HC1: Inleiding in de forensische psychologie – introductiecollege
Klinische forensische psychologie = wetenschap die zich bezighoudt met afwijkend
(antisociaal) gedrag, persoonlijkheid, cognities, preventie en interventie, diagnostiek en
snijvlak met de andere takken van psychologie (medische, biologische, ontwikkelings,
sociale)
= Afwijkend gedrag bij mensen die een delict hebben gepleegd met een psychische stoornis
(persoonlijkheidsstoornissen, verslavingsproblematiek (bijvoorbeeld gerelateerd met een
psychose), verstandelijke beperking).
Het forensische werkveld
Politiebureau en huis van bewaring (hier zit je in afwachting voor, wanneer je verdacht
wordt ergens van)
Gevangenis en penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) (Onderdeel binnen de
gevangenis waar mensen zitten die zo'n stoornis hebben en daar psychiatrische hulp krijgen)
Pro-Justitia rapportage (NIFP: Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en
Psychologie)
Zorginstellingen:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling
o Forensische woonbegeleiding (F-RIBW) – niveau 1
o Forensisch psychiatrische afdelingen (FPA) – niveau 2
o Forensisch psychiatrische klinieken (FPK) – niveau 3
o Forensische verslavingszorgklinieken (FVK)
o Forensisch psychiatrische centra (FPC) = Tbs-kliniek – niveau 4
Verschillende vormen van instellingen
Residentieel intramuraal (zorg binnen de muren)
Ambulant extramuraal (zorg buiten de muren)
Beide transmuraal (zorg binnen en buiten de muren)
Criminele carrière start vaak op jonge leeftijd. Hoe eerder je de fout in gaat, hoe
hardnekkiger de problemen. Het is dan ook een blijvende problematiek, denk hierbij aan de
moeite om een baan te krijgen.
4 thema’s centraal in deze cursus
Geschiedenis, wetgeving en organisatie
Verklaringsmodellen
Uitingen
Risicotaxatie
,Geschiedenis forensische psychologie
Oorsprong van de ‘forensische psychologie’
Hippocrates
460-377 v. Christus
middeleeuwen
Ca. 500-1500 onder curatele van familie machtiging voor oplsuiting
Voor de Verlichting
Bezeten: heksenvervolging
15e eeuw: Dolhuizen Johannes Wier (1515-1588)
(m.n. 16e en 17e eeuw)
Hippocrates: was een medicus en werd betrokken bij een rechtszaak. Er werd in deze
rechtszaak een geestte zieke verdacht en misschien moet die een mindere straf krijgen door
die ‘ziekte’.
Middeleeuwen: in deze tijd werd er gesproken over de onnozele, die gingen ze onder
curatele stellen. De familie was dan verantwoordelijk voor die persoon en als die persoon
iets deed kreeg die familie een boete of straf voor die persoon. Dus je kreeg dan als familie
het recht om bijvoorbeeld je kind op te sluiten
Voor de verlichting: eerste (oprichting dolhuizen, voorloper forensische klinieken) tweede
(heksenvervolgingen, ze waren ervan overtuigd dat die mensen bezeten waren en genezen
moesten worden) derde (Johannes Wier: Nederlandse wetenschapper. Hij was de eerste die
dacht misschien is het iets natuurlijks, meer hersen gerelateerd)
Een ommekeer: de verlichting
De verlichting: iedereen van ons kan vanaf de geboorte beslissen tussen goed of kwaad, dus
iedereen krijgt dezelfde straf ongeacht welke leeftijd. Dus iedereen is gelijk voor de wet.
In Frankrijk ontwikkelde ze de code penal (= een wetboek). Dus er zijn regels gekomen waar
de rechter zich aan moest houden. Daarvoor lag alle recht bij de rechter en kon hij een straf
op leggen die hij wilde. De straffen uit de code penal waren wel extreem (denk aan de
doodstraf)
18e eeuw Franse revolutie het verlichte denken
1810 Code Pénal (FR)
1809 in NL Crimineel wetboek
1811 Code Pénal (NL)
1886 invoering wetboek van strafrecht
Meer aandacht psychische afwijkingen
o Natuurwetenschappelijke benadering
Engeland: ‘moral treatment’
Enkele wettelijke regelingen voor opsluiting psychisch gestoorden
,19e eeuw
In parijs hadden we Pinel, een medicus die zei dat er een manie sans delire bestond. Vóór
pinel dachten mensen altijd dat als iemand een delict pleegde dat die een beperking had en
een laag IQ. Maar door Pinel zagen ze in dat dat niet zo was en dat het ook mensen kunnen
zijn met een normaal intellect.
Pinel: ‘manie sans délire’ = gemoedstoestand zonder aantasting van het verstand
Steeds meer rechtszaken waarin de dader niet gestraft werd op grond van de
geestelijke toestand
1841 eerste krankzinnigenwet toezicht en verbetering (die mensen zijn
ziek en moeten daarvoor toezicht krijgen (verbeteringsgesticht).
1884 nieuwe krankzinnigenwet
1993 Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen
(BOPZ)
Vier verklaringen van psychische stoornissen
Erfelijkheid
o Psychologische kenmerken geërfd van voorouders
o Erfelijkheid van crimineel gedrag
o Cesare Lombroso Immoreel gedrag af te leiden uit uiterlijke kenmerken
Degeneratie = een achteruitgang van bepaalde kenmerken die worden overgeërfd.
Moraliteit is vooruitgang, immoraliteit is achteruitgang. Bepaalde kenmerken van de
mensen verslechteren wat leidt tot immoraliteit.
Evolutie = men wordt moreel (moraliteit). Devolutie = men wordt meer immoreel
(immoraliteit)
Neurologische verklaringen
Strafrecht jeugdigen in 19e/20e eeuw
Eerder werd er geen onderscheid gemaakt tussen kind en volwassene.
Tijdens Code Pénal: ‘zonder oordeel des onderscheids’ werd opgelegd aan
jongeren onder de 16 jaar. Worden minder bestraft, kinderen onder de 10 jaar
worden helemaal niet bestraft.
1905 invoering kinderwetten (mensen onder 18 jaar zijn speciale wetten voor)
Van straffen en wreking naar verbetering
Staat in het teken van verschuiving naar moderne strafrechtsschool: belang dader, niet de
daad:
Gericht op herstel/verbetering om recidive te voorkomen.
Rechtvaardige straf
Mildere straffen, maar garantie veiligheid burgers?
, 20e eeuw
Voorstel Van Hamel
Lichtere vergrijpen zwaardere vergrijpen zeer zware gevallen
Maatregel of straf Behandeling en Terbeschikkingstelling
opleggen ter verpleging van lange van de regering (TBR);
afschrikking, niet te duur. behandeling van 10 jaar
heftig. en daarna verder
overweging.
1928 “psychopatenwetten” ogenomen in het strafrecht; TBS van de
Regering (TBR) en verpleging
1933 stopwet veel nieuwe instellingen
Ontwikkeling na de tweede wereldoorlog
Commissie naoorlogs strafrecht genuanceerde opvattingen
Utrechtse school belangrijke mensen: Baan, Pompe en Kempe, (Nu te linken aan:
Pieterbaan centrum, pompekliniek) internationaal toonaangevend.
Betere zorg voor gevangenen en ook speciale zorg voor gedetineerden met een
psychische stoornis
Jaren 60 toename duur tbs-maatregel
Ca. 1995 introductie Longstay-afdelingen
Basiswetgeving TBS
ontstond een veranderde tijdsgeest met meer nadruk op Binnen enkele decennia
1971 zelfbeschikking en tolerantie van andere leefstijlen (antipsychiatrie) ontstond een groep
patiënten met ernstige
TBR --> TBS psychiatrische
1988
ziektebeelden waaraan
Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische ziekenhuizen (wet geen intensieve zorg en
1993 BOPZ) begeleiding werd gegeven
en die in sommige
gevallen overlast
veroorzaakten. BOPZ ingrijpen niet (lang genoeg) mogelijk.
Klinische forensische psychologie = wetenschap die zich bezighoudt met afwijkend
(antisociaal) gedrag, persoonlijkheid, cognities, preventie en interventie, diagnostiek en
snijvlak met de andere takken van psychologie (medische, biologische, ontwikkelings,
sociale)
= Afwijkend gedrag bij mensen die een delict hebben gepleegd met een psychische stoornis
(persoonlijkheidsstoornissen, verslavingsproblematiek (bijvoorbeeld gerelateerd met een
psychose), verstandelijke beperking).
Het forensische werkveld
Politiebureau en huis van bewaring (hier zit je in afwachting voor, wanneer je verdacht
wordt ergens van)
Gevangenis en penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) (Onderdeel binnen de
gevangenis waar mensen zitten die zo'n stoornis hebben en daar psychiatrische hulp krijgen)
Pro-Justitia rapportage (NIFP: Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en
Psychologie)
Zorginstellingen:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling
o Forensische woonbegeleiding (F-RIBW) – niveau 1
o Forensisch psychiatrische afdelingen (FPA) – niveau 2
o Forensisch psychiatrische klinieken (FPK) – niveau 3
o Forensische verslavingszorgklinieken (FVK)
o Forensisch psychiatrische centra (FPC) = Tbs-kliniek – niveau 4
Verschillende vormen van instellingen
Residentieel intramuraal (zorg binnen de muren)
Ambulant extramuraal (zorg buiten de muren)
Beide transmuraal (zorg binnen en buiten de muren)
Criminele carrière start vaak op jonge leeftijd. Hoe eerder je de fout in gaat, hoe
hardnekkiger de problemen. Het is dan ook een blijvende problematiek, denk hierbij aan de
moeite om een baan te krijgen.
4 thema’s centraal in deze cursus
Geschiedenis, wetgeving en organisatie
Verklaringsmodellen
Uitingen
Risicotaxatie
,Geschiedenis forensische psychologie
Oorsprong van de ‘forensische psychologie’
Hippocrates
460-377 v. Christus
middeleeuwen
Ca. 500-1500 onder curatele van familie machtiging voor oplsuiting
Voor de Verlichting
Bezeten: heksenvervolging
15e eeuw: Dolhuizen Johannes Wier (1515-1588)
(m.n. 16e en 17e eeuw)
Hippocrates: was een medicus en werd betrokken bij een rechtszaak. Er werd in deze
rechtszaak een geestte zieke verdacht en misschien moet die een mindere straf krijgen door
die ‘ziekte’.
Middeleeuwen: in deze tijd werd er gesproken over de onnozele, die gingen ze onder
curatele stellen. De familie was dan verantwoordelijk voor die persoon en als die persoon
iets deed kreeg die familie een boete of straf voor die persoon. Dus je kreeg dan als familie
het recht om bijvoorbeeld je kind op te sluiten
Voor de verlichting: eerste (oprichting dolhuizen, voorloper forensische klinieken) tweede
(heksenvervolgingen, ze waren ervan overtuigd dat die mensen bezeten waren en genezen
moesten worden) derde (Johannes Wier: Nederlandse wetenschapper. Hij was de eerste die
dacht misschien is het iets natuurlijks, meer hersen gerelateerd)
Een ommekeer: de verlichting
De verlichting: iedereen van ons kan vanaf de geboorte beslissen tussen goed of kwaad, dus
iedereen krijgt dezelfde straf ongeacht welke leeftijd. Dus iedereen is gelijk voor de wet.
In Frankrijk ontwikkelde ze de code penal (= een wetboek). Dus er zijn regels gekomen waar
de rechter zich aan moest houden. Daarvoor lag alle recht bij de rechter en kon hij een straf
op leggen die hij wilde. De straffen uit de code penal waren wel extreem (denk aan de
doodstraf)
18e eeuw Franse revolutie het verlichte denken
1810 Code Pénal (FR)
1809 in NL Crimineel wetboek
1811 Code Pénal (NL)
1886 invoering wetboek van strafrecht
Meer aandacht psychische afwijkingen
o Natuurwetenschappelijke benadering
Engeland: ‘moral treatment’
Enkele wettelijke regelingen voor opsluiting psychisch gestoorden
,19e eeuw
In parijs hadden we Pinel, een medicus die zei dat er een manie sans delire bestond. Vóór
pinel dachten mensen altijd dat als iemand een delict pleegde dat die een beperking had en
een laag IQ. Maar door Pinel zagen ze in dat dat niet zo was en dat het ook mensen kunnen
zijn met een normaal intellect.
Pinel: ‘manie sans délire’ = gemoedstoestand zonder aantasting van het verstand
Steeds meer rechtszaken waarin de dader niet gestraft werd op grond van de
geestelijke toestand
1841 eerste krankzinnigenwet toezicht en verbetering (die mensen zijn
ziek en moeten daarvoor toezicht krijgen (verbeteringsgesticht).
1884 nieuwe krankzinnigenwet
1993 Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen
(BOPZ)
Vier verklaringen van psychische stoornissen
Erfelijkheid
o Psychologische kenmerken geërfd van voorouders
o Erfelijkheid van crimineel gedrag
o Cesare Lombroso Immoreel gedrag af te leiden uit uiterlijke kenmerken
Degeneratie = een achteruitgang van bepaalde kenmerken die worden overgeërfd.
Moraliteit is vooruitgang, immoraliteit is achteruitgang. Bepaalde kenmerken van de
mensen verslechteren wat leidt tot immoraliteit.
Evolutie = men wordt moreel (moraliteit). Devolutie = men wordt meer immoreel
(immoraliteit)
Neurologische verklaringen
Strafrecht jeugdigen in 19e/20e eeuw
Eerder werd er geen onderscheid gemaakt tussen kind en volwassene.
Tijdens Code Pénal: ‘zonder oordeel des onderscheids’ werd opgelegd aan
jongeren onder de 16 jaar. Worden minder bestraft, kinderen onder de 10 jaar
worden helemaal niet bestraft.
1905 invoering kinderwetten (mensen onder 18 jaar zijn speciale wetten voor)
Van straffen en wreking naar verbetering
Staat in het teken van verschuiving naar moderne strafrechtsschool: belang dader, niet de
daad:
Gericht op herstel/verbetering om recidive te voorkomen.
Rechtvaardige straf
Mildere straffen, maar garantie veiligheid burgers?
, 20e eeuw
Voorstel Van Hamel
Lichtere vergrijpen zwaardere vergrijpen zeer zware gevallen
Maatregel of straf Behandeling en Terbeschikkingstelling
opleggen ter verpleging van lange van de regering (TBR);
afschrikking, niet te duur. behandeling van 10 jaar
heftig. en daarna verder
overweging.
1928 “psychopatenwetten” ogenomen in het strafrecht; TBS van de
Regering (TBR) en verpleging
1933 stopwet veel nieuwe instellingen
Ontwikkeling na de tweede wereldoorlog
Commissie naoorlogs strafrecht genuanceerde opvattingen
Utrechtse school belangrijke mensen: Baan, Pompe en Kempe, (Nu te linken aan:
Pieterbaan centrum, pompekliniek) internationaal toonaangevend.
Betere zorg voor gevangenen en ook speciale zorg voor gedetineerden met een
psychische stoornis
Jaren 60 toename duur tbs-maatregel
Ca. 1995 introductie Longstay-afdelingen
Basiswetgeving TBS
ontstond een veranderde tijdsgeest met meer nadruk op Binnen enkele decennia
1971 zelfbeschikking en tolerantie van andere leefstijlen (antipsychiatrie) ontstond een groep
patiënten met ernstige
TBR --> TBS psychiatrische
1988
ziektebeelden waaraan
Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische ziekenhuizen (wet geen intensieve zorg en
1993 BOPZ) begeleiding werd gegeven
en die in sommige
gevallen overlast
veroorzaakten. BOPZ ingrijpen niet (lang genoeg) mogelijk.
