Samenvatting PID 2
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 0: Inleiding ........................................................................................................... 3
Differentiële psychologie ..................................................................................................... 3
Persoonlijkheidspsychologie ............................................................................................... 3
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………. 5
Hoofdstuk 6: Genen en persoonlijkheid ................................................................................ 5
Inleiding .............................................................................................................................. 5
Klassieke gedragsgenetica .................................................................................................. 6
Moderne gedragsgenetica ………………………………………………………………………………………..10
Moleculaire genetica ……………………………………………………………………………………………….11
Gedragsgenetica, wetenschap, politiek & waarden ………………………………………………………12
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………13
Hoofdstuk 7: Persoonlijkheid & fysiologie ……………………………………………………………………14
Inleiding ……………………………………………………………………………………………………………….. 14
Veelgebruikte fysiologische maten in PH onderzoek ………………………………………………...… .16
Persoonlijkheidsdimensies met fysiologisch substraat ………………………………………………...19
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………...…22
Hoofdstuk 8: Evolutionaire benadering van persoonlijkheid …………………………………..…….23
Evolutietheorie ………………………………………………………………………………………………..…… .23
Evolutionaire psychologie ………………………………………………………………………………..………26
3 domeinen van toepassing ……………………………………………………………………………...……..27
Kanttekeningen bij de evolutionaire psychologie ………………………………………………..…….….28
Begrippen …………………………………………………………………………………………………...…………30
Hoofdstuk 11: Motivatie …………………………………………………………………………………………….31
Inleiding ………………………………………………………………………………………………………………..31
Academische traditie ……………………………………………………………………………………………...32
Humanistische traditie ……………………………………………………………………………………………35
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………38
Hoofdstuk 13: Persoonlijkheid en emotie …………………………………………………………………..39
Inleiding ………………………………………………………………………………………………………………..39
Definitie van emotie ……………………………………………………………………………………………….39
1
, Theorieën van wat emoties veroorzaakt ……………………………………………………………………43
Emoties en individuele verschillen …………………………………………………………………………..46
Regulatie van emoties ……………………………………………………………………………………………48
Enkele specifieke emoties ………………………………………………………………………………………50
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………….57
Hoofdstuk 15: Persoonlijkheid en sociale interactie …………………………………………………..58
Emoties en de sociale omgeving ……………………………………………………………………………...58
Hoofdstuk 16: Persoonlijkheid en gender …………………………………………………………………..65
Inleiding: de studie van geslacht/genderverschillen …………………………………………………….65
Geslachtsverschillen in PH ……………………………………………………………………………………..68
Androgynie en genderstereotypes …………………………………………………………………………….72
Theorieën van geslacht/genderverschillen …………………………………………………………………74
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………….76
Hoofdstuk 18: Persoonlijkheid en stress en gezondheid ……………………………………………..77
Inleiding ……………………………………………………………………………………………………………….77
Belangrijke begrippen ……………………………………………………………………………………………. 77
Persoonlijkheid-ziekte modellen ………………………………………………………………………………79
Omgaan met stress ………………………………………………………………………………………………..81
Rol van emoties ……………………………………………………………………………………………………..83
Begrippen ……………………………………………………………………………………………………………..87
2
, Hoofdstuk 0: Herhaling
1. Differentiële psychologie/psychologie van individuele verschillen
• Psychologie van verschillen
o tussen mensen
▪ tussen individuen, mannen & vrouwen, groepen, ..
o Binnen mensen
▪ Over tijd, verschillende situaties, …
o <-> algemene psychologie: algemene wetten
• 2 grote deeldomeinen
o Intelligentie, cognitief functioneren
o Persoonlijkheid (bv karakter, emoties)
2. Persoonlijkheidspsychologie
2 grote visies: Trekvisie & Interactionistische visie
Implicaties trekvisie
1. Hoofdeffect persoon = belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid op te vatten
2. Gedrag gekenmerkt door relatief hoge
o Type A consistentie
o Type B consistentie
o Type C consistentie
o Type D-consistentie
voorbeeld: An > Jan gevoeligheid
• HE persoon + individuele verschillen
consistent An > Jan
• HE situatie: date > ruzie > tandarts
→niet tegengesproken door trekpsychologie, niet
direct relevant voor ind verschillen
Interactionistische visie
cruciale assumpties
1. Persoonlijkheid = systeem van processen dat iemands reactie op concrete situatie
bepaalt
2. Bepaalde situaties bij bepaald persoon lokken andere processen uit → gedrag is functie
van INTERACTIE tussen persoon en omgeving
3. Persoonlijkheid kan beschreven worden in termen van ALS (bepaalde situatie) DAN
(bepaald gedrag) gedragshandtekeningen
3
, Voorbeeld stressgevoeligheid Jan & An
• HE persoon? Individuele verschillen niet
consistent over situaties
• Grotere bijdrage interactie tussen P en S
→verschil An & Jan hangt af van situatie
• HE situatie: niet direct tegengesproken,
maar niet relevant voor individuele verschillen
Implicaties
1. Interactie tussen persoon en situatie = belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid op te vatten
2. Gedrag gekenmerkt door relatief hoge
o Type A consistentie
3. Gedrag gekenmerkt door relatief lage
o Type B consistentie
o Type C consistentie
o Type D consistentie
Wie heeft gelijk?
1. Aan ene kant
a. Trekken relatief cross-temporeel consistent
b. Consistente individuele verschillen in algemene gedragstendensen
c. Verschillen voorspellen belangrijke levensoutcomes
2. Aan andere kant
a. Concreet gedrag weinig consistent van situatie tot situatie
b. Concrete gedragsuitingen correleren niet sterk onderling
c. Gedragsuitingen in beperkte mate voorspeld door trekken
➔Conclusie
Mensen gekenmerkt door algemene gedragstendensen. Die zijn relatief stabiel, en hebben
voorspellende kracht voor levensoutcomes. Maar gedragstendensen weinig informatief voor
predictie van concreet gedrag OMDAT dergelijk gedrag mede bepaald wordt in INTERACTIE met
specifieke situatie
Hedendaags persoonlijkheidsonderzoek:
1. Trekvisie domineert
a. Wijd verspreid empirische theorie van structuur persoonlijkheid
b. Consistent theoretisch kader → cumulatieve wetenschap
c. Makkelijk te onderzoeken
2. Interactionisme
a. Assumpties algemeen aanvaard
b. Moeilijker te onderzoeken
c. Gebrek omvattende theorie van persoonlijkheid
4
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 0: Inleiding ........................................................................................................... 3
Differentiële psychologie ..................................................................................................... 3
Persoonlijkheidspsychologie ............................................................................................... 3
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………. 5
Hoofdstuk 6: Genen en persoonlijkheid ................................................................................ 5
Inleiding .............................................................................................................................. 5
Klassieke gedragsgenetica .................................................................................................. 6
Moderne gedragsgenetica ………………………………………………………………………………………..10
Moleculaire genetica ……………………………………………………………………………………………….11
Gedragsgenetica, wetenschap, politiek & waarden ………………………………………………………12
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………13
Hoofdstuk 7: Persoonlijkheid & fysiologie ……………………………………………………………………14
Inleiding ……………………………………………………………………………………………………………….. 14
Veelgebruikte fysiologische maten in PH onderzoek ………………………………………………...… .16
Persoonlijkheidsdimensies met fysiologisch substraat ………………………………………………...19
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………...…22
Hoofdstuk 8: Evolutionaire benadering van persoonlijkheid …………………………………..…….23
Evolutietheorie ………………………………………………………………………………………………..…… .23
Evolutionaire psychologie ………………………………………………………………………………..………26
3 domeinen van toepassing ……………………………………………………………………………...……..27
Kanttekeningen bij de evolutionaire psychologie ………………………………………………..…….….28
Begrippen …………………………………………………………………………………………………...…………30
Hoofdstuk 11: Motivatie …………………………………………………………………………………………….31
Inleiding ………………………………………………………………………………………………………………..31
Academische traditie ……………………………………………………………………………………………...32
Humanistische traditie ……………………………………………………………………………………………35
Begrippen ………………………………………………………………………………………………………………38
Hoofdstuk 13: Persoonlijkheid en emotie …………………………………………………………………..39
Inleiding ………………………………………………………………………………………………………………..39
Definitie van emotie ……………………………………………………………………………………………….39
1
, Theorieën van wat emoties veroorzaakt ……………………………………………………………………43
Emoties en individuele verschillen …………………………………………………………………………..46
Regulatie van emoties ……………………………………………………………………………………………48
Enkele specifieke emoties ………………………………………………………………………………………50
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………….57
Hoofdstuk 15: Persoonlijkheid en sociale interactie …………………………………………………..58
Emoties en de sociale omgeving ……………………………………………………………………………...58
Hoofdstuk 16: Persoonlijkheid en gender …………………………………………………………………..65
Inleiding: de studie van geslacht/genderverschillen …………………………………………………….65
Geslachtsverschillen in PH ……………………………………………………………………………………..68
Androgynie en genderstereotypes …………………………………………………………………………….72
Theorieën van geslacht/genderverschillen …………………………………………………………………74
Begrippen …………………………………………………………………………………………………………….76
Hoofdstuk 18: Persoonlijkheid en stress en gezondheid ……………………………………………..77
Inleiding ……………………………………………………………………………………………………………….77
Belangrijke begrippen ……………………………………………………………………………………………. 77
Persoonlijkheid-ziekte modellen ………………………………………………………………………………79
Omgaan met stress ………………………………………………………………………………………………..81
Rol van emoties ……………………………………………………………………………………………………..83
Begrippen ……………………………………………………………………………………………………………..87
2
, Hoofdstuk 0: Herhaling
1. Differentiële psychologie/psychologie van individuele verschillen
• Psychologie van verschillen
o tussen mensen
▪ tussen individuen, mannen & vrouwen, groepen, ..
o Binnen mensen
▪ Over tijd, verschillende situaties, …
o <-> algemene psychologie: algemene wetten
• 2 grote deeldomeinen
o Intelligentie, cognitief functioneren
o Persoonlijkheid (bv karakter, emoties)
2. Persoonlijkheidspsychologie
2 grote visies: Trekvisie & Interactionistische visie
Implicaties trekvisie
1. Hoofdeffect persoon = belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid op te vatten
2. Gedrag gekenmerkt door relatief hoge
o Type A consistentie
o Type B consistentie
o Type C consistentie
o Type D-consistentie
voorbeeld: An > Jan gevoeligheid
• HE persoon + individuele verschillen
consistent An > Jan
• HE situatie: date > ruzie > tandarts
→niet tegengesproken door trekpsychologie, niet
direct relevant voor ind verschillen
Interactionistische visie
cruciale assumpties
1. Persoonlijkheid = systeem van processen dat iemands reactie op concrete situatie
bepaalt
2. Bepaalde situaties bij bepaald persoon lokken andere processen uit → gedrag is functie
van INTERACTIE tussen persoon en omgeving
3. Persoonlijkheid kan beschreven worden in termen van ALS (bepaalde situatie) DAN
(bepaald gedrag) gedragshandtekeningen
3
, Voorbeeld stressgevoeligheid Jan & An
• HE persoon? Individuele verschillen niet
consistent over situaties
• Grotere bijdrage interactie tussen P en S
→verschil An & Jan hangt af van situatie
• HE situatie: niet direct tegengesproken,
maar niet relevant voor individuele verschillen
Implicaties
1. Interactie tussen persoon en situatie = belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid op te vatten
2. Gedrag gekenmerkt door relatief hoge
o Type A consistentie
3. Gedrag gekenmerkt door relatief lage
o Type B consistentie
o Type C consistentie
o Type D consistentie
Wie heeft gelijk?
1. Aan ene kant
a. Trekken relatief cross-temporeel consistent
b. Consistente individuele verschillen in algemene gedragstendensen
c. Verschillen voorspellen belangrijke levensoutcomes
2. Aan andere kant
a. Concreet gedrag weinig consistent van situatie tot situatie
b. Concrete gedragsuitingen correleren niet sterk onderling
c. Gedragsuitingen in beperkte mate voorspeld door trekken
➔Conclusie
Mensen gekenmerkt door algemene gedragstendensen. Die zijn relatief stabiel, en hebben
voorspellende kracht voor levensoutcomes. Maar gedragstendensen weinig informatief voor
predictie van concreet gedrag OMDAT dergelijk gedrag mede bepaald wordt in INTERACTIE met
specifieke situatie
Hedendaags persoonlijkheidsonderzoek:
1. Trekvisie domineert
a. Wijd verspreid empirische theorie van structuur persoonlijkheid
b. Consistent theoretisch kader → cumulatieve wetenschap
c. Makkelijk te onderzoeken
2. Interactionisme
a. Assumpties algemeen aanvaard
b. Moeilijker te onderzoeken
c. Gebrek omvattende theorie van persoonlijkheid
4
