Samenvatting Geschiedenis van de psychologie

Geschiedenis van de psychologie
1. Introductie
Waarom geschiedenis?
 We hebben alle kennis die we nu gebruiken te danken aan voorgangers uit
het verleden
 Het is belangrijk om psychologische verworvenheden uit het verleden in hun
context te zien
 Reflexiviteit: de manier waarop wij als mens naar onze “menselijke natuur”
kijken is nogal vaak gewijzigd  belangrijk om inzicht te krijgen in deze
veranderingen
Hoe?
 Verschillende benaderingen:
- Internalisme vs externalisme:
o Internalisme:
 Strikt disciplinegericht
 Alleen aandacht voor historische ontwikkelingen binnen het
vakgebied
o Externalisme:
 Vooral aandacht voor externe factoren die de ontwikkelingen
in een vakgebied hebben beïnvloed
- Great Man Approach vs Zeitgeist Approach:
o Great Man Approach:
 Geschiedschrijving gebaseerd op grote namen
o Zeitgeist Approach:
 Geschiedschrijving gebaseerd op de omstandigheden van
een bepaalde tijd
- Presentisme vs historicisme:
o Presentisme:
 Geschiedenis zien door een hedendaagse bril
 Het nu wordt gezien als de beste situatie
o Historicisme:
 Probeert verleden te reconstrueren
 Recht doen aan het verleden
o Sophisticated presentism: compromis tussen beiden
 Keuze van besproken personen in het boek gebaseerd op:
- Belangrijk voor de ontwikkeling van de psychologie
- Genoeg biografische informatie
- Samen een goede afspiegeling van de geschiedenis
- Extra aandacht voor rol van en denken over vrouwen

,OORSPRONG VAN DE GESCHIEDENIS (3 vragen per hoofdstuk)
2. Antieke grondslagen
Enkele begrippen:
 Empirisme: belang van observatie en ervaringen bij het verwerven van kennis
 Nativisme: eigenschappen zijn aangeboren
 Rationalisme: vragen over de natuur, kennis en de waarheid kunnen
beantwoord worden door logica en redeneren
 Idealisme: er zit iets fundamenteler achter onze dagelijkse sensorische
ervaringen
Overzicht van de belangrijkste presocratische filosofen + gedachtengoed:
 Thales:
- 624 – 546 v.C.
- Natuurwetenschappelijke observaties: astronomie, meteorologie
- Noemde water als belangrijkste element in de kosmos
 Pythagoras:
- 570 – 495 v.C.
- Mathematische regelmatigheden in de natuur
- Religieuze betekenis wordt gegeven aan het verband tussen wiskunde en
de natuur
 Heraclitus:
- 535 – 470 v.C.
- Relatie tussen stabiliteit en verandering: “je kunt nooit 2x in dezelfde rivier
stappen”
- Eenheid van tegengestelde zaken vb. een weg omhoog is ook een weg
omlaag
- Meer aandacht voor menselijke geest ontstaat
 Zeno:
- 490 – 430 v.C.
- Oneindigheid: een afstand kan ontelbare keren in twee worden opgedeeld
- Paradox van de schildpad
 Protagoras:
- 490 – 420 v.C.
- Geen hypothetische of verheven vraagstukken
- Menselijke ervaring en gedrag: “ de mens is de maat der dingen”
- Controle en manipulatie van gedrag
- Het begint echt over psychologische ideeën te gaan vanaf hier
 Hippocrates:
- 460 – 370 v.C.
- Geneeskunde: ziekte als natuurlijk verschijnsel
- Theorie der lichaamssappen (humoral theory): balans tussen bloed, gele
gal, zwarte gal en slijm als bron van temperament en stoornissen
- Pleidooi voor een gematigde, evenwichtige levensstijl

,3 belangrijkste Griekse filosofen:
 Socrates:
- Dwong leerlingen tot eigen inzichten door de discussie met hen aan te
gaan (Socratische dialogen)
- Schreef zijn gedachten niet op : geschreven woorden kunnen de waarheid
slechts gedeeltelijk weergeven
- Ideeën:
o Menselijke geest is aangeboren: wat wij weten is al aanwezig van bij
de geboorte, we moeten het ons alleen maar herinneren door onze
verstandelijke vermogens te gebruiken
o “Mijn enige wijsheid is weten hoeveel ik niet weet”
o Geloofde in reïncarnatie: op deze manier wordt de kennis
overgedragen
- Leven:
o Vroeg heel weinig of niets voor zijn diensten
o Was sculpteur en nadien ook soldaat
o Vrouw: Xanthippe
o Ter dood veroordeeld en ook hier ging hij nog in discussie, maar
dronk het gif vrijwillig op
 Plato:
- 424 – 347 v.C.
- Leerling van Socrates
- Schreef de ideeën van Socrates neer
- Ideeën:
o Menselijke geest is aangeboren: wat wij weten is al aanwezig van bij
de geboorte, we moeten het ons alleen maar herinneren door onze
verstandelijke vermogens te gebruiken
o Met onze verstandelijke vermogens hebben we toegang tot de
ideeënwereld waarin de essentie van alles in zijn ideale vorm
aanwezig is (idealisme)  verstandelijk vermogen = bron van alle
kennis
o De zintuiglijke ervaring is slechts een vluchtige afdruk van de
tijdloze, ideale vorm
o “allegory of the cave” (p 35-36)
o De menselijke geest heeft 3 aparte basiscomponenten:
 Moed
 Mogelijkheid tot redeneren
 Noden voor fysieke verzadiging
bij iedereen zijn deze componenten in verschillende mate
aanwezig. Per sociale klasse zien we één dominante
component:
 Gewone massa: noden voor fysieke verzadiging
 Soldaten: moed
 Elite: mogelijkheid tot redeneren

, o Geloofde dat een oligarchie de beste regeringsvorm is
- Leven:
o “the Academy” opgericht: er waren veel opties mogelijk, maar zeker
ook wiskunde en astronomie
 Aristoteles:
- 384 – 322 v.C.
- Leerling van Plato
- Ideeën:
o Waarde van de zintuiglijke ervaring:
 de menselijke geest is een onbeschreven wastablet
 de indrukken die onze ervaringen achterlaten op dit wastablet
vormen onze geest
o wetenschap moet bedreven worden door middel van nauwkeurige
en uitgebreide observatie  pas daarna verstandelijke vermogens
nodig om deze ervaringen te ordenen in classificatiesystemen/
taxonomieën
o de rationele ziel / het verstandelijk vermogen is een kenmerk dat de
mens onderscheidt van alle andere levensvormen, maar is niet de
bron van alle kennis
andere organismen hebben:
 vegatatieve ziel: zichzelf kunnen voeden en voortplanten
planten hebben enkel dit
 sensitieve ziel:
 locomotie: zichzelf kunnen voortbewegen
 sensatie: reageren op stimuli in de omgeving
 geheugen
 verbeelding
dieren bezitten minstens de 2 eerste, mogelijk ook de
andere twee
o de menselijke ziel heeft een aangeboren set van categorieën waarin
herinneringen en ideeën worden ondergebracht:
 substantie: wat iets is
 kwantiteit: hoeveel er van iets is
 kwaliteit: welke kleur, vorm,…
 locatie
 tijd
 relatie: groter, kleiner, voor, na,…
 activiteit
alles samen beschrijft de hele herinnering
o alle oorzaken van gebeurtenissen hebben 4 componenten:
 materiële oorzaak: waaruit iets is gemaakt
 formele oorzaak: idee of plan erachter
 efficiënte oorzaak: acties die de gebeurtenis hebben
veroorzaakt