Stuiting verjaring bij 1 SA -> geldig voor alle SA’s
o + °Rechtsgevolgen ts SA’s onderling (horizontaal, contributio) (art.
5.164 BW)
SA die heeft betaalt kan zich verhalen op rest
Als 1 SA insolvabel -> evenredig verdelen over andere SA’s
- Ondeelbaarheid (ondeelbare verbintenis, art. 5.166 BW)
o = gehouden tot het geheel
o Actief of passief
o Natuurlijke ondeelbaarheid = voorwerp kan onmogelijk in
verschillende delen gepresteerd worden (bv. levering renpaard) /
gedeeltelijke uitvoering heeft gn nut
o Bron: contract OF wet (of natuurlijk ondeelbaar)
o ≈ Hoofdelijkheid
Dezelfde rechtsgevolgen
Enige verschil: erfG -> art. 5.167 BW = ondeelbaarheid geldt
ook voor erfG van SA
- Verbintenis in solidum (art. 5.168-169 BW)
o Elke SA = gehouden voor het geheel, ondanks ontbreken
hoofdelijkheid & ondeelbaarheid
o BCA: eenzelfde schade door samenlopende fouten van meerdere
personen
bv.
Operatie misgelopen -> ziekenhuis & arts aanspreken
4
