Samenvatting humane
levenscyclus 2
Hoorcolleges:
Hoorcollege 1: Onderzoeksvraag en studiedesign
Datum: maandag 6 januari
Wetenschappelijke inleiding:
- Heeft een titel die de lading dekt
- Heeft een duidelijke achtergrond van het probleem
- Bevat de maatschappelijke relevantie van het probleem
- Heeft de resultaten uit voorgaand onderzoek
- Heeft een research gap
- Bevat een onderzoeksvraag
- Bevat een korte beschrijving van de onderzoeksopzet
Onderzoeksopzet:
De opzet bevat de volgende dingen:
- Een studie design
- Onderzoekspopulatie
- De onafhankelijke variabele (interventie, blootstelling, determinant);
inclusief hoe je gaat meten
- De afhankelijke variabele; inclusief hoe je die gaat meten
- Controle
- Studieduur indien van toepassing
Je kan dus gebruik maken van PICO
P: patiënt/populatie
I: interventie/blootstelling/determinant
C: Controle/vergelijking
O: Outcome (uitkomstmaat)
,Hoorcollege 2: DOHaD
Datum: maandag 6 januari
DOHAD: development origins of health and disease
Hoofdstuk 18:
Tussen 1900-1950 was er een toename van hart- en vaatziekten. Men dacht
eerst dat dit een welvaartziekte was, maar het kwam eigenlijk door een laag
geboorte gewicht.
Onderzoek heeft een connectie getoond tussen het gewicht bij de geboorte en
het ontstaan van ziektes op volwassen leeftijd. Studies toonden een verband
tussen het geboortegewicht en het sterven aan hart- en vaatziekten als 60- en
70 jarige, naarmate het geboortegewicht lager was de groter de kans is op het
ontwikkelen van deze ziekte. Overeenkomstige verbanden werden ook getoond
voor het ontstaan van diabetes mellitus II. Deze associaties werden aangetoond
over de hele range van geboortegewichten, dus voor de 10 e en 90e percentiel.
Volwassenen die tijdens de hongerwinter geboren zijn, hebben op latere leeftijd
vaker de diagnose gekregen van hart- en vaatziekten en/of diabetes mellitus II.
Dit komt doordat tijdens de zwangerschap de moeder ondervoed was.
Ondervoeding tijdens de zwangerschap bereidt de foetus voor op een
caloriearme omgeving, in dat geval komt het thrifty phenotype niet tot uiting
omdat ze niet in een caloriearme omgeving komen. Maar bij de Leningrag
Famine komt het thrifty genotype wel tot uiting omdat de hongerwinter doorging
naar hun geboorte.
Dit heeft allemaal geleid tot de hypothese dat ‘ervaringen’ in de vroege
levensfase een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van ziektes. Nadat deze
eerste observaties waren gedaan, werd de foetale groeivertraging (die leidde tot
het lagere geboortegewicht) als oorzaak beschouwd voor het ontstaan van
ziekte. Tegenwoordig wordt echter het lagere geboortegewicht gezien als een
(surrogaat) maat voor een minder optimale intra-uteriene situatie. Dit inzicht
kwam met name tot stand toen duidelijk werd dat volwassenen, waarvan de
moeder in het eerste trimester van de zwangerschap honger had geleden en die
geboren waren met een normaal geboortegewicht, op vol wassen leeftijd
eveneens een verhoogd risico liepen om hart- en vaatziekten, overgewicht en
diabetes mellitus type II te ontwikkelen.
Bij de conceptie ontvangt ieder mens genetische informatie van beide ouders.
Op basis van deze informatie zal het embryo zich ontwikkelen in de baarmoeder.
Om deze ontwikkeling optimaal te laten verlopen is een aantal voorwaarden
noodzakelijk. De placenta moet goed functioneren, waardoor de foetus van
voldoende nutriënten en zuurstof via de placenta en navelstreng wordt voorzien.
Bovendien moet de moeder in een
optimale endocriene toestand verkeren.
Als één of meerdere van deze factoren
verstoord zijn, zal de foetus reageren
met aanpassingen in stofwisseling,
lichaamssamenstelling en bloedstroom.
,Hierdoor bereidt de foetus zich voor om overeenkomstige ‘ongunstige’
omstandigheden later in het leven goed te kunnen weerstaan. Dit fenomeen
wordt plasticiteit (development plasticity) van de ontwikkeling genoemd. Het
houdt in dat de ontwikkeling van fysiologische en metabole eigenschappen wordt
bepaald door factoren uit de omgeving (figuur 18.1). Dit kan betekenen dat
wanneer de omstandigheden in het latere leven verschillen van die in de vroege
fase van het leven fysiologische en metabole eigenschappen niet goed zijn
ingesteld voor deze ‘nieuwe’ situatie. De kans op het ontstaan van ziekten
neemt hierdoor toe.
Om dit fenomeen te begrijpen is een aantal kenmerken van belang:
- De uitwisseling hangt deels af van het soort signaal dat wordt gegeven.
- Er zijn kritieke perioden waarin organen zich kunnen aanpassen. Tijdens
deze perioden zijn organen het meest gevoelig voor verstoringen.
Aanpassingen in deze fase hebben levenslange gevolgen. (denk aan
softenon verstoring)
- De tijd waarin organen zich kunnen aanpassen is beperkt. Zodra organen
volledig ontwikkeld zijn, kunnen ze niet meer veranderen. Hoe lang een
orgaan gevoelig is, hangt af van het type orgaan. Bijvoorbeeld, de
hersenen blijven langer gevoelig dan het hart.
- Niet alle slechte omgevingsfactoren zorgen voor aanpassingen tijdens de
vroege ontwikkeling. Sommige factoren veroorzaken schade en leiden tot
afwijkingen in de normale ontwikkeling van een orgaan. Bijvoorbeeld roken
leidt tot ademhalingsproblemen.
Het embryo of de foetus kunnen op verschillende manieren reageren op signalen
uit de omgeving.
- Het kan gaan om tijdelijke responsen die een evenwicht moeten
herstellen. Deze leiden niet tot veranderingen in ontwikkelingstrajecten.
- Er zijn echter ook situaties waarin de omgevingsfactor chronisch of steeds
terugkerend aanwezig is en hierdoor de tijdelijke homeostatische
aanpassingen niet meer voldoende zijn en het ontwikkelingstraject
veranderd moet worden.
- De respons die optreedt als gevolg van een prikkel of signaal is niet in
eerste instantie een fysiologische aanpassing die van onmiddellijk
voordeel is voor het ontwikkelende embryo/foetus, maar een voorspellend
antwoord vormt op een verwachte situatie later in het leven. Deze respons
is dus gericht op het verhogen van de overlevingskansen in een te
verwachten leefsituatie. Dit wordt de predictieve, adaptieve respons (PAR)
genoemd.
Het PAR-concept laat zien dat de relatie
tussen de voorspelde situatie tijdens de
, ontwikkeling en de actuele situatie op volwassen leeftijd niet lineair is (figuur
18.2). Dit wordt de predictieve, adaptieve respons (PAR) genoemd en betekent
dus eigenlijk dat een baby zich tijdens de zwangerschap aanpast aan de
omgeving waarin hij of zij denkt te zullen leven. Als de moeder bijvoorbeeld niet
genoeg eten krijgt, denkt de baby dat er buiten de buik ook weinig eten zal zijn.
De baby past zich dan aan om beter om te gaan met weinig voedsel. Maar als de
baby na de geboorte in een omgeving komt waar er wel genoeg eten is, kan dit
leiden tot gezondheidsproblemen zoals overgewicht of diabetes, omdat het
lichaam van de baby nog steeds is ingesteld op een omgeving met weinig
voedsel. Tijdens de zwangerschap past een baby zich aan op basis van wat hij of
zij ervaart. Omdat de groei van de foetus wordt beïnvloed door de moeder,
weerspiegelt de groei van de foetus minder de genetische mogelijkheden van de
baby. De eigenschappen die zorgen voor een goede gezondheid zijn gelukkig
niet strikt beperkt, maar variëren. Daarom zijn er verschillende omgevingen
waarin mensen optimaal gezond kunnen zijn, hoewel er een bovengrens is.
Een goede toereikende PAR zorgt ervoor dat een orgaan zo is aangepast dat het
tijdens het volwassen leven optimaal functioneert. Een slechte ontoereikende
PAR leidt tot aanpassingen die de gezondheid verminderen, wat het risico op
ziekten verhoogt. Ook kan het leiden tot asymmetrische IUGR, een aandoeinig
waarbij het verwachte lichaamsgewich afwijkt van de daadwerkelijke.
PAR's zorgen voor blijvende veranderingen in het lichaam, veroorzaakt door
epigenetische veranderingen. Voeding, leefstijl en gedrag van de moeder kunnen
het DNA veranderen, wat invloed heeft op de genexpressie en de productie van
eiwitten en hormonen. Hierdoor veranderen de fysiologische eigenschappen van
de baby.
Het PAR-model gaat ervan uit dat de foetus of pasgeborene voortdurend
informatie van de moeder ontvangt over de omgeving. Voeding is waarschijnlijk
het belangrijkste om te overleven, dus systemen zoals metabolisme, groei,
voortplanting en stresstolerantie zijn het meest gevoelig voor aanpassing.
Het PAR-concept voorspelt de situatie op latere leeftijd. Soms klopt deze
voorspelling niet. Als een foetus onvoldoende voeding heeft gekregen en zich
heeft voorbereid op een leven met weinig voedsel, kan het lichaam van de baby
niet goed omgaan met een normaal voedselaanbod. Dit kan leiden tot een
verhoogde kans op overgewicht bij kinderen met een laag geboortegewicht.
De gevolgen van een tijdelijke slechte situatie tijdens de vroege ontwikkeling
kunnen generaties lang doorwerken. Veranderingen in
DNA-methylering kunnen worden doorgegeven aan
volgende generaties, wat het risico op hart- en
vaatziekten, insuline-intolerantie en andere problemen
verhoogt. Ook zien we blijvende veranderingen in de
voortplanting: kinderen van vrouwen die tijdens de
Hongerwinter honger hebben geleden, hebben
gemiddeld een lager geboortegewicht. Dit is ook
aangetoond in onderzoek met ratten.
Er zijn ook andere factoren die tijdens de vroege
ontwikkeling invloed kunnen hebben op hoe het lichaam zich aanpast. Hier zijn
enkele voorbeelden:
- Hormoonverstorende stoffen: Stoffen zoals pesticiden kunnen de
hormonen van een baby verstoren. Dit kan blijvende gevolgen hebben
levenscyclus 2
Hoorcolleges:
Hoorcollege 1: Onderzoeksvraag en studiedesign
Datum: maandag 6 januari
Wetenschappelijke inleiding:
- Heeft een titel die de lading dekt
- Heeft een duidelijke achtergrond van het probleem
- Bevat de maatschappelijke relevantie van het probleem
- Heeft de resultaten uit voorgaand onderzoek
- Heeft een research gap
- Bevat een onderzoeksvraag
- Bevat een korte beschrijving van de onderzoeksopzet
Onderzoeksopzet:
De opzet bevat de volgende dingen:
- Een studie design
- Onderzoekspopulatie
- De onafhankelijke variabele (interventie, blootstelling, determinant);
inclusief hoe je gaat meten
- De afhankelijke variabele; inclusief hoe je die gaat meten
- Controle
- Studieduur indien van toepassing
Je kan dus gebruik maken van PICO
P: patiënt/populatie
I: interventie/blootstelling/determinant
C: Controle/vergelijking
O: Outcome (uitkomstmaat)
,Hoorcollege 2: DOHaD
Datum: maandag 6 januari
DOHAD: development origins of health and disease
Hoofdstuk 18:
Tussen 1900-1950 was er een toename van hart- en vaatziekten. Men dacht
eerst dat dit een welvaartziekte was, maar het kwam eigenlijk door een laag
geboorte gewicht.
Onderzoek heeft een connectie getoond tussen het gewicht bij de geboorte en
het ontstaan van ziektes op volwassen leeftijd. Studies toonden een verband
tussen het geboortegewicht en het sterven aan hart- en vaatziekten als 60- en
70 jarige, naarmate het geboortegewicht lager was de groter de kans is op het
ontwikkelen van deze ziekte. Overeenkomstige verbanden werden ook getoond
voor het ontstaan van diabetes mellitus II. Deze associaties werden aangetoond
over de hele range van geboortegewichten, dus voor de 10 e en 90e percentiel.
Volwassenen die tijdens de hongerwinter geboren zijn, hebben op latere leeftijd
vaker de diagnose gekregen van hart- en vaatziekten en/of diabetes mellitus II.
Dit komt doordat tijdens de zwangerschap de moeder ondervoed was.
Ondervoeding tijdens de zwangerschap bereidt de foetus voor op een
caloriearme omgeving, in dat geval komt het thrifty phenotype niet tot uiting
omdat ze niet in een caloriearme omgeving komen. Maar bij de Leningrag
Famine komt het thrifty genotype wel tot uiting omdat de hongerwinter doorging
naar hun geboorte.
Dit heeft allemaal geleid tot de hypothese dat ‘ervaringen’ in de vroege
levensfase een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van ziektes. Nadat deze
eerste observaties waren gedaan, werd de foetale groeivertraging (die leidde tot
het lagere geboortegewicht) als oorzaak beschouwd voor het ontstaan van
ziekte. Tegenwoordig wordt echter het lagere geboortegewicht gezien als een
(surrogaat) maat voor een minder optimale intra-uteriene situatie. Dit inzicht
kwam met name tot stand toen duidelijk werd dat volwassenen, waarvan de
moeder in het eerste trimester van de zwangerschap honger had geleden en die
geboren waren met een normaal geboortegewicht, op vol wassen leeftijd
eveneens een verhoogd risico liepen om hart- en vaatziekten, overgewicht en
diabetes mellitus type II te ontwikkelen.
Bij de conceptie ontvangt ieder mens genetische informatie van beide ouders.
Op basis van deze informatie zal het embryo zich ontwikkelen in de baarmoeder.
Om deze ontwikkeling optimaal te laten verlopen is een aantal voorwaarden
noodzakelijk. De placenta moet goed functioneren, waardoor de foetus van
voldoende nutriënten en zuurstof via de placenta en navelstreng wordt voorzien.
Bovendien moet de moeder in een
optimale endocriene toestand verkeren.
Als één of meerdere van deze factoren
verstoord zijn, zal de foetus reageren
met aanpassingen in stofwisseling,
lichaamssamenstelling en bloedstroom.
,Hierdoor bereidt de foetus zich voor om overeenkomstige ‘ongunstige’
omstandigheden later in het leven goed te kunnen weerstaan. Dit fenomeen
wordt plasticiteit (development plasticity) van de ontwikkeling genoemd. Het
houdt in dat de ontwikkeling van fysiologische en metabole eigenschappen wordt
bepaald door factoren uit de omgeving (figuur 18.1). Dit kan betekenen dat
wanneer de omstandigheden in het latere leven verschillen van die in de vroege
fase van het leven fysiologische en metabole eigenschappen niet goed zijn
ingesteld voor deze ‘nieuwe’ situatie. De kans op het ontstaan van ziekten
neemt hierdoor toe.
Om dit fenomeen te begrijpen is een aantal kenmerken van belang:
- De uitwisseling hangt deels af van het soort signaal dat wordt gegeven.
- Er zijn kritieke perioden waarin organen zich kunnen aanpassen. Tijdens
deze perioden zijn organen het meest gevoelig voor verstoringen.
Aanpassingen in deze fase hebben levenslange gevolgen. (denk aan
softenon verstoring)
- De tijd waarin organen zich kunnen aanpassen is beperkt. Zodra organen
volledig ontwikkeld zijn, kunnen ze niet meer veranderen. Hoe lang een
orgaan gevoelig is, hangt af van het type orgaan. Bijvoorbeeld, de
hersenen blijven langer gevoelig dan het hart.
- Niet alle slechte omgevingsfactoren zorgen voor aanpassingen tijdens de
vroege ontwikkeling. Sommige factoren veroorzaken schade en leiden tot
afwijkingen in de normale ontwikkeling van een orgaan. Bijvoorbeeld roken
leidt tot ademhalingsproblemen.
Het embryo of de foetus kunnen op verschillende manieren reageren op signalen
uit de omgeving.
- Het kan gaan om tijdelijke responsen die een evenwicht moeten
herstellen. Deze leiden niet tot veranderingen in ontwikkelingstrajecten.
- Er zijn echter ook situaties waarin de omgevingsfactor chronisch of steeds
terugkerend aanwezig is en hierdoor de tijdelijke homeostatische
aanpassingen niet meer voldoende zijn en het ontwikkelingstraject
veranderd moet worden.
- De respons die optreedt als gevolg van een prikkel of signaal is niet in
eerste instantie een fysiologische aanpassing die van onmiddellijk
voordeel is voor het ontwikkelende embryo/foetus, maar een voorspellend
antwoord vormt op een verwachte situatie later in het leven. Deze respons
is dus gericht op het verhogen van de overlevingskansen in een te
verwachten leefsituatie. Dit wordt de predictieve, adaptieve respons (PAR)
genoemd.
Het PAR-concept laat zien dat de relatie
tussen de voorspelde situatie tijdens de
, ontwikkeling en de actuele situatie op volwassen leeftijd niet lineair is (figuur
18.2). Dit wordt de predictieve, adaptieve respons (PAR) genoemd en betekent
dus eigenlijk dat een baby zich tijdens de zwangerschap aanpast aan de
omgeving waarin hij of zij denkt te zullen leven. Als de moeder bijvoorbeeld niet
genoeg eten krijgt, denkt de baby dat er buiten de buik ook weinig eten zal zijn.
De baby past zich dan aan om beter om te gaan met weinig voedsel. Maar als de
baby na de geboorte in een omgeving komt waar er wel genoeg eten is, kan dit
leiden tot gezondheidsproblemen zoals overgewicht of diabetes, omdat het
lichaam van de baby nog steeds is ingesteld op een omgeving met weinig
voedsel. Tijdens de zwangerschap past een baby zich aan op basis van wat hij of
zij ervaart. Omdat de groei van de foetus wordt beïnvloed door de moeder,
weerspiegelt de groei van de foetus minder de genetische mogelijkheden van de
baby. De eigenschappen die zorgen voor een goede gezondheid zijn gelukkig
niet strikt beperkt, maar variëren. Daarom zijn er verschillende omgevingen
waarin mensen optimaal gezond kunnen zijn, hoewel er een bovengrens is.
Een goede toereikende PAR zorgt ervoor dat een orgaan zo is aangepast dat het
tijdens het volwassen leven optimaal functioneert. Een slechte ontoereikende
PAR leidt tot aanpassingen die de gezondheid verminderen, wat het risico op
ziekten verhoogt. Ook kan het leiden tot asymmetrische IUGR, een aandoeinig
waarbij het verwachte lichaamsgewich afwijkt van de daadwerkelijke.
PAR's zorgen voor blijvende veranderingen in het lichaam, veroorzaakt door
epigenetische veranderingen. Voeding, leefstijl en gedrag van de moeder kunnen
het DNA veranderen, wat invloed heeft op de genexpressie en de productie van
eiwitten en hormonen. Hierdoor veranderen de fysiologische eigenschappen van
de baby.
Het PAR-model gaat ervan uit dat de foetus of pasgeborene voortdurend
informatie van de moeder ontvangt over de omgeving. Voeding is waarschijnlijk
het belangrijkste om te overleven, dus systemen zoals metabolisme, groei,
voortplanting en stresstolerantie zijn het meest gevoelig voor aanpassing.
Het PAR-concept voorspelt de situatie op latere leeftijd. Soms klopt deze
voorspelling niet. Als een foetus onvoldoende voeding heeft gekregen en zich
heeft voorbereid op een leven met weinig voedsel, kan het lichaam van de baby
niet goed omgaan met een normaal voedselaanbod. Dit kan leiden tot een
verhoogde kans op overgewicht bij kinderen met een laag geboortegewicht.
De gevolgen van een tijdelijke slechte situatie tijdens de vroege ontwikkeling
kunnen generaties lang doorwerken. Veranderingen in
DNA-methylering kunnen worden doorgegeven aan
volgende generaties, wat het risico op hart- en
vaatziekten, insuline-intolerantie en andere problemen
verhoogt. Ook zien we blijvende veranderingen in de
voortplanting: kinderen van vrouwen die tijdens de
Hongerwinter honger hebben geleden, hebben
gemiddeld een lager geboortegewicht. Dit is ook
aangetoond in onderzoek met ratten.
Er zijn ook andere factoren die tijdens de vroege
ontwikkeling invloed kunnen hebben op hoe het lichaam zich aanpast. Hier zijn
enkele voorbeelden:
- Hormoonverstorende stoffen: Stoffen zoals pesticiden kunnen de
hormonen van een baby verstoren. Dit kan blijvende gevolgen hebben
